Vísbending - 03.12.1999, Blaðsíða 2

/
V
ISBENDING
Tækifæri breytinga
Breytingar eru ekki ógnun heldur
tækifæri var fyrirsögn á viðtali
Morgunblaðsins við Sigurð
Helgason forstjóra Flugleiða þann 14.
nóvember síðastliðinn. Það eru orð í
tíma töluð nú þegar Netbyltingin hefur
hafið innreið sína fyrir alvöru bæði á
Islandi og annars staðar í Evrópu. Að
horfa á breytingar sem tækifæri en ekki
ógnun er þó langt í frá einfalt verkefni,
það krefst bæði hugrekkis og víðsýni.
Sigmoid-kúrfan
Breytingar geta verið sársaukafullar
enda er það í eðli fólks að forðast
breytingar vegna þess að til skamms
tíma litið mun breyting oft leiða til þess
að ástandið versnar en batnar ekki frá
því sem áður var. Þess vegna veigra
flestir sér við að vaða út í eitthvað sem
kostar erfiðleika þó að árangurinn sé
einungis handan við hornið. Breski
hugmyndafræðingurinn Charles Handy
hefur lýst þessu með svokallaðri
Sigmoid-kúrfu sem er eins og „S“ sem
liggur á hlið. Fyrst versnar ástandið áður
en það getur batnað. Ef rétt er haldið á
spöðunum getur þó uppsveiflan fleytt
fyrirtæki á farsælli braut en það var á
áður þannig að samkeppnisstaða þess
styrkist gagnvart öðrum fyrirtækjum.
Vandamálið við að takast á við
breytingar er oft fólgið í því að fá alla
hlutaðeigandi aðila til þess að bregðast
við. Fólki er eðlislægt að vera áhættu-
fælið, að kjósa veruleika dagsins í dag
í staðinn fyrir óvissu morgundagsins.
Það er erfltt að fá alla til þess að fóstra
breytingar, skilja að þær eru óumflýjan-
legar ef ætlunin er að þroskast og þróast
í takt við tímann. Svipaða sögu segir
Sigurður Helgason í viðtalinu: „Það er
gífurlega mikilvægt fyrir okkur og alla
aðra sem standa frammi fyrir þessum
rosalega snjóbolta, sem tækniþróunin
er, að líta ekki á breytingarnar sem
ógnun heldur tækifæri. Það er grund-
vallaratriði. Margir sjá aðeins vanda-
málin og hafa miklar áhyggjur af breyt-
ingum en það er vonlaust að reyna að
stöðva þær. Hægt er að setja þetta í
sögulegt samhengi því hið sama gerist
á öllum tímamótum í sögunni. Stofnanir
eða fyrirbæri sem eiga mjög sterk ítök
og hagsmuni í kerfmu eins og það var
verða fórnarlömb breytinga ef þau
skynja þær ekki tímanlega. Og við erum
ákveðnir í að verða ekki fórnarlömb
heldur nýta tækifærin sem breytingarnar
veita okkur.“
Fyrirtæki sem aldrei hafa verið skap-
andi eru líkleg til að verða fyrst fyrir
barðinu á breytingum enda þarf oft
jarðskjálfta til þess að hrista upp í slíkum
fyrirtækjum. Sir Richard Evans, fram-
kvæmdastóri British Aerospace gefur
eftirfarandi ráð til stjórnenda til þess að
ná fram breytingum í fyrirtæki: „1) Að
taka fullan þátt sjálfur í ferlinu, sjáðu
fyrir þér breytingarnar og taktu svo til
hendinni og gerðu þær að veruleika. 2)
Utilokaðu engan eða ekkert frá
breytingarferlinu, allt fyrirtækið verður
að vera með í breytingunum, allir verða
að breytast. 3) Vertu þolinmóður,
breytingar eru ekki auðveldar og þær
verða ekki auðveldari með óþolinmæði.
4) Vertu opinn og sveigjanlegur, vertu
tilbúinn til að leika af fingrum fram í
ferlinu. 5) Vertu viss um að allir skilji
markmiðin og haldi sér við þau.“
Hindranir
örg fyrirtæki sem ná góðum árangri
og eru skínandi dæmi um vel-
heppnuð fyrirtæki verða oft breytingum
að bráð þegar aðstæður breytast og
þau hafa ekki rænu á að aðlagast
breyttum aðstæðum. Donald N. Sull
aðstoðarprófessor við London Busin-
ess School lýsti þessu ágætlega í grein
sinni „Why good companies go bad“
sem birtist í júlí-ágústhefti Harvard
Business Review. Þar fjallar hann um
hvernig formúlur sem leiddu fyrirtæki
eitt sinn til glæstra gjörða geta seinna
dregið sama fyrirtæki til glötunar.
I fyrsta lagi þá geta hugmynda- og
hugsunarlíkön sem stjórnendur nota til
þess að svara lykilspurningum um stöðu
og stefnu fyrirtækis og sem eiga að
skerpa sýn þeirra farið að byrgja þeim
sýn. Um leið og stjórnandi hefur náð
tökum á ákveðnum líkönum er hætta á
því að hann einblíni á þá mynd sem þau
gefa og allt annað skipti ekki máli. Um
leið er hætta á því að ný tækifæri fari
fram hjá honum sem og ógnanir sem
líkönin gera ekki ráð fyrir. Of skipulögð
veraldarsýn sem er byggð á niður-
negldum forsendum getur þá farið að
gera meira ógagn en gagn.
I öðru lagi þá geta starfshefðir og
venjur farið að draga úr framleiðni frekar
en að auka hana. Þegar starf er fyrst
skorðað af er leitað leiða til þess að
vinna það og þegar sú leið er fundin
verður hún að rútínu. Eftir því sem
starfsaðferðin verður kunnuglegri eykst
framleiðnin þangað til búið er að ná
fullum tökum á henni. Smám saman
verður starfsaðferðin að hinni einu
sönnu starfsaðferð, „svona á að vinna
þetta", en um leið hættir hún að snúast
um framleiðni heldur fer hún að snúast
um hversu þægileg aðferðin er. Þá hætta
starfsmenn að hugsa um nýjar leiðir og
aðferðir. Með aukinni tækni og þekkingu
verða til nýjar aðferðir sem fyrirtækið
innleiðir ekki vegna þeirrar vinnuhefðar
sem fyrir er. Þær geta þó verið grund-
völlur framleiðniaukningar hjá fyrirtæk-
inu. Um leið dregst fyrirtækið aftur úr
öðrum fyrirtækjum sem hafa gæfu til
þess að innleiða nýjar aðferðir og gera
hlutina á réttan hátt.
í þriðja lagi geta tengsl við starfs-
menn, viðskiptavini, birgja, dreiftngar-
aðila og hluthafa farið að flækjast fyrir
fyrirtækinu frekar en að vera því til fram-
dráttar. Upp getur komið sú staða að
gamalgróin tengsl við ákveðna hags-
munaaðila eins og þá sem nefndir eru
hér að ofan byggist ekki lengur á því
sem er fyrirtækinu fyrir bestu heldur á
úreltum sjónarmiðum. Þá geta tengsl
þessi hamlað því að fyrirtæki geti tekist
á við breytingar og nýtt þær sem
tækifæri.
I fjórða lagi geta gildi eða hugmyndir
sem marka fyrirtækjamenninguna, sem
bæði sameina og hvetja starfsfólk, orðið
máttarstólpar regluveldis sem rígbinda
fólk í staðla og reglur. Þá geta gildi sem
eitt sinn voru fólki leiðarljós orðið
hjákátleg og ómarkviss, hindranir þegar
breytinga er þörf. Slfkar hugmyndir geta
þá orðið flóttaleið og hvatning til þess
að halda í hefðina frekar en að takast á
við breyttar aðstæður.
Netbyltingin
Stundum er erfitt að gera sér grein
fyrir því hvernig aðstæður eru að
breytast. Breytingar hafa mismunandi
áhrif á atvinnugreinar og jafnvel
fyrirtæki innan þeirra Smávægilegar
breytingar geta skipt sköpum fyrir
framtíð eins fyrirtækis þó þær skipti
önnur fyrirtæki engu máli. Stundum
verða þó breytingar á aðstæðum sem
hafa víðtæk áhrif bæði á ólfk fyrirtæki og
atvinnugreinar. Oftast hafa slíkar breyt-
ingar verið afleiðing tækninýjunga.
Ein slfk tæknibreyting á sér stað um
þessar rnundir og hefur haft veruleg
áhrif á fyrirtæki og mun halda því áfram
allan næsta áratuginn en það er Netið.
Sigurður Helgason forstjóri Flugleiða
segir að innan tveggja ára verði sala
tlugmiða félagsins á Netinu orðin meiri
en 50% eða um 8-15 ntilljarðar. Óhætt er
að spá því að innan tíu ára fari nær öll
sala Flugleiða fram á Netinu. Þetta er í
samræmi við hugmyndir manna eins og
Andy Grove hjá Intel sem hefur látið
hafa eftir sér að innan fimm ára verði öll
fyrirtæki orðin Netfyrirtæki. Ef það
verður raunin verða breytingar af völd-
um Netsins líkari byltingu sem fyrirtæki
verða að læra að nýta sér sem tækifæri
ef ætlunin er að halda velli.
2