Vísbending - 05.02.1999, Blaðsíða 1

V
Viku
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
5. febrúar 1999
5. tölublað
17.árgangur
Örfáir stórir hluthafar ráða
Eitt af megineinkennum íslenska
hlutatjármarkaðarins er hversu
fáiraðilareigaráðandihluti í hluta-
félögum sem eru á markaði. Nokkur um-
ræða hefur orðið um blokkamyndanir,
þ.e. mikil ítök nokkurra aðila í fyrirtækj-
um, en ekki hefur farið mikið fyrir um-
ræðu um það að í allflestum fyrirtækjum
eru það örfáir aðilar sem ráða yfir megni
hlutafjár. I gögnum frá hlutafélögum er
yfirleitt birtur listi yfir 10 stærstu hlut-
hafana og með hann að vopni voru unn-
ar upplýsingar um eignaraðild stærstu
hluthafa 66 fyrirtækja, þar af allra sem
skráð eru á aðal- og vaxtarlista Verð-
bréfaþings og nokkurra að auki. Hluta-
bréfasjóðir voru ekki teknirmeð í þessari
könnun. Upplýsingamar eru unnar upp
úr gögnum frá tímaritinu Islenskt at-
vinnulif.
Tíu eða færri
r
Amynd 1 tná sjá fjölda íýrirtækja þar
sem tíu eða færri ráða umtalsverð-
um hlut hlutaij ár. Línan á myndinni sýnir
uppsafnaðan íjölda á hverju liu pró-
senta bili. Athyglisvert er að í 70% til-
Mynd 1. Hlutdeild 10 stœrstu hluthafa í
66 hlutafélögum (uppsafnaó ci hœgri ás)
vika, þ.e 70% fyrirtækja eiga 10 stærstu
hluthafaryfir60%allshlutíjár. í 35 af66
félögum hafa 10 eða færri hluthafa yfir
2/3 vægi sem nægir til að hægt sé að
breyta samþykktum viðkomandi félaga.
Það hversu fáir aðilar ráða miklu hlýtur
að veikja mjög þann hlutaijármarkað
sem risið hefur hér á síðustu árum.
Astæðumar fyrir þessu eru reyndar
nokkuð augljósar, smæð hlutaíjármark-
aðarins veldur því að rými fyrir stóra
ljárfesta er mjög takmarkað. Ef stór aðili
kýs að vera á þessum markaði þá nægja
tiltölulega litlarlj árhæðir oft til að komast
í hóp tíu stærstu hluthafanna. Þessi
staðreynd er svo sem ekkert séríslenskt
fyrirbrigði því að samkvæmt tilskipun
írá ESB ffá 1979 þarf aðeins 25% hluta-
í)ár að vera í eigu almennings til að það
teljist vera hæft til opinberrar skráningar
á verðbréfaþingi. Á Verðbréfaþingi Is-
lands er miðað við að stjórnendur,
stjóm, tengdir aðilar og hluthafar sem
eiga meira en 10% hlutaljár séu ekki
taldir sem almenningur.
Stofnafjárfestar eru víða
Þegar skoðað er hverjir eru oftast
meðal 10 stærstu hluthafa í þeim 66
hlutafélögum sem könnuð voru kemur
í ljós að tryggingafélög, lifeyrissjóðir
fjárfestingarfélög og hlutabréfasjóðir
eru efst á blaði. Burðarás og Olíufélagið
em einnig í hópi þeirra félaga sem
hvað víðast eru meðal 10 stærstu
eignaraðilaíhlutafélögum.Nokk-
uð misjafnt er hversu stóran hlut
þarf til að komast í hóp stærstu
hluthafa. I því hlutafélagi sem
minnst þarf er 0,5% hlutur nægj-
anlegur. Meðalhlutur þeirra hlut-
hafa sem komast í hóp þeirra 10
stærstu er 7,8%. Meðaltalið er
reiknað út Ifá ijölda hluthafa og
hlut hvers í hverju félagi en ekki
heildar markaðsvirði.
Kj ölfestufj árfestar
Of mikil dreifmg hlutaijár er
______ oft talin skaðleg því að hætt
sé við að mismunandi sjónarmið
hluthafa, ef þeir em mjög margir, valdi
því að ekki náist sættirum rekstur félaga.
Með svo kölluðum kjölfestuijárfestum
er einum hluthafa eða tiltölulega þröng-
um hópi treyst fyrir stefnu og starfsemi
fýrirtækisins og aðrir hluthafar hengja
sig nánast á fyrirtækið til að njóta þekk-
ingar eða reynslu kjölfestuijárfestanna.
Kjölfestuijárfestamir verða að leggja fé
sitt í sölurnar og leggja því ekki nafn sitt
eða orðspor fram til skrauts. Hversu
mikið vægi kjölfestuijárfestar eiga að
hafa er auðvitað umdeilanlegt en ein-
hver mörk hljóta að vera þar á, því að
kjölfestufjárfestir er kominn yfir strikið
ef viðhorf hans til íyrirtækisins er það
að hann sé eins og einkaeigandi þess.
Heimildir: íslenskt atvinnulif, ársreikningar og
upplýsingar frá fyrirtækjum.
Tafla 1. Aðilarsem eru meðal 10
stœrstu hhtthafa íflestumfélögum.
[Hluthafi Fjiildi MeðalÁ
eignarhluta lilutur
Sjóvá-Almennar hf. 17 7,2%
Vátryggingafélag íslands hf. 17 6,8%
i.ífeyrissjóóur Austurlands 15 4,2%
Burðarás hf. 14 12,2%
Olíufélagið hf. 14 12,0%
Lífeyrissjóður verzlunarmanna 14 4,7%
Lífeyrissjóður Norðurlands 14 4,0%
111 utabréfasj óðurinn hf. 14 2,9%
bróunarfélag íslands hf. 1 1 7,6%
Samvinnulífeyrissjóðurinn 1 1 6,9%
Auðlind hf. 1 1 6,1%
Tryggingamiðstöðin hf. 1 1 3,3%
Lífeyrissjóðurinn Framsýn 10 4,1%
íslenski hlutabréfasjóðurinn hf. 9 2,4%
Hlutabréfasjóðurinn Ishaf hf. 8 8,2%
Skcljungur hf. 8 4,1%
Ehf. Alþýðubankinn hf. 6 8,6%
Nafta hf. 6 3,5%
lslenska ríkið 5 57,0%
Grandi hf. 5 13,6%
Kaupfélag Eyfirðinga 5 13,4%
Vogun hf. 5 1 0,6%
Samvinnusjóður islands hf. 5 7,0%
Íslenski Ijársjóðurinn hf. 5 1,8%
ísfélag Vestmatinaeyja hf. 4 13,7%
Jöklar hf. 4 5,1%
Þormóður rammi - Sæberg hf. 4 4,9%
Lífeyrissjóður lækna 4 4,0%
Opin kerfi hf. 3 34,5%
Útgerðarfélag Akureyringa hf. 3 16,1%
Reginn hf. 3 8,5%
Trygging hf. 3 6,1%
Ingvar Vilhjálmsson sf. 3 3,0%
Margeir Pétursson ehf. 3 2,6%
V ^
1
Það kemur nokkuð á
óvart hversu fáir hluthafar
í íslenskum fyrirtækjum
ráða þar verulegum hlut.
2
1 smáriti sem Ríkisendur-
skoðun heíúr gefið út er
Ijallað um inmi endurskoð-
un fyrirtækja og stolhana.
3
Öryggi upplýsinga þarfoil
að endurskoða vegna tíðra
breytinga á kröfum og í
umhverfinu.
4
Framhald á umfjöllun um
innri endurskoðun og
vamaðarorð um kaupæði í
1 ntemet fy rirtækj um.
1