Vísbending - 08.10.1999, Blaðsíða 2

(Framhald af síðu 1)
hlutur Kína í vergri landsframleiðslu
heimshagkerfisins jókst úr 5% árið 1978
í 11,8% árið 1998. Rúmlega200 milljónum
manna var lyft upp fyrir fátæktarmörk.
Þennan síðasta áratug aldarinnar hefur
erlend fjárfesting aukist verulega í Kína,
sem er nú það land sem fær þriðja mesta
erlenda fjárfestingu til sín á eftir
Bandaríkjunum og Bretlandi, eitthvað
um 300 milljarðaBandaríkjadala saman-
lagt þennan áratug.
Kínverjar hafa einnig sýnt að þeir
geta lært og eru tilbúnir til að læra af
erlendum fyrirtækjum. Reyndar hafa
alþjóðleg fyrirtæki kvartað yfir því að
það sé það eina sem Kfnverjar vilja gera,
loforð um aukinn aðgang fyrir alþjóðleg
fyrirtæki sem hafa fjárfest ríkulega í Kína
hafa ekki gengið eftir og eru margir
orðnir langþreyttir á að kynda kínversku
efnahagsvélina vitandi það að þegar
Kínverjar hafa fengið næga þekkingu
muni þeir ætla að framleiða vörurnar
sjálfir.
Mörg vandamál
Stærsta spurningin sem erlendir
fjárfestar og hagfræðingar spyrja sig
varðandi Kína er hvort og hvernig
stjórnvöld ætla að draga úr áhrifum
sínum á markaðinum. Vandamál Kína
eru ekki ósvipuð vandamálum fyrrum
ríkja Sovétríkjanna í að leiða þjóðina til
frjálsra markaðshátta. Stór hluti
fyrirtækja er í ríkiseigu og er þjakaður af
óhagkvæmni og óráðsíu sem að hluta til
stafar af skorti á lögum og reglum um
starfsemi og ábyrgð fyrirtækja og
stjórnenda þeirra. Um ríkisrekin fyrirtæki
í Kína er sagt: „Næstum öll þeirra eru
gjaldþrota og næstum ekkert þeirra
framleiðir vörur sem einhver vill kaupa.
Engu að síður skapa þau atvinnu fyrir
100 milljónir manna, eða helming þess
fólks sem ekki vinnur í landbúnaði."1
Auðinum ereinnig misskipt: á meðan
þeir sem búa við strandlengjuna frá
Peking (Beijing) til Hong Kong hafa
fengið mestan efnahagsbatann og
erlendu fjárfestinguna í sínar hendur
hafa aðrir hlutar Kína ekki efnast að
sama skapi. Framleiðnin er hætt að vaxa,
á meðan fólksfjöldinn eykst og eykst.
Frá árinu 1994 til ársins 1997 minnkuðu
tekjur þeirra sem búa í dreifbýli úr 966
Bandaríkjadölum í 870 Bandaríkjadali,
semerum 10%lækkun.Eitthvaðum800
milljónir búa í landbúnaðarhéruðunum
en einungis 350 milljónir manns hafa
vinnu, þó að sennilega sé þörfin fyrir
vinnuafl ekki meiri en 150 milljónir.
Fjöldinn allur af fólki er þess vegna
líklegur til þess að leita til strand-
lengjunnar í von og óvon, til að deyja
eða til að finna gæfuna.
Vandamálin eru fleiri, þjóðin er að
eldast. I byrjun tíunda áratugarins var
hlutfall þeirra sem eru eldri en sextíu ára
V
ISBENDING
um 9% í Kína, áætlað er að þetta hlutfall
verði komið í 20% árið 2030. Verulegur
skortur er á menntuðum sérfræðingum,
enda var hinni fámennu menntastétt
slátrað í menningarbyltingunni og sú
menntun sem er í hávegum höfð byggist
á gömlum hefðum frekar en á þörfum
framtíðarinnar. Einnig hefur glæpatíðni
og svartamarkaðsbrask aukist verulega.
Þá virðist eitthvað vera að hægjast
á hagvextinum í Kína og margir efast um
að sá 7-8% hagvöxtur sem kínversk
stjórnvöld gefa upp sé raunin. I
Economist sagði nýlega um hagvöxt í
Kína: „Dragðu minnst tvö prósent frá
sem tölfræðilegar ýkjur. Dragðu enn eitt
til tvö prósent frá fyrir lélegar vörur sem
enginn vill kaupa og hlaðast upp í
birgðageymslum. Taktu burt önnur tvö
til þrjú prósent einfaldlega vegna
náttúrulegrar aukningar vinnuafls. An
þessara þátta er ljóst að hagkerfið vex
varla mikið.“
s
Island — Kína
Islendingar hafa á síðustu árum reynt
að hressa upp á samskipti þjóðanna
og árið 1997 mátti sjá verulega aukningu
á útflutningi á sjávarafurðum til Kína.
Utflutningur hefur þó eitthvað farið
minnkandi tvö síðustu ár þar sem enn er
nokkuð um inngönguhindranir í formi
innflutningskvóta. Viðskiptajöfnuður-
inn er mjög óhagstæður við Kína og eru
íslensk stjómvöld ekki fullkomlega sátt
við þá þróun. Eitthvað í kringum 10 skip
eru í smíðum í Kína sem sýnir að íslensk
stjórnvöld hafa staðið við sinn hluta
samningsins en það er þó langt í land
með að Kínverjar standi að sama skapi
við sinn hluta.
Alþj óðaviðskiptastofnunin
Eftir að bandarískum hernaðar-
sérfræðingum tókst næstum því að
búa til nýja heimsstyrjöld með því að
sprengja upp kínverska sendiráðið í
Belgrad töldu margir að það myndi flýta
fyrir að Kínverjar yrðu teknir inn í
Alþjóðaviðskiptastofnunina. Margir
eru reyndar enn á því að Kína verði
orðinn meðlimur áður en árið er úti.
Margt stendur þó í veginum, fyrst og
fremst að Kínverjar eiga enn nokkuð í
land með að taka til í viðskiptamálum hjá
sér. En einnig er líklegt að forseta-
kosningarnar í Bandaríkjunum geti orðið
til þess að Bandaríkin muni hætta við að
greiða fyrir inngöngu Kína fyrr en eftir
kosningar eða til ársins 2001. A1 Gore
hefur ekki efni á því að styggja þá sem
finnst að Kínverjar verði að gera
stórátak í mannréttindamálum áður en
það verður á einhvern hátt farið að
greiða götu þeirra í alþjóðasamfélaginu.
Hvort sem innganga Kína í Alþjóða-
viðskiptastofnunina verður 1999 eða
2001 er ljóst að það getur haft veruleg
ÍMynd 2. VLF á mann (í Bandaríkjad.
I á verðlagi ársins 1990).
3000
1950 1973 1996
áhrif til framfara fyrir Kína jafnt sem
alþjóðasamfélagið. Það mun bæði opna
tækifæri fyrir alþjóðleg fyrirtæki og
jafnframt leiða til hagkvæmni og
hagræðingar í kínverska hagkerfinu.
Þekking á stjórnun, tækni og
upplýsingar geta lyft efnahagskerfinu
og aukið gæði og skilvirkni kínverskra
fyrirtækja. Þjónusta myndi sérstaklega
eiga möguleika á að blómstra, eins og
t.d. fjármálaþjónusta, símaþjónusta og
allt í sambandi við tölvur og tölvu-
samskipti. Innri uppbygging þarfnast
einnig verulegra umbóta, eins og t.d. að
koma upp öflugu símkerfi. Þá má ekki
gleyma því að kínverska miðstéttin er
um og yfir 400 milljónir manns sem er
markaður sem erfitt er að horfa fram hjá.
Inn í nýja öld
Jiang Zemin er þriðji leiðtoginn í Kína
eftir að alþýðulýðveldið var stofnað
1. október 1949. Sjálfur segir Jiang að
hann sé þriðji „mikli“ leiðtoginn í röð til
að stjórna Kína. f ræðu sinni 1. október
síðastliðinn sagði hann að „reynslan
hefur að fullu sannað að sósíalismi er
eina leiðin til að bjarga og þróa Kína“.
Það undirstrikar að lýðræði er ekki á
næstu grösum. Og ef orð Jiang Zemin
hafa ekki sannfært menn þá ætti
hersýning að hætti hússins að hafa
tekið af allan vafa. Engu að síður bendir
flest til þess að Jiang Zemin ætli að halda
áfram þeini umbótum sem fyrirrennari
hans í embætti hóf. Það eru þó ekki allir
sem trúa því að það takist að gera Kína
að því stórveldi sem það eitt sinn var.
Kínversk stjórnvöld hafa múrað í
kringum sig veggi af vandamálum sem
erfitt er að sj á yfir eða fram hj á. Kínamúr
sem verður ekki rifinn niður nema með
tíð og tíma.
1) Peter Drucker, Drucker on Asia (1997),
bls. 12.
Heimildir: World Economic Outlook, ÍMF
(október 1998); The Economist, (11— 17.
september og 2.-8. október 1999); Fortune
(11. október 1999); The Wealth and Poverty
of Nations e. David Landes (1998), Globat
Trends 2005 e. Michael J. Mazarr; Drucker on
Asia og The New Realities e. Peter Drucker
(1997 og 1989); Útflutningsráð íslands.
2