Vísbending - 23.04.1999, Blaðsíða 4

V
ISBENDING
útvegi" (bls. 201). Hins vegar finnst
honum stórskrýtið að ekki sé fjallað urn
að lög frá árinu 1997, sem kveða á um
afnám heimilda til að afskrifa verðmæti
keyptra aflahlutdeilda, lækkaði ekki
verð þeirra um allt að 25% (!!) og telur
að „greinilegt [sé] af skýrslu ÞHS...“ að
hún hafni því að þátttaka sjómanna í
kaupum á aflaheimildum hafi áhrif á
jaðarhagnað enda séu þessi mál ekki
rædd í skýrslunni. Fyrr má nú rota en
dauðrota!
Gengi
órólfur telur „fullyrðingar [i skýrslu
ÞHS...] um gengismyndunina [...]
mótsagnakenndar“. A eftir þessari
staðhæfingu er upptalning nokkurra
fullyrðinga úr skýrslunni sem Þórólfur
telur svo augljóslega mótsagnakenndar
að ekki þurfi að skýra það fyrir
lesandanum í hverj u mótsagnirnar felist.
Því miður erum við það skyni skroppnir
að við getum ekki einu sinni látið okkur
detta til hugar hvaða mótsagnir Þórólfur
hefur fundið þama.
I umræðunni um sambúðarvanda
sjávarútvegs og iðnaðar og notkun
auðlindaskatts til að bæta sambúð
þessara greina leikur ákvörðun
gengisins og ákvörðun á launastiginu
í landinu lykilhlutverk. I skýrslu ÞHS er
sagt að gengið ákvarðist í markaðs-
hagkerfi af framboði og eftirspurn eftir
gjaldeyri. Þetta er nú kennslubókar-
hagfræði eftir því sem við best vitum.
Þórólfur telur hins vegar að framboð og
eftirspum ráði genginu bara til skamms
tíma en að kaupmáttarjafnvægis-
kenningar skýri ákvörðun gengisins
þegar til lengri tíma sé litið. Þetta er
algjörlega nýtt fyrir okkur. Hingað til
höfum við haldið að kaupmáttar-
jafnvægiskenningar væru réttlættar
með því að kaupmáttarmunur stjórni
framboði og eftirspurninni eftir
gjaldeyri. Okkur finnst einnig nokkuð
skringilegt að við skulum skammaðir
fyrir að nefna ekki einhverja tiltekna
kenningu sem tilteknir menn hafi notað
en það ekki nefnt að hvaða leyti þessi
vanræksla hafi leitt okkur á villigötur
varðandi þau málefni sem eru til umræðu.
í skýrslu ÞHS er fullyrt að ef gengi
og laun ákvarðist á markaði þannig að
jafnvægi sé á mörkuðum lyrir gjaldeyri
og vinnu, þá gegni sérstakur auðlinda-
skattur á sjávarútveg engu hagstjómar-
hlutverki. Hins vegar megi búast við
því að við slík skilyrði verði mikill
hagnaður umfram eðlilega arðsemi
fjármagns í sjávarútvegi sem valdi því
að það kunni að vera til réttlætisrök fyrir
álagningu auðlindaskatts. Þórólfur
hirðir ekki um að geta þessara
lykilfullyrðinga í skýrslu ÞHS. í skýrslu
ÞHS er á það bent að hvorki markaðurinn
fyrir gjaldeyri, né vinnumarkaðurinn,
geti talist án skipulagðrar íhlutunar (bls.
215). Það sé því ástæða til að vara við
þeirri hættu að mikill hagnaður í
sjávarútvegi leiði til þess að laun hafi
tilhneigingu til að verða hærri en ytra
jafnvægi þjóðarbúsins og samkeppnis-
skilyrði iðnaðar og þjónustu leyfa.
Finna má vísbendingar í tölulegum
upplýsingum um að þetta hafi gerst á
áttunda og níunda áratugnum, einkum
í stóru sveiflunum í sjávarútveginum.
Á þessum áratug hefur þetta ekki átt sér
stað, enda hafa sveiílur í sjávarútvegi
verið mun minni en áður þekktist. 1
skýrslu ÞHS er ekki lagt mat á það hvort
þessi hætta sé enn til staðar, en á það
bent að þó hægt sé að rökstyðja að
auðlindaskattur geti bætt stöðu íslensks
efnahagslífs og eflt hagvöxt við þessar
aðstæður, þá sé það nokkuð ljóst að
beiting auðlindaskatts muni verða
hagstjórnendum erfið í framkvæmd.
Ekkert af þessum atriðum hefur vakið
eftirtekt Þórólfs.
1983
órólfúr kvartar undan því að „viða í
textanum miðar ÞHS prósentu-
breytingar við árið 1983 sem augljóslega
er afbrigðilegt. Margar þeirra prósentu-
talna sem nefndar eru eru því ótrúlega
ýktar.” Ástæðan fyrir því að nokkuð er
gert af því að reikna út hlutfallslegar
breytingar miðað við árið 1983 er
einfaldlega sú að kvótakerfi var tekið
upp í stærstum hluta botnfiskveiðanna
á íslandi á hinu orwellíska ári 1984. Ef
reikna á út breytingar í t.d. framleiðni í
fiskveiðum eftir að kvótakerfíð var tekið
upp þá hlýtur að þurfa að miða við árið
1983. Það er svo út í hött að tala um að
einhverjar prósentutölur séu „ótrúlega
ýktar” ef miðað er við eitthvert tiltekið
ár. Ef tölurnar sem um er að ræða eru rétt
gerðar þá verður útreikningur á
breytingum í tölunum ekkert annað en
mæling á þeirri breytingu. Ef breytingin
er mikil, þá er hún mikil, en ekki „ótrúlega
ýkt”. Það er hins vegar augljóst að hægt
er að túlka niðurstöður á ýkjukenndan
hátt. Við sjáurn ekki að svo hafi verið
gert í skýrslu ÞHS. T.d. er bent á
kreppuna í sjávarútveginum á árunum
1982-1983 og á áhrif sem hún kunni að
hafa haft t.d. á þróun framleiðni í
sjávarútvegi. (bls. 169)
Lokaorð
órólfi finnst við hæfi að ljúka
umfjöllun sinni um skýrslu ÞHS með
tilvitnun í Árna Magnússon um að
sumir búi til vitleysur sem aðrir þurfi að
leiðrétta. Augljóst er í hvorum hópnum
hann telur sig vera. Sömuleiðis er ljóst
í hvorum hópnum hann telur okkur vera.
Því miður hefur nokkuð borið á því í
umræðunni um kvótakerfið og auðlinda-
skatt á sjávarútveg að þátttakendumir
nálgast andmælendur sína með þessu
hugarfari. Hugmyndir andmælendanna
eru ekki röksemdir sem ástæða er til að
setja sig inn í og rökræða heldur
vitleysur sem þarf að leiðrétta. Þessi
afstaða leiðir sjaldnast til árangursríkrar
umræðu.
Aðrir sálmar
Nokkrir góðir dagar án
Esjunnar
Forsætisráðherra var í viðtali í Frjálsri
verslun, 1. tbl. 1996. FV: „Sögur fara
af því að menn séu svolítið hræddir við
þig. Skynjar þú það?“ DO: „Ekki oft,
kannski einstaka sinnurn. Otti er ekki
góður. Eg held að samstarf sem byggist
á ótta sé ekki gott samstarf. Og yfírleitt
tel ég mig eiga gott samstarf við aðra
þannig að eitthvað eru þessar sögur nú
orðum auknar." FV: „En hvers vegna
heldur þú að þessar sögur hafi farið af
stað?“ DO: „Ætli þær stafi ekki að því að
menn urðu svolítið varir við það að ef
þeir brutu fyrinnæli mín, eða fóru á bak
við mig, lentu þeir í ógöngum - ég tók
því illa. Eg held raunar að engum
stjómanda geti verið vel við að farið sé
á bak við hann. Enda á slíkt ekki að
gerast. í öllum samskiptunr eiga menn
að tala beint út og vera hreinskiptnir ef
þeir eru ekki sáttir." F V: „Það er líka sagt
að þú erfir það lengi við menn sem gert
hafa á þinn hlut?“ DO: „Um þetta atriði
hef ég áður verið spurður og ég hef sagt
að ég sé minnugur. Á því tel ég mikinn
mun. Það er af og frá að ég sé haldinn
einhverjum hefndarþorsta gagnvart
mönnum, alls ekki. En mér finnst vart
hægt að ætlast til þess að komi einhver
aftan að öðrum sé honurn sýnd sérstök
vinsemd á eftir.“
Bjami Benediktsson var einn
merkasti stjórnmálamaður Islands og
gegndi mörgum trúnaðarembættum; var
borgarstjóri, formaður Sjálfstæðis-
flokksins og forsætisráðherra. Sagt var
að á yngri árum hefði hann átt erfitt með
að hemja skap sitt en hefði smám saman
orðið yfirvegaðri og umburðarlyndari.
Bjarni var með ritfæmstu mönnum og
svaraði jafnan á síðum Morgunblaðsins
ef honum fannst að sér vegið. Hann
varði ætíð mál- og ritfrelsi þótt hann
svaraði árásum. Bjami sagði einhvem
tíma að einn helsti galli við það að ná
æðstu völdum væri sá að enginn
samherja þyrði lengur að finna að neinu
hjá honum. Ekki fer þó sögum af því að
þessi orð Bjama hafi orðið til þess að
nokkur tæki að sér þetta hlutverk, enda
talið vafasamt að það hefði orðið
þakklátt starf.
'-----------------------------------y
ÁRitstjórn: Eyþór Ivar Jónsson ritstjóri ogA
ábyrgðarmaður, Benedikt Jóhannesson.
Útgefandi: Talnakönnun hf., Borgartúni 23,
105 Reykjavík.
Sími: 561-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang:visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda.
4