Vísbending - 12.11.1999, Síða 4
(Framhald af síðu 3)
(39%; tölurnareru frá 1996). Hér þarf þó
venju fremur að gera greinarmun á magni
og gæðum. Arabar verja miklum tíma til
trúarbragðakennslu í skólum sínum og
eiga þá að því skapi minni tíma aflögu
handa öðmm námsgreinum. Hvaða áhrif
ætli það myndi hafa á vinnuafköst okkar
Islendinga, ef biblíusögur og kristin-
fræði væm aðalnámsgreinarnar í íslenzk-
um framhaldsskólum?
Frumframleiðsla. Umfang útflutn-
ings skiptir máli fyrir hagvöxt og einnig
samsetning útflutningsins. Hlutdeild
frumframleiðslu í vöruútflutningi er
lægra í Túnis en í hinum löndunum tveim,
eða 59% í Túnis að jafnaði árin 1960-
1997 á móti 71 % í Marokkó og 74% í
Egyptalandi. Þetta þýðir, að Túnis hefur
tekizt ívið betur en hinum tveim að hasla
sér völl sem iðnvöruútflytjandi. Þetta
skiptir máli, því að rannsóknir og reynsla
virðast sýna, að hráefnaútflutningur er
yfirleitt lakari hagvaxtaruppspretta en
útflutningur iðnaðarvöru og þjónustu.
Marokkó er mesti fosfatsútflytjandi
heims (fosfat er notað til áburðarfram-
leiðslu), og Túnis gerir út á bæði fosfat
og olíu, en Egyptaland er olíuland;
Egyptar nota að vísu meira en helming-
inn af olíu sinni til eigin þarfa og flytja
afganginn út. Öll löndin þrjú eru komin
nógu langt á þróunarbraut sinni til þess,
að þjónusta er nú alls staðar orðin
mikilvægasti atvinnuvegurinn. Þjón-
usta stendur á bak við 51% af lands-
framleiðslu í Egyptalandi og Marokkó
og 58% í Túnis (1997).
Verðbólga. Hún var svipuð í Túnis
og Marokkó 1960-1997, eða 6% á ári að
jafnaði, og 9% í Egyptalandi. Ekki virðist
líklegt, að svo lítill munur á verðbólgu
í löndunum þrem eigi marktækan þátt í
að skýra hagvaxtarmuninn. Hitt virðist
þó ljóst af nýlegum tölfræðirannsókn-
um, að mikil verðbólga spillir hagvexti.
Hversu mikil þarf verðbólgan að vera,
til að hagvöxturinn láti á sjá? Það erekki
vitað, en mörkin milli verðbólgu, sem er
nógu mikil til að bitna á hagvexti til
lengdar, og verðbólgu, sem er nógu lítil
til að láta hagvöxtinn í friði, virðast liggja
einhvers staðar á bilinu frá 10% upp í
20% á ári. Frekari rannsóknir gætu átt
eftir að lækka þennan þröskuld.
Ríkisútgjöld. Þau hafa verið mest í
Egyptalandi af löndunum þrem, enda
sóttu Egyptar ýmsar hagstjórnar-
hugmyndir sínar lengi vel til Sovét-
rfkjanna og létu sér vel líka. Rfkisútgjöld
námu 42% af landsframleiðslu í Egypta-
landi að jafnaði árin 1970-1996 á móti
31% í Marokkó og 33% í Túnis. Við
þetta bætist umfangsmikill ríkisrekstur,
einkum í Egyptalandi, þar sem ríkis-
fyrirtæki stóðu að tveim þriðju hlutum
allrar innlendrar fjárfestingar árin 1985-
1990 borið saman við 20% í Marokkó og
30% í Túnis. Egyptar verja mestu fé til
hermála í þessuin hópi, og það kostar
ISBENDING
sitt, eða 6% af þjóðarframleiðslu árið
1995 á móti 4% í Marokkó og 2% í Túnis.
Það er erfitt að meta notagildi hernaðar-
útgjalda. Hitt er þó ljóst, að Túnis hefur
getað nýtt það fé, sem ella hefði farið í
herinn, til uppbyggingar á öðrum svið-
um og til að efla hagvöxt. Þannig eru
t.a.m. samgöngur með skásta móti í
Túnis, þar sem næstum 80% allra vega
eru með bundnu slitlagi, borið saman
við um 50% vegakerfisins í Marokkó og
innan við 20% í Egyptalandi. Miklar og
góðar samgöngur efla hagvöxt, sé þess
gætt að samgöngumannvirkin borgi sig.
Ferðaþjónusta. Nú skyldu menn
e.t.v. ætla, að land píramítanna tæki hin-
um löndunum fram sem ferðamanna-
land, en svo er þó ekki í öllum greinum.
Arið 1997 komu 4,3 milljónir ferðamanna
til Túnis á móti 3,7 milljónum í Egypta-
landi og 3,1 milljón í Marokkó. Ferðum
til Egyptalands fækkaði fyrr á þessum
áratug, þegar bókstafstrúarmenn réðust
á — og myrtu! — erlenda ferðamenn til
að fæla þá frá landinu; það tókst. Eigi að
síður hafa Egyptar hlutfallslega meiri
tekjur af ferðamönnum en hinarþjóðimar
tvær, eða 24% af útflutningi 1997 borið
saman við 13% í Marokkó og 19% í
Túnis. Hlutdeild ferðaþjónustu í útflutn-
ingi hefur staðið í stað í Marokkó og
Túnis síðan 1970, á meðan hún hefur
tvöfaldaztí Egyptalandi (var 12% 1970).
Stjórnarfar. Það hefur haldizt
sæmilega stöðugt í öllum löndunum
þrem, en þau búa, að segja má, hvorki
við einræði né raunverulegt lýðræði,
heldur við blöndu af hvoru tveggja, við
getum kallað það fáræði, svo sem tíðkast
enn víða um þróunarlönd. I öllum lönd-
unum þrem hefur tekizt með herkjum að
halda bókstafstrúarmönnum í skefjum
og komast hjá skálmöld af því tagi, sem
hefur lamað eða einangrað nágranna
þeirra, Alsír og Líbíu, síðustu ár.
Niðurstaða
ð öllu samanlögðu virðist það ekki
vera tilviljun, að lífskjör almennings
í Túnis hafa batnað meira síðast liðinn
mannsaldur en lífskjör í Marokkó og
Egyptalandi. Meiri fjárfesting í Túnis
en í hinum löndunum tveim, meiri
viðskipti við útlönd og meiri útgjöld til
menntamála (og minni útgjöld til her-
mála) virðast eiga þátt í þessum mun.
Þetta er segin saga um allan heim: mikil
og góð fjárfesting, mikil og góð erlend
viðskipti og mikil og góð menntun ráða
miklu um hagvöxt og lífskjaraþróun yfir
löng tímabil, enda þótt aðrir þættir, svo
sem of mikil verðbólga, of mikil náttúru-
auðlindaútgerð og of mikil ríkisumsvif,
geti staðið í vegi fyrir örum vexti.
Auðlegð þjóðanna lýtur sömu lögmál-
um í eyðimörkinni og annars staðar. Samt
er eyðimörkin í Marokkó ekki meiri en
svo, að fimmtungur landsins er viði
vaxinn á milli fjalls og fjöru.
Aðrir sálmar
/ " \
Heillandi framtíðarsýn?
Framsóknarflokkurinn og framsókn-
armenn virðast hafa mörg líf í
viðskiptum. Það var mikil ógæfa fyrir
viðskiptalífið að foringjar Alþýðu- og
Sjálfstæðisflokks skyldu ekki eiga skap
saman, en margar af hugmyndum
Alþýðuflokksins á sínum tíma horfðu í
frelsisátt, þótt þær hugmyndir virðist
að vísu hafa týnst í Samfylkingunni,
enda málefnin enn ekki verið tekin þar
til umræðu. Framsóknarmennska hefur
allgóð ítök í öllum flokkum, jafnvel í
Framsóknarflokknum virtust frjáls-
lyndar hugmyndir skjóta upp kollinum
um tíma en það leið hjá. Sambandið hvarf
af sjónarsviðinu fyrir tæpum áratug, en
áhrifanna gætti enn í nokkrum fyrir-
tækjum sem áttu ættir sínar að rekja til
þess. Því var nýlega fagnað í þessum
dálkum að nú sæi fyrir endann á blokk-
um hér á landi þannig að í framtíðinni
yrðu viðskipti óháð því hvaða flokks-
skírteini menn bæru. Sumir draugar voru
þannig að þeir voru ekki kveðnir niður
nema af mestu kraftaskáldum og enn
virðist ekki fundin sú þula sem kemur
Sambandsdraugnum endanlega fyrir.
Síðustu fréttir af því máli eru að á
stjórnarheimilinu hafi verið ákveðið að
sameina í einn banka Islandsbanka og
Landsbanka. Þær fréttir eru ekki glæ-
nýjar en talið var að sú sameining gengi
ekki upp vegna þess að Landsbankinn
á helming VIS, en Sjóvá-Almennar eiga
nokkurn hlut í íslandsbanka. Lausnin
felst í því að Búnaðarbankinn kaupi VIS
og fyrirtækin verði svo sameinuð. Undir
santa hatti starfi Fjárvangur og loks
Samvinnusjóðurinn, til þess að tryggja
að á þessurn banka verði eðlilegt sam-
vinnuyfirbragð. Með þessu móti yrðu
nokkrir núverandi hluthafar í VÍS, t.d.
Olíufélagið og Samvinnutryggingar,
með stærstu hluthöfum í Búnaðarbank-
anum. Landsbankinn hyrfi væntanlega
af vettvangi með greiðslu. Það er ekki
óskynsamlegt að sameina kraftana og
mynda öflugri fyrirtæki en það er slæmur
kostur að »tengja einhver þeirra einu
stjórnmálaafli eins og fyrirsjáanlegt er
miðað við þessa stefnu. Framtíðarsýnin
er þrjár blokkir: Landsbankablokkin,
Orcublokkin og Framsóknarblokkin
undir forystu Finns Ingólfssonar.
V J
''Ritstjórn: Eyþór (var Jónsson ritstjóri og\
ábyrgðarmaður, Benedikt Jóhannesson.
Útgefandi: Talnakönnun hf., Borgartúni 23,
105 Reykjavík.
Sími: 561-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang:visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda.
4