Vísbending - 26.02.1999, Blaðsíða 3

ISBENDING
Stigið á bremsuna
Seðlabankinn greip til aðgerða
þriðjudaginn 23. febrúar til að
draga úr útlánaþenslu lánakerfís-
ins. Aðgerðimar fólust í hækkun
vaxta í viðskiptum bankans við
lánastofnanir og boðun lausafjár-
kvaðar á lánastofnanirnar. Astæð-
an fyrir því að bankinn grípur til
þessara aðgerða er ótti við að verð-
bólga kunni að vera yfirvofandi
og einnig hefur ítrekað verið lýst
áhyggjum af áhættu vegna aukn-
ingar útlána.
Þróun útlána
Vöxtur útlána og markaðsverð-
bréfa innlánsstofnana hefur
verið mikill. Frá áramótum 1996 til loka
janúar 1999jukust útlán og útgáfa mark-
aðsbréfa um 74%. A sama tíma hafa
innlán og útgáfa verðbréfa innláns-
stofnana aukist um 42%. Þróunin er
sýnd á mynd 1. Lausafjárstaða bank-
anna hefur versnað að sama skapi og
var neikvæð um 24 milljarða í lok janúar
eins og sjá má á mynd 2.
mj ög mikinn vöxt einkaneyslu samfara
aukinni skuldsetningu. 1 öðru lagi
sýnir reynsla annarra þjóða að mikilli
útlánaþenslu í ff amhaldi af auknu frelsi
og samfara vaxandi samkeppni á lána-
markaðigeturfylgtmikil áhætta. Lána-
stofnanir kunna að leiðast út í áhættu-
samari lánveitingar sem skila ekki til-
ætlaðri ávöxtun þegar í bakseglin slær
í þjóðarbúskapnum. Frá þjóðhags-
legu sjónarmiði verður áhætta tengd
Tvenns konar
áhyggjur
Þótt vel hafi tekist til við að
halda verðbólgu í skefjum á
undanfömum mánuðum þá hef-
ur þrýstingur á verðlag stöðugt
vaxið. Mikil aukning neyslu hef-
ur verið fjármögnuð með lánum
og viðskiptahalli upp á tugi millj -
arða er ein afleiðinganna. Vaxta-
lækkun undanfarinna ára hefur
einnig stuðlað að aukinni eftir-
spurn eftir lánsljármagni. Hitt
aðaláhyggjuefnið em gæði út-
lánanna. Lántakendur eru mjög
mismunandi, traustustu lántak-
endur þurfa sjaldnast mikil lán
enda er það ástæðan fyrir því
hversu traustir þeir eru. Stórauk-
in útlán þýða hvorttveggja að
sótt er til traustra lántakenda, og
traust þeirra þar með veikt, og að
sótt er til fleiri lántakenda sem
eru taldir ótraustir, með öðrum
orðum, gæði lánanna minnka.
LJm þetta var fjallað í haust-
skýrslu Seðlabankans en þar
stóð m.a.:
„Mikill vöxtur útlána að und-
anfömu er verulegt áhyggju-
efni af tveimur ástæðum. 1
fyrsta lagi ýtir hann undir vöxt
innlendrar eftirspurnar og
stuðlar þannig að auknum við-
skiptahalla og/eða meiri verð-
bólgu. í því efni má benda á
Mynd 1. Utlán og innlán innlánsstofnana
(Heimihl: Sedlabankiim)
(400000
Útlán og markaösverðbréf'j
300000
200000 í.
100000
c£>
V_____
Innlán og útgáfa

<A

Mynd 1. Lausafjárstaða innlánsstofnana
(Heimild: Seðlabankinn)
A30000
20000
10000 ,
0 I
-10000
-20000
-30000
útlánaþenslu meiri en ella ef hún er í
umtalsverðum mæli fjármögnuð með
erlendu lánsfé til skamms tíma og ef
halli er á viðskiptum við útlönd.
Seðlabankinn mun á næstunni
kanna leiðir til að draga úr útlána-
þenslunni samfara því sem hann
mun brýna árvekni fyrir innlendum
lánastofnunum bæði varðandi út-
lán og fjármögnun þeirra.“
Lausafjárkvöð
Ekki eru liðnir margir mánuðir
siðan lausafjárkvöð innfáns-
stofnana var afnumin. Það kemur
því nokkuð á óvart að Seðlabank-
inn ætli að taka þetta tæki aftur í
notkun. Reyndar hefur orðið sú grund-
vallarbreyting að lausafjárkrafan nær til
allra bindiskyldra lánastofnana en ekki
aðeins innlánsstofnana eins og áður
var. Það að Seðlabankinn taki lausafjár-
skylduna aftur upp gefur markaðsaðilum
einnig skýra vísbendingu um það
hversu alvarlegl bankinn álítur ástand-
ið. Reglumar munu þó ekki taka
gildi fyrr en 21. mars næstkoni-
andi. Samkvæmt nýjustu upp-
lýsingum mun lausafjárkvöðin
nema 1,5% af ráðstöfúnarfé í lok
næstliðins mánaðar.
Enginkollsteypa
Þótt flestir virðist sammála um
að afleiðingar af þessum að-
gerðum Seðlabankans verði ekki
verulegar gefa þær þó skýra vís-
bendingu til aði la á fj ánnálaniark-
aði um að Seðlabankinn hafi tæki
til að spoma við þeirri þróun sem
þegar hefur komið fram og ekki
siður að hann muni beita þeim ef
ástandið batnar ekki. Nokkuð
augljóst er talið að skammtíma-
vextir muni hækka sem nemur
vaxtahækkuninni en hún var
0,4% en flestir virðast telja að
áhrifm á langtímaskuldabréf
verði lítil til lengdar. Aðgerðir
Seðlabankans nú rnarka fyrstu
formlegu viðbrögðin við þeirri
þenslu sem búast hefur rnátt við
síðustu mánuði. Ekki er ósenni-
legt að vart verði fleiri vamarvið-
bragða á næstunni þótt kom-andi
kosningar kunni að setja einhver
strik í reikninginn.
Heimildir: Seðlabanki íslands, Kaupþing,
greiningardeild, Morgunblaðið.

# Cf K#

3