Vísbending - 05.03.1999, Blaðsíða 1

V
V i k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
5. mars 1999
9. tölublað
17.árgangur
I eina sæng
Sameining fyrirtækja hefur verið
mikið í sviðsljósinu allt síðasta ár
og er enn daglega í heimsfrétt-
unum. Arið 1998 var metár í sögu
samruna fyrirtækja. Allt er þetta í takt
við tímann og lykilorðið er hagræðing.
Bjartsýni sú sem leiðir tvö fyrirtæki í
eina sæng er þó ekki alltaf sannspá.
Metárið 1998
jö stærstu samrunar aldarinnar urðu
á síðasta ári: samruni olíufyrir-
tækjanna Exxon og Mobil, samningur
að verðmæti 86 milljarða Bandaríkj adala;
samruni fjármálafyrirtækjanna Trav-
elers Group og Citicorp, samningur að
verðmæti 73 milljarða Bandaríkjadala;
samruni hátæknifyrirtækjanna SBC
Communications og Ameriteck, samn-
ingur að verðmæti 72 milljarða Banda-
ríkjadala. Þávarsamrunifyrirtækja
frá ólíkum menningarsvæðum áber-
andi, sérstaklega á milli Evrópu
(Þýskalands) og Bandaríkjanna.
Ber þar hæst samruni bílaframleið-
endanna Daimler-Benz og Chrysler
(samningur að verðmæti 40 milljarða
Bandaríkjadala) og samruni risa-
bankanna Deutsche Bank og
Bankers Trust (samningur að
verðmæti 10 milljarða Bandaríkja-
dala).
Fátt bendir til þess að samein-
ingarbylgjan sé búin. Búast má við
að sami straumur fyrirtækja fari „upp
að altarinu", alla vega fyrri hluta ársins.
Y fírtökutilraunir Olivetti á T elecom Italia
(tilboð að verðmæti 60 milljarða Banda-
ríkjadala) bendir til þess, eins og hefur
verið spáð, að sameiningar munu halda
áifam og í auknum mæli færast til Evrópu.
Þróunin
r
Aþessum síðasta áratug aldarinnar
íefur sameiningum fyrirtækja
fjölgað frá árinu 1992. A milli áranna
1997 og 1998 jókst verðmæti þessara
samninga um 50%. Áætlað verðmæti
samruna á alþjóðlegum grundvelli var
2.400 milljarðarbandaríkjadalaárið 1998.
Þetta er þó ekki í fyrsta skipti sem mikið
hefur borið á sameiningum lyrirtækja.
Fyrir einungis tíu árum var önnur
samrunabylgja í gangi og náði hún
hámarki árið 1988. Það var heldur ekki
í fyrsta skiptið sem sameiningar
fyrirtækja voru algengar. Allt frá
aldarmótum hafa orðið reglulegar lotur
í mikilli aukningu samruna (og yfirtöku)
íyrirtækja. Árin 1900,1920, 1930,1947
og 1968 voru sameiningar einnig mjög
algengar. Þótt sameiningar fyrirtækja
hafi verið sjaldgæfari í upphafí aldarinnar
þá voru þær stærri hluti af alþjóð-
arhagkerfinu, sem hlutfall af VÞF1.
Y firleitt íylgja sameiningarby lgjur góðu
árferði í viðskiptum og ríkjandi
bjartsýni. Kveikjan er mikið peninga-
magn í umferð. I dag hefur það sjaldan
verið auðveldara að fá ijárfesta eða lán
til þess að kaupa næstum hvað sem
mann lystir. Framleiðslugeta í flestum
atvinnugreinum er langt umfram
eftirspurn sem leiðir til mikillar
verðsamkeppni sem krefst aukinnar
skilvirkni, svo svarið verður: sameining
fyrirtækja. Aukiðijármagnhefureinnig
ílætt inn á verðbréfamarkaðinn og eykur
virði fyrirtækja meira en flestir hefðu
getað ímyndað sér. Áhrifin hafa verið
þau að hlutafé var 67% af virði samninga
árið 1998 samanborið við 7% árið 1988.
Hagræðingarhugmyndin
Sameiningarbylgjan sem varð um
aldarmótin hefur verið útskýrð sem
sameining til einokunar. Markmið þeirra
var að komast í einokunaraðstöðu og
bæta afkomu sína með því að hirða
einokunargróðann. í ár og síðastliðin
ár þá er markmiðið ekki lengur að ná
einokunargróða heldur að auka
samvirkni sem þýðir að virði heild-
arinnar, sameinaðra fyrirtækja, verður
meiraen samanlagt virði fyrirtækjahvors
íyrir sig. Þessi hugmynd er oft útskýrð
með því að segja að 2 + 2 verði 5 sem er
ekki léleg stærðfræði heldur tekur mið af
ávinningnum við að leggja saman tvö
fyrirtæki.
Hagræðingarhugmyndin (e. efficiency
theory) hefur yfirleitt þótt nægjanleg til
þess að rökstyðja samruna fyrirtækja.
Yfirleitt er reikningsdæmið borðleggj-
andi og hver sá sem gagnrýnir aðferðina
skilur bara einfaldlega ekki hugmynd-
ina. Þrenns konar hagræði er oftast
nefnt sem afleiðing af samruna: 1) lægri
fjármagnskostnaður, 2) framleiðslu-
hagkvæmni með skilvirkari fram-
leiðslulínum eðayfírflæði tækni og
þekkingar og 3) skilvirkari
stjórnun.
Rannsóknir á sameiningu fyrirt-
ækja hafa hins vegar sýnt að þessi
hugmynd á við lítil rök að styðjast.
Einungis hefur verið sýnt fram á
að hægt hefur verið að ná lægri
íjármagnskostnaöi með stærðar-
hagkvæmni. Hugmyndirumyíirfi-
æði þekkingar og aukna skilvirkni
stjómunar eru verulega oftnetnar.
Reyndar benda rannsóknir frekar
til þess að 2 + 2 verði 3 frekar en 5
þegar á heildina er litið. Flestar
rannsóknir sýna að 2/3 af sameiningum
hafi lækkandi áhrif á virði hlutabréfa.
Ástæðan er sú að jafnvel þó að hægt sé
að sjá óvéfengjanlegan ávinning af
sameiningu fyrirtækja á pappírum þá
leiða vandamál sem koma upp við
sameiningu til erfiðleika í fyrirtækj-
arekstri sem oft erfitt er að yfirstíga. Það
vill oft gleymast að sameining snýst að
miklu leyti um fólk og að samruni
fyrirtækj a getur ekki orðið árangursríkur
nema samvinna starfsmanna ólíkra
fyrirtækja geti gengið upp.
(Framhald bls. 2)
' Mynd I. Virdi samruna á heimsvisu
(í milljörðum Bandaríkjadala) J
3000
2500
2000 ■
1500
1000 500 0 ------ II
1990 1991 1992 1993 1994 1995 so * r- o\ o\ o\ o\ 00 o\ o\
Aldreihefurvirðiogfjöldi a Auglýsingar em oft ^ Magnús í. Guðfinnsson j fyrirtækja. Hann bendir á''
I sammna fyrirtækja verið 1 sagðar vera athygliverðar, 7 viðskiptafræðingur fjallar /| mismundandi virðislíkön
X jafhmikill og á síðast ári spuming er hvort þær séu um hvemig hægt er að sem henti fyrirtækjum i
og byrjun árs 1999. skilvirkar. skoða innra umhverfi ólíkum rekstri.
1