Vísbending - 15.10.1999, Blaðsíða 4
(Framhald af si'ðu 2)
Síminn er gott dæmi um þetta, ef
einungis einn á síma þá er síminn lítils
virði einfaldlega vegna þess að hann
getur ekki hringt í neinn en því fleiri sem
símeigendurnir verða því meira virði
verður hver sími fyrir eiganda sinn þar
sem hann getur hringt í fleiri og fleiri.
Það sama á við um netið þar sem því
fleiri sem tengjast því því meira virði
hefur það fyrir hvern notanda. Reyndar
gleymist stundum að taka með í
reikninginn í þessu lögmáli að vaxandi
notkun þýðir aukna umferð sem getur
dregið úr hraða og skilvirkni kerfisins
og um leið jaðarnotunum eins og margir
hafa reynt þegar þeir eru á Netinu á
sama tíma og þorri Bandaríkjamanna.
En það breytir því ekki að notin af
fyrirbærinu vaxa hratt, sérstaklega til að
byrja með, með fleiri notendum.
Um leið og fleiri tengjast netinu verða
framleiðendur reiðubúnari til þess að
framleiða sérstaklega vörur, t.d. hug-
búnað, sem tengjast netinu beint. Þetta
er eftirspurnarhagkvæmnin. Þó að lög-
málið um vaxandi jaðarnytjar eigi ekki
við um Herbalife þá er hins vegar
eftirspurnarhagkvæmni að vera á netinu
þar sem dreifikerfið gæti nýst öðrum
framleiðendum eða fyrir aðrar vörur.
Netþjóðfélagið
Nethugmyndin getur haft veruleg
áhrif á þjóðfélagið. Kevin Kelly
ritstjóri netritsins „Wired“ hefur fjallað
um að byltingin sem við erum að upplifa
sé samskiptabylting þar sem allt tengist
hvert öðru. Tæki munu geta haft
samskipti sín á milli og fólk við hvern
sem er hvar sem það er. Samskipta- og
upplýsingabyltingin mun gera það að
verkum að kostnaður við samskipti og
upplýsingar mun lækka það mikið að
allt nema mjög sértækar upplýsingar
verði það almennar að fólk alls staðar í
þjóðfélaginu hafi aðgang að þeim. Þetta
mun draga úr miðstýringu og auka
lýðræði. Um leið er sá möguleiki fyrir
hendi að þjóðfélagið verði margbrotnara
og auðugra þegar fólk getur sniðið
upplýsingar og skemmtun að sínu
áhugasviði. Þá er einnig lfklegt að sér-
fræðingunum fjölgi. Þess vegna er ekki
ólíklegt að hver og einn þjóðfélagsþegn
verði virkari og axli meiri ábyrgð rétt
eins og starfsmenn í fyrirtæki sem byggir
á netskipulagi. En um leið og net-
lýðræðið getur verið réttlátara en margt
annað er hætta á því að þeir sem
einhvern veginn ná ekki að komast inn
í netið eigi erfitt með að fóta sig í
tilverunni. Það getur einmitt verið
umhugsunarefni fyrir þau fyrirtæki og
jafnvel þjóðir sem telja sig geta staðið
fyrir utan þá netþróun í viðskiptum sem
svo víða hefur náð útbreiðslu. Net sem
getur auðveldað þeirn að fanga árangur
og framfarir fyir en ella.
(Framhald af síðu 3)
landamærin og grípa á vandamálum.
Alþjóðasamvinna er yfirleitt fremur
hagstæð litlum ríkjum þar sem
“kaupfélagsform” ræður yfirleitt í
atkvæðagreiðslum (eitt ríki = eitt
atkvæði) fremur en bein stærðarhlutföll.
Til að mynda hefur Island sömu stöðu
innan Nató og önnur riki þótt Iandið sé
bæði herlaust og því sem næst
mannlaust. Fræðilega séð hefðu
Islendingar getað stöðvað loftárásirnar
á Kosovo þar sem ísland hefur neitunar-
vald eins og önnur Natóríki. Henry
Kissinger, sem var utanríkisráðherra
Bandaríkjanna á tímum Þorskastríðsins,
á ekki orð til þess að lýsa hroka
Islendinga í endurminningum sínum. Að
sögn notuðu íslendingar Nató til þess
að þrýsta á Bandaríkjamenn um að hafa
stjórn á Bretum. Að áliti Kissingers
hafði “kaupfélagsformið” gengið út í
öfgar og gert það að verkum að
dvergríkin voru farin að skipa risunum
fyrir verkum.
Kaup kaups
Island hefur löngum komist upp með
það að vera þriðjudeildarlið sem fær
að keppa í fyrstu deild. Hins vegar um
leið og þriðjudeildarliðum fjölgar með
fleiri smáum þjóðrikjum hlýtur
þrýstingur að aukast um að Island spili
í sinni réttu deild. Þá verður einnig
erfiðara að halda sérstökum tengslum
við einstaka risa, s.s. Bandaríkin, sem
hafa einfaldlega í fleiri horn að líta en
áður. Þess vegna, ef Island vildi hámarka
áhrif sín á alþjóðavettvangi, væri besta
leiðin að ganga í Evrópusambandið. Þá
myndi landið öðlast áhrif sem væru langt
umfram það sem fólksfjöldi eða efna-
hagsstyrkur segði til um. Hins vegar
yrði íslenska ríkið, um leið og landið
næði meiri áhrifum ytra, að afsala sér
hluta fullveldisins þar sem innan-
landsmálefni myndu þá lenda á könnu
annarra Evrópuþjóða. Þetta yrðu því
kaup kaups.
( Vísbendingin (
f ' \
Hinn kanadíski Robert Mundell fékk
nóbelsverðlaunin í hagfræði í ár.
Mundell hefur verið mikill fylgismaður
fastgengisstefnu og gjaldeyrisband-
alaga eins og evrópska myntbandalags-
ins. Þó að evran hafi ekki komið eins
sterk inn á markaðinn og ntargir von-
uðust bendir ýmislegt til að hún sé að
styrkjast. 1 Gallupkönnun sent gerð var
nýlega meðal stjórnenda 267 alþjóða-
sjóða kom fram að 64% þeirra völdu
evruna sem sinn uppáhaldsgjaldmiðil
og veðja á að hún styrkist á næstunni^
ISBENDING
Aðrir sálmar
Við eigum bágt
Það var gaman að kenna í framhalds-
skólanum á níunda áratugnum.
Nemendur voru líflegir, námsefni
skemmtilegt og aðstaða góð. Fríin voru
löng og tíð. f stuttu máli sagt var þetta
hið besta starf. Aðeins eitt skyggði á,
það voru frímínúturnar, en í þeim hittust
kennarar. Ekki það að kennararnir væru
ekki hið vænsta fólk því þeir gátu verið
afburða skemmtilegir. Það sem skyggði
á gleðina var bjargföst trú þeirra að
þjóðfélagið væri að fara illa með þá. Bág
kjör kennara voru umræðuefni frá því
snemma á morgnana frarn á kvöld. Það
virtist svo séð frá kennarastofunni að
„allir væru að meika það nema ég“. Smám
saman urðu þeir sem höfðu haldið að
kennsla væri hið besta starf sannfærðir
um að þeir hefðu rangt fyrir sér. Varla
lýgur almannarómur. Snögg yfirferð
bendir þó til þess að flestir þeir kennarar
sem þá voru við störf séu enn að og una
væntanlega hag sínum hið versta.
Á Vestfjörðum urðu kjaradeilur í
síðustu samningum harðari en víðast
annars staðar á landinu. Fiskverkafólk
þar setti fram kröfur urn meiri hækkun
launa en aðrir fengu og fór í verkfall
löngu eftir að aðrir voru búnir að semja.
Samningar tókust loks á líkum nóturn
og annars staðar. Síðan hefur mörgunt
vestfirskum fyrirtækjum vegnað illa.
Launakröfur voru ekki í neinu samræmi
við greiðslugetu fyrirtækjanna. En af
laununum getur enginn lifað sögðu
fulltrúar verkalýðsins, sem virtust
líflegri en flestir sem á skjánum birtast.
Aldraðir hafa skelegga talsmenn,
menn sem sanna það að alls ekki er
raunhæft að miða eftirlaunatöku við
sama aldur hjá öllum. En í fásinni sínu
hafa þessir ágætu foringjar tekið upp á
því að ýta undir kröfur aldraðra um að
þjóðfélagið geri meira fyrir þá. Hvers
vegna gerðu þeir ekki meira sjálfir þegar
þeir höfðu aðstöðu og aldur til? Tölur
um kjör aldraðra benda til þess flestir
þeirra geti allvel við unað, en þeir hafa
mikinn tíma til þess að tala um hve
heimurinn sé vondur við gamalt fólk.
Ábyrgð foringja er rnikil því eltir
höfðinu dansa limirnir. Ef þeir mála
ástandið stöðugt dökkum litum verður
veröldin svört í augum hinna.
v_______________Z___________________)
/Ritstjórn: Eyþór Ivar Jónsson ritstjóri ogA
ábyrgðarmaður, Benedikt Jóhannesson.
Útgefandi: Talnakönnun hf., Borgartúni 23,
105 Reykjavík.
Simi: 561-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang:visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda.________________
4