Vísbending - 19.02.1999, Blaðsíða 2

Framhald af síðu 1
svo sem í landbúnaði, þjónustu, til heim-
ilisnotkunar og annarrar óskilgreindrar
notkunar jókst hins vegar úr 40,4% i
52,6% á þessum sama tíma.
Kolaframleiðsla enn á fullu
Þrátt fyrir að nokun kola lil orkufram-
leiðslu sé litin homauga vegna mik-
illar mengunar sem notkuninni fylgir
hefur kolaframleiðsla i heiminum vaxið
um 68% á ámnum 1973 til 1997. Sömu
sögu er að segja afþróun kolaframleiðslu
og gass. Hlutdeild OECD-landa í fram-
leiðslu harðkola minnkaði úr49,7% árið
1973 í 38,4% árið 1997. Hlutdeild kola-
ffamleiðslu í íyrmrn Sovétríkjunum dróst
saman úr 22,8% í 7,9%. Aukningin í Asíu
var hins vegar veruleg eða úr 23,8% árið
1973 í 46,4%. I lluldeild landa í Afríkuog
Suður-Ameríku jókst úr 3,3% i 7,2%.
Kína er stærsta einstaka kolaframleiðslu-
land í heiminum með 35,7%. Bandaríkin
framleiða um 24% af kolum. Ekki liggja
íyrir sambærilegar upplýsingar um fram-
leiðslu brúnkola og harðkola en fram-
leiðsla harðkola var áætluð 3.775 millj-
ónirtonnaárið 1997 ogbrúnkolaum900
millj ónir tonna sem er um fimmtungur af
heiídarkolaframboðinu. Ástralía er
stærsta útflutningsland harðkola og
voru þaðan flutt út 146 milljónir tonna
árið 1997. Bandaríkin vom í næsta sæti
með 79 milljónir tonna. Stærsti innflytj-
andi var Japan en þangað vom fluttar
Tajla 2. Hlutjallsleg notkun orku (1 mtoe = 11630 gvst)
r 1973 1996n
OECD 61,0 51,5
—Noröur Ameríka 32,2 25,6
—Evrópa 22,3 18,0
—Asía 6,5 7,9
Mið-Austurlönd 2,1 3,2
Fyrrum Sovétríkin 15,3 10,1
Evrópa utan OECD 3,0 1,2
Kína 5,8 12,8
Asta (án Kína) 5,1 1 1,4
Suöur Ameríka 4,9 4,9
Afríka 2,8 5,0
^HcildarnotkunfMtoe) 4.64S 6. 749 j
129 milljónir tonna og 5 0 m i 1 lj ónir tonna
voru fiutt til Kóreu. Kol em helsl notuð
í iðnaði og jókst hlutdeild notkunar
þeirra i þeim geira úr 51,5% í 77,4% á
árunum 1973 til 1996. Önnur notkun,
svo sem í landbúnaði, þjónustu, til heim-
ilisnotkunar og annarrar óskilgreindrar
notkunar dróst saman úr 44,6% í 21,5%
á þessum sama tíma.
Kjamorkatólf-faldaðist
Framleiðsla rafmagns með kjamorku
jókst úr 203 tvst (teravattstundir; 1
tvst = ein biljón kílóvattstundir) á árinu
1973 í 2.415 tvst. á árinu 1996. Mest var
framleitt í Bandaríkjunum eða um 30%
allrar framleiðslunnar. í Frakklandi var
framleitt 16,4% orkunnar sem framleidd
var með kjarnorku og í Japan 12,5%. Með
kjamorku em framleidd rúmlega 78%
allrar orku sem nýtt er í innlendri rafmagns-
ffamleiðslu. Svíþjóð ernæst efst en 52,5%
innlends rafmagns þar er ffamleitt með
kjamorku. Talið er að 17,7% rafmagns í
heiminum sé framleitt með kjamorku.
Vatnsorka tvöfaldaðist
Rafmagnsframleiðsla með nýtingu
fallvalnajókstúr 1285 tvstárið 1973
í 2.517 tvst. árið 1996. Mest er framleitt
af rafmagni með vatnsorku í Kanada
eöa um 14% af heildarframleiðslunni.
Framleiðsla rafmagns með þessum hætti
er mjög svipuð í Bandaríkjunum eða rétt
tæp 14%. Brasilia er þriðja stærsl og er
hlutdeild þess 10,.6%. Noregur er í sjötta
sæti yfir stærstu framleiðendur rafmagns
með vatnsorku en það er það land sem
nýtir þennan framleiðslukost mest til
framleiðslu innlends rafmagns eða
99,2%. Brasilia framleiðir um 92% af öllu
innlendu rafmagni með þessum hætti
og Venesúela um 71 %. Talið er að 18,4%
rafmagns i heiminum sé framleitl með
notkun vatnsafls. Rafmagn er mikið
notað í iðnaði og en hlutdeild rafmagns
í þeim geira dróst saman úr 51,3% árið
1973 í 42.6% árið 1996. Illuldeildannara
geira, svo sem landbúnaðar, þjónustu,
til heimilisnotkunar og annarar óskil-
greindrar notkunar jókst úr 46,3% í
55,5% á sama tíma.
N otkunarmynstur breyti st
Eins og sjá má í töflu 2 hefur veruleg
breyting orðið á notkunarmynstri
orku, flokkað eftir löndum. ITlutdeild
OECD-landanna hefur lækkað um tæp
10% oghlutdeildfyrrumSovétríkjanna
um rúm 5%. Kina og önnur lönd í Asíu
(utan OECD) hafa mestu bætt við sína
notkun en hlutdeild þeirra jóksl um
13,3%fráárinu 1973tilársins 1996.Hlul-
deild oliu af orkugjöfum minnkaði úr
46,1% í 40,9% á umræddu tímabili.
Hlutdeild kola dróst einnig saman eða
úr 15,2% í 11 %. Gasnolkunjókstúr 14,5%
í 16,1%, rafmagnsnotkun jókst úr 9,4%
í 14,3%. Notkun annarrar orku, svo sem
jarðvarma-, sólar-, vind- og hitaorku
jókstúr 1,7% árið 1973 í 4,1% árið 1996.
„Innbyrðis notkun“, sérstaklega raf-
magnsframleiðsla er nokkur, t.d. var
u.þ.b. helmingur kolaframleiðslunnar
notaður til að búa til rafmagn og um 19%
gasframleiðslunnar fór á sama hátt til
framleiðslu á rafmagni árið 1996.
Verð á orkugjöfum
Verð á olíu, gasi og kolum ræðst að
nokkru leyti á „frjálsum" markaði
ÍSBENDING
og í sumum löndum hefur þetta jafnvel
verið rey nt með raforkuverð. V erðsvei fi-
ur geta því verið nokkrar og ráðast að
einhverju leyti af framboði og eftirspum.
í sumum flokkum orkugjafaermikil spá-
kaupmennska og stöku sinnum veldur
hún því að verð bjagast en oftar en ekki
Tajla 3. Verö og skattar á oliu-
vörumínokkrum löndum (des '98)
er hún til góðs. baö sem hefúr þó meiri
áhrif er sú staðreynd að í flestum löndum
er það reglan að orkugjafar eru skatt-
lagðir og oft em þeir mjög hátt skatt-
lagðir. Oft og tíðum er hið opinbera með
fmguma í rekstri orkuvera og skattleggur
þau með töku arðs og einhliða verð-
ákvörðununi. Skattlagning bensíns og
olíu er velþekkt og oft á tíðum er skatt-
urinn hátt hlutfall af endanlegu verði til
neytenda eins og sjá má í töflu 3. Þótt
það geti verið eðlileg réttlæting á slíkum
sköttum að þeir séu til að bæta fyrir
þann skaða sem notkun orkugjafanna
veldur þá er slíkt sjaldnast raunin. Skatt-
amir em góð tekjulind fyrir ríkissjóði
hinna ólíku landa og við það situr.
Mengunarvá
Það ætti öllum að vera ljóst að notkun
flestraorkugjafafylgirmengun. Meng-
unin getur verið af ýmsum toga, l.d. loft-
mengun vegna brennslu olíu, kola eða
gass, geislavirk úrgangsefni frá kjarn-
orkuverum eða landsspjöll vegna virkj-
ana eða námugraílrar. Það er ekki fýrr en
á allra síðustu árum sem augu alheimsins
hafa opnast fyrir þeim hliðarverkunum
Framahald á síðu 4
2