Vísbending - 26.11.1999, Side 1

V
Vi k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
26. nóvember 1999
47. tölublað
17. árgangur
Utþensla sveitarfélaga
Sveitarfélögunum hefur fækkað
verulega á síðustu árum með
sameiningum. Árið 1988 voru þau
213 en núna eru þau 124 sem er 42%
fækkun. Sveitarfélögin hafa, ásamt því
að stækka með sameiningum, einnig
þanið út efnahagsreikninginn með
skuldasöfnun á sama tíma og skatttekjur
þeirra hafa vaxið.
Tekjur og skuldir
Frá árinu 1990 hafa skuldir sveitar-
félaganna rúmlega tvöfaldast. Á
síðasta ári jukust skuldir sveitar-
félaganna um 12,2% eða um tæpa 5,2
milljarða króna. Dregið hefur úr
skammtímaskuldum (-2,8%) en lang-
tímaskuldir hafa aukist um 17,7%.
Skuldir sveitarfélaganna á hvern íbúa
eru 173 þúsund krónur, þó mjög mismun-
andi eftir sveitarfélögum. Mest er
skuldabyrði íbúa í Vesturbyggð þar sem
skuldir sveitarfélagsins nema 383
þúsund krónum á hvern íbúa, minnst er
skuldabyrðin í sveitarfélaginu Ölfus þar
sem skuldimar eru 40 þúsund krónur á
íbúa (sjá mynd 1).
Á síðasta ári jukust skatttekjur sveit-
arfélaganna um 11,9% eða um rúmlega
4,6 milljarða en skatttekjur sveitarfélag-
anna hafa verið að aukast allan þennan
áratug og þær hafa nær tvöfaldast frá
árinu 1986. Engu að síður kvartar sveit-
arstjórnarfólk yfir því að sveitarfélögin
hafi orðið fyrir tveggja milljarða króna
tekjuskerðingu á árinu 1998 vegna
breytinga Alþingis á skattalögum og
önnur eins tekjuskerðing muni verða af
sömu ástæðum á árinu 1999.
Peningaleg staða sveitarfélaganna,
sem er mismunur peningalegra eigna
og skulda, hefur að sama skapi versnað
mjög á síðustu árum. Árið 1998 var
peningaleg staða neikvæð sem nam 28,2
milljörðum og versnaði um 3,4 milljarða
á milli ára. Frá árinu 1990, þegar
peningaleg staða var neikvæð sem nam
6 milljörðum, hefur því peningaleg staða
sveitarfélaganna versnað um 22
milljarða sem er nærri lagi að sé fjórfalt
verri staða en í upphafi áratugarins (sjá
einnig mynd 2).
Tafla 1. Einkunnir sveitarfélaga
(samkvœmt aðferðum Vísbendingar)
Staða 98 97 Sveitarfélag Einkunn 98 97 Breyting 98-97
1 1 Seltjarnarneskaupst. 7,2 7,5 -0,3
2 6 Reykjavíkurborg* 6,4 6,1 0,3
3 5 Vestmannaeyjabær 6.1 6,4 -0,3
4 4 Akureyrarkaupst. 6,0 6,8 -0,8
5 18 Reykjanesbær 5,7 4,6 1,1
6 3 Sv.f. Árborg* 5,6 7,0 -1,4
7 2 Garðabær 5,, 5 7,0 -1,5
8 9 Sveitarfélagið Ölfus 5,3 5,5 -0,2
9 27 Bessastaðahreppur 5,3 3,5 1,8
10 16 Akraneskaupstaður 5,3 4,6 0,7
II 13 Grindavíkurkaupst. 4,9 5,1 -0,2
12 23 Sandgerðisbær 4,9 3,8 1,1
13 19 Austur-Hérað* 4,9 4,2 0,7
14 1 1 Hafnarfjarðarkaupst. 4,8 5,4 -0,6
15 15 Gerðahreppur 4,5 4,7 -0,2
16 8 Hveragerðisbær 4,5 5,8 -1,3
17 25 Ólafsfjarðarkaupst. 4,5 3,6 0,9
18 29 Borgarbyggð* 4,2 3,3 0,9
19 14 Dalvíkurbyggð* 4,1 5,0 -0,9
20 17 Siglufjarðarkaupst. 4,1 4,6 -0,5
21 21 ísafjarðarbær 3,8 3,8 0,0
22 10 Húsavfkurkaupst. 3,7 5,4 -1,7
23 24 Sv.f. Hornafjörður* 3,7 3,7 0,0
24 7 Fjarðarbyggð* 3,6 5,8 -2,2
25 22 Stykkishólmsbær 3,5 3,8 -0,3
26 12 Mosfellsbær 3,4 5,2 -1,8
27 31 Vesturbyggð 3,3 2,9 0,4
28 Húnaþing vestra* 3,0 - -
29 28 Sv.f. Skagafjörður* 2,9 3,4 -0,5
30 30 Kópavogsbær 2,9 3,0 -0,1
31 26 Bolungarvíkurkaupst. 2,9 3,5 -0,6
32 32 Snæfellsbær 1,9 2,8 -1,0
Meðaltal 4,53 4,75 -0,22
* Samanburður við fyrra ár miðast við stærsta sveitar-
félag í sameinuðu sveitarfélagi fyrir sameiningu (sjá
einnig undirkafla ,,Sameiningar“).
Einkunnir
Síðustu ár hefur Vísbending gefið
sveitarfélögum einkunnir (aðferða-
fræðinamáfinnaí40. tbl. 14. árgangsog
37. tbl. 15. árgangs). Meðaleinkunn
sveitarfélaganna heldur áfram að lækka
ámilliáraogvarhún5,31 fyrirárið 1996,
4,75 árið 1997 og loks4,53 fyrir árið 1998
sem er falleinkunn á flestum skóla-
mælikvörðum. Ástæðan er fyrst og
fremst aukin skuldasöfnun og hækkun
skatta.
Enn sem fyrr trónir Seltjarnarnes-
kaupstaður á toppnum með einkunnina
7,2 í ár. Að sama skapi heldur Snæfells-
bær botnsætinu af sömu festu og áður
með einkunnina 1,9. Hástökkvarar árs-
ins eru Bessastaðahreppur sem stekk-
ur upp um 18 sæti og hækkar um næstum
tvo heila í einkunn, Reykjanesbær sem
stekkur upp um 13 sæti og Sandgerðis-
bær og Borgarbyggð sem stökkva upp
um 11 sæti. Oll hækkaþessi sveitarfélög
um einn heilan í einkunn á milli ára.
Hæsta fall ársins á Fjarðarbyggð sem
fellur um 17 sæti (m.v. stöðu Neskaups-
staðar fyrir ári), Mosfellsbær sem fellur
um 14 sæti og Húsavíkurkaupstaður sem
fellur um 12 sæti.
Sameiningar
Síðasta ár var fyrsta reiknings-
skilaárið fyrir nokkur ný og sam-
einuð sveitarfélög. Sveitarfélög eins og
Árborg (Selfoss og nágrenni), Skaga-
fjörður (Sauðárkrókur og fl.), Fjarðar-
byggð (Neskaupsstaður, Eskifjörður og
Reyðarfjarðarhreppur), Austur-Hérað
(Egilsstaðir og nágrenni), Húnaþing
Vestra (Hvammstangahreppur og fl.,
allir með færri en þúsund íbúa), Sveitar-
félagið Hornafjörður (Hornafjörður og
nágrenni), Borgarbyggð (Borgarbyggð
og nágrenni), Dalvfkurbyggð (Dalvík
og nágrenni) og Reykjavíkurborg
(Kjalarneshreppur varð hluti af
borginni) stækkuðu eða urðu til við
sameiningu.
Sveitarfélög með fleiri en þúsund
íbúa eru nú 32 að tölu. Reykjavíkurborg
er langstærst með 108.351 íbúa. Önnur
sveitarfélög með fleiri en þúsund íbúa
hafa samtals 140.879 íbúa. Það þýðir að
91% landsmanna býr í 32 stærstu
sveitarfélögunum en 9% í þeim 92 sem
eftir eru.
I viðtali við Vilhjálm Þ. Vilhjálmsson
(Morgunblaðið 14. nóv. 1999), formann
Sambands íslenskra sveitarfélaga,
kemur fram að hann gerir sér vonir um
að sveitarfélögunum geti fækkað um
(Framhald á síðu 2)
1
Sveitarfélögin héldu
áfram að safna skuldum á
síðasta ári, rétt eins og
allan áratuginn um leið og
2
þau juku tekjur sínar
umtalsvert. Þeim er gefin
einkunn fyrir frammistöðu
sína á síðasta ári.
3
Þorvaldur Gylfason hag-
fræðingur fjallar um þrjú
Karíbalönd: Haítí, Dómín-
íska lýðveldið og Barba-
4
dos. Hagvöxtur lýtur sömu
lögmálunum í þessum lönd-
um eins og um heiminn
allan.
1