Vísbending - 19.02.1999, Síða 4

ISBENDING
Framhald af síðu 3
verð hætta af mikilli aukningu helztu
peningastærða undangengna mánuði
og af sjálfsánægju og andvaraleysi
stjórnvalda.
IV. Samhengi
Þessi þrjú mál hanga saman.
• Ókeypis afhending aflaheimilda í
andstöðu við stjómarskrána skv.
dómi Hæstaréttar hefur verið notuð
til að hylja spor stjórnmálaflokk-
anna í bankakerfinu með því m.a.
að gera veikburða útvegsfyrirtækj-
um kleift að standa í skilum við
banka og sjóði, og hafa útlánatöpin
þó verið ærin samt. Skuldir sjávar-
útvegsins jukust um 34 milljarða
króna frá árslokum 1995 til ársloka
1997 skv. upplýsingum Þjóðhags-
stofnunar og námu þá næstum 10
milljónum króna á hvem vinnandi
mann í útvegi, enda þótt höfuðtil-
gangur kvótakerfisins í núverandi
mynd sé að efla hagkvæmni og
minnka fiskiflotann.
Veiðigjald, t.d. með uppboði afla-
heimildaá frjálsum markaði eðameð
ókeypis afhendingu til almennings
í samræmi við jafnræðisákvæði
stjórnarskrárinnar, myndi flýta fyrir
óumflýjanlegri og löngu tímabærri
hreingemingu í bankamálum og gera
bankakerfið gegnsærra og einnig
rikisijármálin, svo sem brýna nauð-
syn ber til. Það skiptir engu höfuð-
máli, hvor leiðin er farin, uppboðs-
leiðin eða afhendingarleiðin, því að
þær koma nokkum veginn í sama
stað niður, sé vel á málum haldið.
• Veiðigjald gæti auðveldað Islend-
ingum inngöngu í Evrópusam-
bandið, þvi að jafn og gagnkvæmur
aðgangur að uppboðsmarkaði fyrir
veiðiheimildir óháð þjóðcrni eftir
sanngjömum reglum gæti komið í
stað aðgangs að fiskimiðum. Aðild
Islands að Evrópusambandinu
myndi þar að auki færa bankaeftir-
litinu í Bmssel ákveðið umsagnar-
og húsbóndavald yfir íslenzkum
bönkum. Við íslendingar höfum
notið góðs af því að geta skotið
málum okkar til evrópskra dóm-
slóla, þegar okkur þykja innlendir
dómstólarhafa brugðizt. Við mynd-
um með líku lagi njóta góðs af því
aðhaldi, sem bankaeftirlit Evrópu-
sambandsins myndi veita banka-
kerfinu hér heima. Evrópumálið
snýst ekki eingöngu um elnahag
og enn síður um fisk, heldur einnig
t.a.m. um jafnræði, lög og rétt.
------♦----♦----♦------
Framhald af siðu 2
sem nýting orkugjafanna hefur á um-
hverfi og aðstæður hér á jörð. Sumt af
þeim skaða sem orðinn er verður aldrei
hægt að bæta þótt stundum sé hægt að
lagfæra eða færa ástand til betri vegar.
Mengun er af svo margvíslegum toga
að erfitt getur verið að greina hana fýrr
en áratugum eftir að hún á sér stað. Sá
mælikvarði sem oftast er notaður til að
mæla mengunarstig er útblástur koltví-
sýrings (C02). Þessimælikvarði erreyndar
ófullkominn en getur gefið ákveðnar vís-
bendingar um ástand mengunarmála.
Talið er að 22.700 milljónir tonna af kol-
tvísýringi hafi orðið til árið 1996 vegna
brennslu olíu, kola og gass. Þar af var
42,2% vegna brennslu olíu, 3 8,6% vegna
brennslu kola og 19,2% vegna brennslu
gass. Árið 1973 var heildarmagn koltví-
sýrings 16.200 milljónir tonna og þá var
hlutdeild olíubrennslu 49,7%, kola,
36,2% og gass 14,1 %. Hlutdeild OECD-
landa í myndun koltvísýrings árið 1973
var 64,3% en 1996 var það komið niður
í 53,3%. Mest aukning varð í Asíu en
þar jókst myndun koltvísýrings úr 9,2%
í 22,5%. Hlutfall fyrrum Sovétríkja lækk-
aði úr 16,4% í 10,3% á sama tíma.
Takmarkaðar auðlindir
ótt svo hafi virst um tíma sem auð-
lindirjarðarværuóþrjótandiþáhefur
það runnið upp fyrir mönnum að svo er
ekki. Um tíma fúndust sífellt nýjar og
nýjar olíulindir þvert ofan 1 spár um ann-
að. Orkunotkun hefúr verið vaxandi síð-
ustu aldir og fyrirsjáanlegt er að hún á
eftir að vaxa, jafnvel hraðar en nokkum
tíma íyrr. Það er því bráðnauðsynlegt
að huga að orkugjöfum sem hala gela
dugað lengur en helstu orkugjafar sam-
tímans. Þótt sól og vindur séu hvort
tveggja dæmi um orkugjafa sem nýta
mætti belur eru þeir ekki með öllu meng-
unarlausir. Það er t.d. sjónmengun af
stórum vindmyllum á víð og dreif um
iandið, ekki síður en af háspennumöstr-
um. Nýting þessara orkugjafa hefur
heldur ekki náð þeirri hagkvæmni sem
vonast hafði verið eftir en það kann að
breytast síðar. Hagkvæm nýting orku
hlýtur að vera mikilsvert markmið ekki
síður en nægar uppsprettur því orku-
spamaður leiðir jafnan lil minni kostn-
aður við notkun og flutning orkugjafa,
minni mengunar og minni þarfar á við-
komandi orkugjafa.
Heimildir: IntemationalEnergyAgency, OECDofl.
------♦----♦----♦-------

Aðrir sálmar I
Landsins verstu ómagarN f, Yjáls vershm heldur nú upp á 60 ára Jt afmæli sitt með veglegu blaði sem kom út nýlega. Þar er saga blaðsins rakin í fróðlegum og skemmlilegum annál þar sem glöggt kemur fram hvemig tíðar- andinn hefur breyst lrá því tímaritið sigldi úr höfn. Jakob Ásgeirsson helúr í merkilegu rili sínu Þjóð í hafti tekið saman ýmis dæmi um hvernig andinn var í garð frjálsrar verslunareinstaklinga langt fram eftir öldinni. Timarit kaupfélaganna sagði á öðmm áratug aldarinnar: „Hátæktin og sú al- menna niðurlæging sem blasir við manni í hverju þorpi þar sem kaupmenn em einvaldar ber ótvírætt merki um hvílík martröð kaupmannastéttin er og hefur verið á framkvæmdarafl alþýðunnar. Það er vafasamt hvort til væri nokkur kaup- maður í landinu ef allir kaupendur gerðu sérgrein fyrirþeim gíl'urleguokurrentum sem þeir borga kaupmönnum af veltufé þeirra. Og samt er kaupmönnum ekki nógur þessi mikli gróði. Hvenær sem færi gefst herða þeir ánauðarhlekki að hálsi fólks.“ Ekki er tónninn hlýlegri í Timariti Sláturfélags Suðurlands: „Með gjölúnum til kaupmanna er bóndinn að ala blóðsugu. Kaupmennskan er skað- legasta átumein þjóðlélagsins. Kaup- mennimir em ekki aðeins óþarfir, heldur landsins verstu ómagar. Kaupmennsk- an leiðir til sálarsýkingar og örbyrgðar hjá fjölda fólksins, en samvinnulelags- skapurinn eflir sálarheilbrigði og al- menna velmegun.“ Síðasta áratug aldar- innar hefur viðhorfið heldur betur breyst. Verslanir skipa ár eftir ár efstu sæti í könnunum á vinsældum fyrirtækjaog ein- stakir kaupmenn njóta mikillar velvildar meðal almennings. Þjóðlíf II? T tilefni af 60 ára afinæli Frjálsrar versl- ítmar ákváðu útgefendur til gamans að senda öllum félagsmönnum VR ókeypis eintak af blaðinu með höfðing- legum tilstyrk félagsins. Sími útgefanda hefur vart þagnað vegna fólks sem ótt- ast að eí'það opnar blaðið muni óprúttnir handrukkarar umsvifalaust krelja það um greiðslur. Þjóðlíf hefur greinilega skilið eftir sig djúp spor, sem ekki hafa Vhorflð með nvium kennitölum. y
^Ritstjórn: Tómas Örn Kristinsson ritstjóri ogV ábyrgðarmaður., Benedikt Jóhannesson. Útgefandi: Talnakönnun hf., Borgartúni 23, 105 Reykjavík. Simi: 561-7575. Myndsendir: 561-8646. Netfang:visbending@talnakonnun.is. Málfarsráðgjöf: Málvisindastofnun Háskólans. Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök. Öll réttindi áskilin. ©Ritið má ekki afrita án leyfis ^útgefanda. y
4