Vísbending - 09.04.1999, Qupperneq 1

V
V i k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
9. apríl 1999
14. tölublað
17.árgangur
Olía á íslandi
Arið 1998 var gott ár fyrir
olíufélögin þrjú, Olíuverzlun
íslands hf. (Olís), Olíufélagið hf.
(Esso) og Skeljung hf. Heildarsala á
bensíni og olíu jókst um 0,5%. Sala á
flugeldsneyti jókst mest eða um 8%,
bílabensíni um 3% og gasolíu um 1,5%.
Á sama tíma minnkaði hins vegar
svartolíusala um 13%, sem má að
miklu leyti rekja til óvenjustuttrar
loðnuvertíðar.
Öll juku félögin hagnað sinn
frá árinu áður. Olís jók hagnað
sinn af reglulegri starfsemi um
82,5%, úr 160 í 292 milljónir, Esso
jók hann um 31,6%, úr 465 í 612
milljónir og loks jók Skeljungur
hagnað sinn af reglulegri
starfsemi um 83,4%, úr 72 í 133
milljónir.
Islenskt efnahagsumhverfí
var hagstætt olíufélögunum árið
1998, mikill uppgangur var í
íslensku efnahagslífí og
fjárfestingar í atvinnutækjum og
bifreiðum miklar. Almennt hafa
olíufélögin notið þess
hagvaxtarskeiðs og efnahags-
stöðugleika sem hefur ríkt á Islandi
síðustu ár.
Ástandið úti í heimi
Olíumarkaðurinn á heimsvísu hefur
verið nokkuð í sviðsljósinu
undanfarið. Ástæðan er að verðhrun
hefur átt sér stað á --------------
heimsmarkaðsverði á olíu. Um
miðjan desembermánuð hafði
verðið lækkað niður í níu
Bandaríkjadollara á fatið sem er
lægra en heimsmarkaðsverðið á
olíu var árið 1973, að raunvirði.
Margt er merkilegt við þessa
verðlækkun. Lækkunin leiddi ekki
til aukinnar eftirspumar eftir olíu
á heimsvísu eins og við hefði
mátt búast heldur var eftirspumin
tiltölulega stöðug. Orsakimar má
helst finna í hrani Asíu-
markaðarins og áhrifum
hvirfílby Ija á veðurfar í heiminum,
sem leiddi til þess að vetur á
meginlandi Evrópu var einstaklega
mildur.
Þá benti margt til þess að tangarhald
OPEC á olíumarkaðnum væri að minnka
vegna þess að pólitískt og efnahagslegt
landslag margra OPEC-ríkjanna er
óstöðugt. Tækniframfarir hafa gert
leitina og vinnsluna ódýrari en áður.
Mynd 1. Gengi hlutabréfa í
olíufélögunum þremur frá áramótum
Lönd eins og Rússland, Nígería,
Venesúela og Alsír verða að dæla út
olíutil þess að halda lífi. Þá era olíubirgðir
í heiminum veralegar, Mið-Austurlönd
eiga miklar birgðir, Sádí-Arabía um 262
milljarða fata og lítið ríki eins og Líbýa,
þar sem nú er að opnast fyrir viðskipti
á ný, á 30 milljarða fata birgðir, sem er
álíka mikið hefur verið dælt upp úr
Mynd 2. Arðsemi eigin fjár (%) hjá
oliuféVógunum þremur
Norðursjó ffá upphafi. Nokkur óvissa
ríkir og jafhvel eru hugmyndir uppi um
að stærsti olíuffamleiðandi heims, Sádí-
Arabía, gæti tekið upp á því að auka
framleiðslu sína verulega til þess að
keyra niður verð og auka þannig
markaðshlutdeild sína. Þetta hefur
verið talið samsvara 15% arðsemi og
_____ þar af leiðandi efnahagslega
fysilegt fyrir landið. Líklegt er þó
að pólitískur þrýstingur komi í
veg fyrir að þetta verði að
veraleika.
Allt þetta benti til þess að
hægt væri að búast við
áframhaldandi lágu olíuverði á
næstu árum. Hugmyndir voru
jafnvel uppi um að fatið gæti farið
niður í allt að fmim
Bandaríkjadollara. Þetta hefur
hins vegar ekki orðið raunin
heldur hefur verð á olíu stigið ört
á síðustu tveimur mánuðum og
nálgast óðfluga 15 Bandaríkja-
dollara á fatið. Ástæðan fyrir
hækkuninni er að hluta til stríð í
Evrópu og að hluta til aðgerðir
OPEC-ríkj anna sem virðast eftir allt ekki
alveg dauð úr öllum æðum.
r
Olíufélögin á Islandi
Fyrir dreifmgarfyrirtæki eins og
olíufyrirtækin á Islandi eru fréttir af
lægra innkaupsverði en áður góðar
fréttir en ekki slæmar. Rekstrargjöld
----N verða lægri og það gefur
sveigjanleika til verðlækkana.
Framlegðin, sem er mismunur á
vörusölu og kostnaðarverði
seldra vara, jókst hjá öllum þremur
félögunum, um 8,9% hjá Olís,
13,6% hjá Skeljungi og 13,42%
hjá Esso.
Markaður fyrir bensín og
olíuvörur jókst um 0,5%.
Markaðshlutdeildin skiptist
þannig að Esso hefur leiðandi
stöðu á markaðnum með 40,9%
hlutdeild en Skeljungur er með
30,2% og Olís 28,9%. Þetta er
nokkur breyting frá 1997 en þá
(Framhald bls. 2)
1
Olíufélögin á íslandi eru
öll þrjú meðal fimmtán
stærstu fyrirtækja
landsins. Afkoma þeirra
2
árið 1998 var góð oghefur
gengi hlutabréfa stigið
hratt á síðustu mánuðum í
takt við hækkun olíuverðs.
3
Þórólfur Matthíasson
hagffæðingur fjallar um
áfangaskýrslu auðlinda-
nefiidar um fiskveiði-
4
stjómun. 1 þessari fyrri
grein af tveimur skoðar
hann lögfræði- og
hagffæðiálit skýrslunnar.
1