Vísbending


Vísbending - 20.08.1999, Page 1

Vísbending - 20.08.1999, Page 1
V Viku ISBENDING rit um viðskipti og efnahagsmál 20. ágúst 1999 33.tölublað 17.árgangur r A bak við grímuna Allt frá því að japanski verðbréfa- markaðurinn varð fyrir alvarlegum skelli í október 1987 hefur japanska efnahagskerflð átt erfítt uppdráttar. Japanska bankakerfið hefur orðið fyrir miklum áföllum þar sem nokkrar af stærstu ljármálastofnunum Japans hafa orðið gjaldþrota á þeim tíma sem er liðinn síðan þá. Það erþó ekki öll sagan vegna þess að það virðist vera að þær hafí allan þennan áratug brugðið hulu yfír raunverulega afkomu sína. Japanar eru öðruvísi Stundum er reynt að halda því fram að Japanar séu á margan hátt öðruvísi en Vesturlandabúar, með misgóðum rökstuðningi. Frægt er þegar japönsk stjómvöld héldu því fram sem hluta af verndarstefnu sinni að japönsk meltingarfæri væm svo ólík vestrænum meltingarfærum að Japanar gætu einfaldlega ekki þolað erlent kjöt og hrísgrjón. Alíka góður var rök- stuðningurinn sem átti að koma í veg fyrir innflutning á amerískum skíðum, kristallauppbygging í snjónum sem fellur á Japan átti að vera allt önnur en í snjónum sem fellur á Vesturlönd. JJugmyndafræði Japana er þó á margan hátt ólík vestrænni hugmynda- fræði sem hefúr um árabil verið tilefni bóka um viðskipti og efnahagsmál þar sem japanska undrinu er hampað ákaflega. Þetta hefur reyndar snúist við núna á síðustu ámm þegar Bandaríkin em allt í einu efnahagsundrið en ekki Japan. Sömu menningarþættirnir og þóttu vera grundvöllur efnahags- uppgangs Japans frá stríðslokum em nú höfuðvandinn sem japönsk stjórnvöld þurfa að glíma við til að endurreisa viðskiptaveldið. Vinnu- menning, þar sem starfsmenn em ráðnir ævilangt, og verndarstefna af hálfu stjómvalda höfðu mikilvægt hlutverk í uppbyggingunni en eru nú þrándur í götu framfara. Margt annað stendur einnig í vegi fyrir upprisunni og þar á meðal er ákveðið hugarfar sem virðist hafa náð að festa rætur í japanska bankakerfínu. Aðhaldaandlitinu Það er margt sem á sér langa hefð og er hluti af japönskum kúltúr sem hefur ekki verið til farsældar á þessum síðasta áratug aldarinnar. Eitt af því sem er einkennandi fyrir austurlenska menningu er mikilvægi þess að halda andlitinu („save face“). Verst af öllu illu þykir ef skuggi fellur á persónu eða hún verður fyrir opinberri niðurlægingu. Þess vegna er stundum sagt að Japanar iðrist ekki aðgerða sinna nema ef þær verða opinberar, þ.e. ef öðrum verða mistök þeirra ljós. Hugsanlegt er að þessi hræðsla við opinbera niðurlægingu og siðferðis- skortur hafi mikilvægu hlutverki að gegna í þeim fjármálahneykslum sem hefúr rignt yfir japanska bankakerfið. Spilaborgin Síðustu ár hafa margar af stærstu fjármálastofnunum Japans orðið gjaldþrota. Yamaichi, fjórði stærsti verðbréfamiðlari landsins, fóráhausinn, ásamt Hakkaido Takushoku Bank Ltd. og Sanyo Securities, árið 1997. Þátapaði einn stærsti banki Japans, Sumitomo Corp., rúmlega 2,6 milljörðum Banda- ríkj adollara um miðj an áratuginn en hann stendur um þessar mundir í málaferlum við bandaríska íj árfesti ngarfyrirtæki ð J.P. Morgan & Co. Árið 1998 var engu betra en árið á undan. Ríkisstjómin bjargaði tveimur risabönkum, Long Term Credit Bank og Nippon Credit Bank, en þeir höfðu safnað óhóflegum skuldum sem þeir gátu engan veginn staðið undir. Árið 1999 hefúr heldur ekki verið miklu betra þar sem bæði líftryggingafyrirtæki, eins og Tokyo Sowa, og Toho Mutual hafa fallið fyrir borð. Ekki áefnahagsreikningi Það er ótrúlegt að hugsa til þess að öll þessi gjaldþrot hafa víðast hvar vakið tiltölulega litla athygli og varla nokkra hér á landi. Það er þó rétt að veita þeim athygli, sérstaklega þar sem þær skýringarnar eru t.d. gefnar á gjaldþrotinu í Yamaichi að orsökina mætti finna í atvikum sem eru utan efnahagsreiknings („off balance sheet“). Þetta er nokkuð merkileg útskýring, þ.e. að eitthvað sem ekki er tilgreint í efnahagsreikningi sé orsök rúmlega 2 millj arða dollara taps sem gerir fyrirtæki gjaldþrota. Það verður að teljast skrýtið að það skuli vera eitthvað sem ekki er skráð í bókhaldið sem veltir fyrirtæki um koll. Það væri ágæt spurning að spyrja til hvers þessi fyrirtæki eru yfirleitt að halda eitthvert bókhald ef eitthvað sem er ekki þar að finna skiptir sköpum fyrir rekstur fyrirtækisins. „Plottið“ Mikið afþessum fjármálahneykslum japanskra fjármálastofnana má rekja til þess sem mætti kalla huluviðskipti („window dressing“). Einfold skýring væri að segja að þessi viðskipti gangi út á að hjálpa fýrirtæki að komast hjá þvi að viðurkenna tap, annaðhvort með því að fresta tapi um einhvem óákveðinn tíma eða draga ff am hagnað af öðrum eignum til þess að fela tapið. Allan þennan áratug hafa slík viðskipti verið smám saman að aukast, þar sem japönsk fyrirtæki nota vestræn fjármálafyrirtæki (aðallegabandarísk) til þess að vera milliliðir í þessum viðskiptum. Afleiðusamningar sem engin leið er að rekja hvað stendur á bak við era vopnið sem notað hefur verið í þessum leik. í raun vita fæstir hvernig þessum samningum er háttað. Þó er ágæt einfölduð lýsing á einni tegund þessara viðskipta að finna í bókinni FIASCO eftir Frank Partnoy, sem var verðbréfamiðlari fyrir bandarísku fjármálafýrirtækin First Boston og Morgan Stanley á þessum árum. Imyndaðu þér að þú hafir pott af gulli að virði 100 Bandaríkjadollara. Helmingur af pottinum er alvörugull að virði 90 dollara og helmingur glópagull að virði 10 dollara. Á morgun era þessir tveir (Framhald á síðu 2) 1 Mikil hneyksli hafa orðið í japönsku bankakerfi á síðustu áram sem má rekj a m.a. til hulduviðskipta. 2 Margir listar eru til um hvaða atriði era líklegust til að gera fýrirtæki árangursrík. 3 Bæði samningaferli og samningagerð era fýrir- tækjum afar mikilvæg, engu að síður er tiltölulega 41ítil áhersla lögð á að búa tiP einhvem vinnuramma sem væri hægt að vinna eftir og læra af. 1

x

Vísbending

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Vísbending
https://timarit.is/publication/281

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.