Vísbending - 23.07.1999, Blaðsíða 4

bankastjórar, aðrir háttsettir yfirmenn í
seðlabanka og/eða utanaðkomandi
sérfræðingar. Þannig eiga t.d. níu
meðlimir sæti í peningastefnunefnd
Englandsbanka, þ.e. seðlabanka-
stjórinn, tveir varaseðlabankastjórar,
aðalhagfræðingur, yfirmaður peninga-
málaaðgerða og Qórir utanaðkomandi
hagfræðingar. Flestir meðlimir peninga-
stefnunefnda þessara þriggja banka eru
útskrifaðir hagfræðingar. Sérfræðingar
á sviði þjóðhagfræði, hagstjórnar og
seðlabankastarfsemi eru fleiri en
eiginlegir viðskiptabankamenn, enda
eru þær ákvarðanir sem þessar nefndir
takaeðlisólíkarákvörðunum í viðskipta-
bönkum.‘’ Þessum nefndum er gert að
halda fundi með reglulegu millibili og
tilkynna í lok þeirra um ákvörðun sína.
Þess utan er þeim gert að birta a.m.k.
útdrátt úr fundargerðum sínum að
ákveðnum tíma liðnum og gera þingi og
þjóð með reglulegu millibili rækilega
grein fyrir framkvæmd stefnunnar í
peningamálum.
Staða mála hér á landi
Npkkuð skortir á að Seðlabanki
íslands hafi sams konar lagalegt
sjálfstæði og best gerist í þróuðum
iðnríkjum. Bankinn hefur ekki eitt skýrt
markmið með peningastjóm sinni heldur
skal hann bæði stuðla að því að „verðlag
haldist stöðugt og framleiðslugeta
atvinnuveganna sé hagnýtt á sem
fyllstan og hagkvæmastan hátt“. Ekki
er lagalegt bann við beinum lán-
veitingum til ríkis. Bankinn þarf heimild
ráðherra til beitingar bindiskyldu. Komi
upp ágreiningur á milli Seðlabanka og
ríkisstjórnar skal bankinn að lokum
fylgja stefnu ríkisstjómarinnar, jafnvel
þótt það stangist á við markmið um
stöðugt verðlag. Bankastjórn Seðla-
banka íslands ákvarðar hins vegar
stýrivexti bankans. Það er þó innan þess
ramma sem sameiginleg stefnumörkun
ríkisstjómar og Seðlabankans í gengis-
málum setur. Staðan er reyndar betri í
raun heldur en lagatextinn segir til um.
Þannig hefur t.d. verið lokað fyrir beinar
lánveitingar til ríkissjóðs með
samkomulagi á milli Seðlabankans og
fjármálaráðuneytisins.
Á undanfömum ámm hefur átt sér
stað töluverð umræða um skipan
bankastjórnar Seðlabanka Islands.
Annars vegar er sú spurning rædd hvort
bankastjóm skuli vera fjölskipuð (t.d. 3
bankastjórar eins og núverandi lög gera
ráð fyrir) eða hvort komið verði á kerfi
eins aðalbankastjóra, eins og tíðkast
mjög víða í löndunum í kringum okkur.
Hins vegar er sú spuming rædd hvemig
skuli standa að vali á fólki í bankastjórn.
Varðandi bæði atriðin verður að hafa
ríkt í huga að mikilvægasta hlutverk
bankastjórnar er að ákvarða stýrivexti
Seðlabankans sem síðan hafa áhrif á allt
ISBENDING
vaxtastigið í landinu. Þótt höfundur
þessarar greinar hafi verið og sé að sumu
leyti enn fylgjandi kerfi eins
aðalbankastjóra telur hann ekki eðlilegt
og efast um að sátt verði um það við
nánari skoðun að það vald verði falið
einum manni, þótt það þekkist í sumum
löndum. Það verður að hafa ríkt í huga
að þótt heitið seðlabanki endi á „banki“
þá er margt í starfi hans sem á ekkert
skylt við starfsemi ýmissa annarra
fyrirtækja og stofnana sem enda á sama
orði. Hins vegar getur kerfi eins
aðalseðlabankastjóra vel gengið upp
ef sett er á fót með formlegum hætti
einhvers konar peningastefnunefnd
sem tekur ákvarðanir um stýrivexti
Seðlabankans. Aðalbankastjóri yrði þá
um leið formaður þeirrar nefndar. Eg tel
að þetta sé kostur sem vert sé að skoða
með öðram þeim möguleikum sem
nefndir hafa verið.
Tilvísanir:
Arnór Sighvatsson og Már Guðmundsson
(1998): „Peningastefnan á
Norðurlöndum: Rammi, vísbendingar og
stjórntæki“, Fjármálatíðindi 2.
Blinder, Alan S. (1998): Central Banking
in Theory and Practice, MIT Press.
Buiter, Willem H. (1999): „Alice in
Euroland", væntanlegt í Joumal of
Common Market Studies 37, einnig
http://www.econ.cam.ac.uk/faculty/
buiter/
Cukierman, Alex (1992): Central Bank
Strategy, Credibility, and Independence:
Theory and Evidence, MIT Press.
International Monetary Fund: Monetary
and Exchange Affairs Department
(1999): „Code of Good Practices on
Transparency in Monetary and
Financial Policies: Declaration of
Principles“, Consultative Draft, http://
www.imf.org/external/np/mae/mft/code/-
ind-ex.htm.
Stanley, Fischer (1994): „Modern central
banking“, í Capie, F., C. Goodhart, S.
Fischer og N. Schnadt (ritstj.): The
Future of Centrai Banking, Cambridge
University Press.
Vísbendingin
N
ugmyndin að draga þjóðir í dilka
eftir menningu hefur oft verið
gagnrýnd í ljósi þess að einstaklingar af
einni þjóð eru mjög ólíkir. Holdgervingur
þeirrar menningar sem einkennir þjóð er
ekki til. Engu að síður er ljóst að þjóðir
eru ólíkar og að menning getur útskýrt
þennan mun og aukið skilning á hegðun
og hugsun ólíkra þjóða og einstaklinga
sem tilheyra þeim. Hægt er að fá
vísbendingar sem geta skipt sköpum í
árangursríku samstarfi milli þjóða og
ákvörðunum í alþjóðavæðingu.
Aðrir sálmar
. x
Gnægtabnmnurinn
að er ánægjulegt og óvenjulegt að
heyra hvemig nýr framkvæmdastjóri
Básafells hafnar afskiptum stjómmála-
manna af rekstri fyrirtækja. Allt of lengi
hafa Vestfirðingar valið þá leið að
leggjast á axlir stjórnmálamanna með
tárvota vanga og biðjast ásjár. Og allt of
lengi hafa stjórnmálamenn verið svo
einfaldir að telja að það væri hjálp að því
að leiða Vestfirðinga að ríkisjötunni þar
til þeir vora orðnir svo ósjálfbjarga að
þeir komust ekki að jötunni hjálparlaust
og færa varð jötuna til þeirra með
sérstakri 300 milljóna króna aðstoð fyrir
nokkram áram. Stjómmálamenn hafa
viljað kaupa sér vinsældir á kostnað
almennings. Þingmenn Vestfirðinga
halda neyðarfund þegar fréttir herma
að 70 Pólverjar séu atvinnulausir á
Þingeyri. I fullri alvöru tala sumir stjóm-
málamenn um að sértækra aðgerða sé
þörf. Þeim er örugglega ekki vel við hinn
nýja vindhana í Básafelli sem segir að
fýrirtækin eigi að ráða við sín vandamál
sjálf. Til hvers eru þingmenn þá ef þeir
geta ekki ausið almannafé í fyrirtæki
skjólstæðinga sinna. Og hvers konar
skjólstæðingur er það sem afþakkar
ölmusu og andlega leiðsögn stjórnmála-
manna?
íslendingar voru alltaf sannfærðir
um það og það með réttu að þeir væru
veitendur en ekki þiggjendur frá Dönum.
Þess vegna var enginn bilbugur á
þjóðinni að lýsa yfir sjálfstæði árið 1944.
Púertó Ríkó hefur lengi verið undir
stjórn Bandaríkjamanna. Þar er meira en
helmingur íbúanna á ríkisstyrk af
einhverju tagi. Þótt alltaf séu háværar
raddir um sjálfstæði eyjarinnar þá er
enginn vafi að því að hinn þiggjandi
meirihluti treystir sér ekki til þess að slá
á hina gefandi hönd Bandaríkjanna.
Landið er fast í fátæktargildrunni
þangað til Bandaríkjamenn ákveða að
byrgja gnægtabrunninn.
Það er vissulega lofsvert að
íslendingar ætla að hafa frumkvæði um
að styrkjum til sjávarútvegs verði hætt.
Eðlileg byrjun á þeirri baráttu er að fella
niður sjómannaafsláttinn eins og
fjármálaráðherra lýsti yfir að væri stefna
sín síðastliðið vor.
V__________________________________)
ÁRitstjórn: Eyþór Ivar Jónsson ritstjóri ogA
ábyrgðarmaður, Benedikt Jóhannesson.
Útgefandi: Talnakönnun hf., Borgartúni 23,
105 Reykjavík.
Sími: 561-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang:visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda.
4