Vísbending - 07.05.1999, Blaðsíða 2

ISBENDING
Það er óheppilegt. Ef menn halda, að allt
sé í himnalagi í efnahagsmálum, af því
að þeir hafa ekki áreiðanlegar upplýs-
ingar um grundvallaratriði eins og
framleiðni og lífskjör, þá hafa þeir
skiljanlega minni hug en ella á þeim
umbótum, sem þörf er á til að auka
ffamleiðni og bæta lífskjör almennings
til langframa.
Svo er annað. Tölur um vinnutíma
þyrftu helzt að taka tiliit til tímans, sem
það tekur að komast í og úr vinnu. Þessi
lagfæring myndi líklega lyfta íslandi
aðeins á myndum 2 og 3 að öðru jöfnu,
því að við búum yfirleitt nær vinnu-
stöðum okkar en aðrar þjóðir. Og helzt
þyrfti að finna einhverja færa leið til að
taka atvinnuleysi með í reikninginn, svo
að óviljað atvinnuleysi sé ekki lagt að
jöfnu við tómstundir í tölum um
landsframleiðslu á vinnustund.
Eitt enn að endingu. Þeir, sem horfa
á mynd 1 og draga af henni þá ályktun,
að lífskjör á Islandi séu í fremstu röð, eru
í raun og veru að lýsa þeirri skoðun, að
óstjóm fyrri ára hafi ekki bitnað á okkur
að öðm leyti en því, að ella hefðum við
eftil vill haftþað enn betra. Þessi skoðun
vitnar að mínum dómi um ófúllnægjandi
skilning á þeim langvinna skaða, sem til
Nýlega birti IMD skýrslu sína um
samkeppnishæfni þjóða fyrir
árið 1999. í sland lyftir sér um tvö
sæti frá fyrra ári, úr því 19. í það 17.
Vegur íslensku þjóðarinnar hefur verið
stöðugt upp á við frá 1996, þegar hún
sat í 25. sæti.
Viðskiptaumhverfið
Hugmyndafræðin á bak við skýrslu
IMD er að „lönd keppa með því að
veita umhverfi með skilvirkasta
skipulagið, stofnanimar og stjómvalds-
ákvarðanirnar sem gera fyrirtækjum
kleift að geta keppt á árangursríkan
hátt“. Samkeppnishæfni landa snýst þá
um að búa til sem best viðskiptaumhverfí
sem fyrirtæki geta vaxið og dafnað i.
Oftast snýst þetta um frelsi, þekkingu
og fjármagn.
I sjálfu sér er hins vegar frekar slæm
hugtakanotkun að tala um samkeppnis-
hæfni þjóða eða samkeppnisyfírSurði
þjóða eins og hinar ýmsu þjóðir séu í
einhverri samkeppni. MIT-hagfræð-
ingurinn Paul Kmgman hefúr bent á að
alþjóðaviðskipti em ekki ein kaka sem
verið sé að berjast um eins og sumir vilja
vera láta. Markmið hveijarþjóðarhlýtur
að vera betri lífskjör. Bætt lífskjör snúast
um að auka framleiðni og afköst.
Hagvöxtur verður aðeins til með
aukningu framleiðniþátta og endur-
skipulagningu þeirra eða með betri
hagnýtingu. Kmgman hefúr því bent á
að mynda verðbólgan á 8. og 9.
áratugnum olli í efnahagslífinu, svo að
eitt dæmi sé látið duga. Myndir 2 og 3
gefa að minni hyggju gleggri mynd af
ástandinu. Þær minna okkur á það, að
mikil verðbólga, óhyggileg fjárfesting
og óhófleg skuldasöfnun í útlöndum
Þjóðargersemin
að það sem verið er að kalla
samkeppnishæfni er í rauninni
framleiðni og ekkert annað. Hagvöxtur
þjóðlanda ræðst af því hvemig þau
stjóma og skipuleggja auðlindir sínar
til aukinnar framleiðni. Að tala um
samkeppnishæfhi í þessu sambandi er
ágætt áróðurshjal en dæmt til þess að
valda misskilningi. Samanburður landa
sýnir ekki samkeppnishæfúi einstakra
landa heldur gengur út á að skoða hvar
fínnist besta viðskiptaumhverfið.
Rannsóknir eins og sú sem IMD-
skýrslan byggir á gera samanburð á
þjóðum bæði auðveldari og markvissari
og hjálpar þjóöum til þess að ákveða
hvemig þau eiga að spila úrþeim spilum
sem þau hafa á hendi. Hægt er að tala um
mótandi samanburð ekki ósvipað og
þegar fyrirtæki af ólíkum toga em borin
saman (benchmarking) en megin-
markmið er þá að reyna að læra af þeim
sem eru að ná góðum árangri. Læra
hvemig og með hvaða hætti aðrar þjóðir
endurskipuleggja og stjóma sínum
auðlindum, hvemig aðrar þjóðir em að
reyna að bæta lífskjör sín. Mótandi
samanburður snýst um að læra af öðmm
kerfum, læra af reynslu og árangri
annarra.
Lært til árangurs
Staða íslands í samanburði IMD er
ágæt. Enn sem áður er það þó
alþjóðavæðing (37. sæti) og fjármál (26.
án fúllnægjandi eignamyndunar á móti
skerða lífskjör til langs tíma. Fullur
skilningur á þessari kjaraskerðingu er
forsenda þess, að hægt sé að bæta
skaðann til fulls og tryggja öran
fr amleiðnivöxt og myndarlegar lífskj ara-
bætur á öldinni, sem gengur senn í garð.
sæti) sem draga landið niður þegar á
heildina er litið. A móti kemur að staða
okkarþykirgóð varðandi fólkið (3. sæti)
oghagkerfið(5. sæti). Íslanderí 10. sæti
hvað varðar innri uppbygginu, 14. sæti
með ríkisstjómina, 19. sæti í tækni og
vísindum og stjórnunarlega séð eru
íslensk fyrirtæki í 21. sæti.
Það er að mörgu leyti áhyggjuefni
að alþjóðavæðing sé ekki meiri en raun
ber vitni, sérstaklega fyrir lítið hagkerfi
eins og það íslenska. Rökin fyrir
alþjóðaviðskiptum em hagkvæmnisrök
þar sem aukin viðskipti auka hag-
kvæmni í skjóli sérhæfingar. Frá
hagffæðilegum sjónarhóli er megin-
tilgangur útflutnings að skapa gjaldeyri
til innflutnings. Þorvaldur Gylfason
hagfræðingur hefúr bent á að óbeint,
bæði vegna nýsköpunar og skilvirkni
sem er afleiðing aukinnar ffamleiðslu,
tækifæraleitar og einnig vegna aukins
innflutnings á vömm, þjónustu og
fjármagni, þá skapar útflutningur nýja
þekkingu, hæfni, hugmyndir og tækni í
þjóðfélagi. Þetta eruþeirþættir sem gera
þjóðargerseminni, fólkinu, kleift að vaxa
og dafna, þroskast og þróast. Reynsla,
þekking og hugmyndir hafa verið sóttar
til útlanda í gegnum tíðina og hafa
gjörbylt íslenskum veruleika, skapað
nýjar atvinnugreinar rétt eins og Islensk
erfðagreining er á góðri leið með að gera.
Það er þá sem kraftur þj óðargerseminnar
fær að njóta sín og framtíðin verður
björt.
2