Vísbending - 17.12.1999, Blaðsíða 18

Vísbending ársins
Enn einn árgangurinn af Vísbendingu hefur litið dagsins
ljós. Eins og endranær hefur blaðið víða stigið niður
fæti í hringiðu viðskipta- og efnahagslífsins, bæði hér
heima og erlendis. í blaðið skrifuðu margir af merkustu fræði-
mönnum landsins á sviði viðskipta og hagfræði. Þetta fólk
skrifaði um mörg málefni og lét margar merkilegar vísbend-
ingar eftir sig liggja. Margir fóru hreinlega á kostum og má
nefna Bjarna Braga Jónsson og Ásgeir Jónsson sem eru ekki
bræður ritstjóra heldur tveir af snjöllustu hagfræðingum
landsins, Bjami af eldri kynslóðinni og Ásgeir af þeirri yngri.
Þá má ekki gleyma mönnum eins og Þorvaldi Gylfasyni, Þórði
Friðjónssyni, Má Guðmundssyni, Þórólfi Matthíassyni,
Stefáni Arnarssyni, Þór Sigfússyni, Tryggva Þór Herbertssyni,
Sigurði Jóhannessyni, svo að fáeinir séu nefndir, sem allir
hafa skrifað eftirminnilegar greinar í blaðið. Vísbending hefur
jafnan lagt metnað sinn í að fá bestu sérfræðinga landsins á
sviði viðskipta- og efnahagsmála til að vekja athygli á mikil-
vægum málum. Árið í ár var engin undantekning.
Fjárfestingarhugmyndafræði Ríkisins
M'estu varðar að ein risavaxin gjaldfœrsla yfirskyggir allt
annað í ríkisfjármálum liðins árs, sem er nýmyndum
lífeyrisskuldbindinga ríkissjóðs, ásamt hliðstæðu endurmati
hinna fyrri, svo nemur alls 30 milljörðum króna. Þessi
gjaldfœrsla var heimiluð með breytingu launakeifis ríkisins
sem tók gildi um áramótin 1997/98 en er að langmestum hluta
niðurstaða af eins konar sjálfgengisvél kjaramálanna,
samkvœmt samningum, kjaradómum eða nefndarúrskurðum,
svo ekki sé talað um sjálfdœmi.
38. tbl. - 24. september (Lífeyrisskuldbindingar og rfkishalli - Bjami Bragi Jónsson).
T^essi hœkkun [slysabóta] mun ótvírœtt leiða til hœkkunar
Jr iðgjalda lögboðinna ökutœkjatrygginga um tugi prósenta
á nœstu árum. Bíleigendur munu reka upp ramakvein og
stjórnmálamenn verða œfir. Fimmtíu prósent hækkun
bifreiðatryggingaiðgjalda leiða til 0,8% hækkunar á vísitölu
neyslu. Sökudólgarnir verða tryggingafélögin. En þau gera í
raun ekki annað en að miðla kostnaðinum af ákvörðun
löggjafans til tryggingataka.
14. tbl. - 9. apríl (Aðrir sálmar).
T^að myndi með öðrum orðum kosta okkur 2-3% af
Jr þjóðarframleiðslu, eða 12-18 milljarða króna á hverju
ári héðan ífrá, að jafnaforskotfrœnda okkar, og er skólakerfi
þeirra þó ekki að öllu leyti til fyrirmyndar.
27. tbl. - 9. júlí (Menntun, menntun. menntun - Þorvaldur Gylfason).
Tfnginn vafi er á að skynsamleg nýting orkulindanna er til
L-jhagsbóta fyrir land og þjóð. Skilyrðin fyrir nýtingunni
þarf hins vegar að skilgreina vel. Stóriðjan þaifað sjálfsögðu
að standa undir sér á viðskiptalegum forsendum. Ekki er
ástœða til að hið opinbera greiði götu stóriðju með fjár-
framlögum eða ríkisábyrgð frekar en annarra atvinnugreina.
2. tbl. - 15. janúar (Orkan í góðærinu - Þórður Friðjónsson).
Cijúkrahúsin okkar, jafn ágœt og þau eru, eiga við þetta
k) vandamál að stríða. Þau fá fastar tekjur á fjárlögum
algerlega óháð því hvernig til tekst í rekstrinum. Það hefur
engin áhrif á tekjurnar hvort fjarlægðir eru 50 botnlangar
eða 500, hvortfleiri eðafœrri eru meðhöndlaðir eða læknaðir.
Tekjurnar eru fastar og hækka ekki þótt meiru sé áorkað.
Meiri afköst hafa hins vegar áhrif - þau auka kostnað sjúkra-
hússins og valda stjórnendum þvífyrst ogfremst erfiðleikum
í starfi. Oftast er eina leiðin til að forðast taprekstur að draga
úr starfsemi, senda sjúklinga heitn, loka deildum, læknafœrri.
Það erþannig ákveðinn hvati íkerfmu, hvati til að gera minna
en ekki meira.
24. tbl. - 18. júní (Hagsmunir ráða - Þórarinn V. Þórarinsson).
Tfréttir herma að Landvirkjun fái hvern séifræðinginn á
J1 fœtur öðrum til þess að meta arðsemi framkvœmdanna
[Fljótsdalsvirkjun] en alltafkomi út mínus. Alþekkt erað eftir
því sem ákvarðanir eru afdrifaríkari þeim mun minna séu
þœr ígrundaðar.
49. tbl. - 23. október (Aðrir sálmar).
T~f einungis eru tekin loforð sem hœgt er að dœma tneð
JZjeinhverri vissu um hvort hefur verið staðið við eða ekki,
kemur í Ijós að ríkisstjómin fœr 6 í einkunn [fyrir síðasta
kjörtímabil ].
11. tbl. - 30. apríl (Ný framfarasókn þjóðarinnar).
Varað við þenslu
A Jú er kosningaár og því hafa ríkisfjármálin verið fremur
1 V lausgirt og mun meiri þörf á aðhaldi en verið hefur til
þess að hœgja á vinnuaflseftirspurn og minnka verðbólgu-
þrýsting.
22. tbl. - 4. júní (Eiga íslendingar von á skelli? - Ásgeir Jónsson).
Almennt séð hefur þensla gengið mun lengra en góðu hófi
gegnir og mœtti því telja að jafnvægistœkin virki ekki
fyllilega svo sem á vœri kosið. Einkaneyslan nær h’öfaldaði
aukningu sína úr 6% 1997 í 11% 1998 og er œtlað að snúa
aftur til 6% aukningar íár. Fjármunamyndun magnaðist sýnu
meir, úr 10,5% aukningu 1997 í 23,4% 1998, en í ár er vœnst
um 5% samdráttar sem þó skilur hana eftir ífremur háu hlut-
falli. Markaðsviðbrögð einkaaðila, bœði fyrirtœkja og
heimila, hafa þannig ekki verið svo jafnvœgishneigð sem
vonast inátti til.
18. tbl. - 7. maí (Viðskiptahallinn - veikleika- eða velsældarmerki? - Bjami Bragi
Jónsson).
Vandamálið er helst það hversu lítil aukning liefur orðið á
útflutningi vöru og þjónustu eða aðeins 2,6% á síðasta
ári. Útlitið er heldur betra á þessu ári, en á því nœsta sést
grilla á nokkrum dökkum skýjum, því að hotfur eru á að
útflutningur sjávarafurða dragist örlítið saman. Við núver-
andi aðstœður virðist verulegur samdráttur á innflutningi
vera eini vegurinn til þess að fá sæmilegan viðskiptaafgang
nœstu misseri. Til þess að svo megi verða þarf að hœgja
verulega á ísletiska hagkeiflnu þvíað þráttfyrir allt er hlutfall
innflutnings af þjóðaiframleiðslu ekki mjög hátt í sögulegu
samhengi.
36. tbl. - 10. september (Viðskiptahallinn og gengi krónunnar - Ásgeir Jónsson).
Tiótl nýi efnahagsveruleikinn bœri stöðugt meiri og betri
J~*krœsingar á borð á fyrsta farrými þjóðarskútunnar voru
áfram sömu molarnir brauð verkamannsins. Aukin skilvirkni
skilaði sér ekki í launaumslag starfsmanna. Engu að síður
jókst kaupgeta þeirra vegna þess að framboð af fjármagni
var stórlega aukið. Lítið mál var að fjármagna aukin útgjöld
með auknum lántökum.
25. tbl. - 25. júní (1929 og 1999).
T?f þenslan heldur hins vegar áfram að grafa um sig er
JZj „harkaleg lending“ óhjákvœmileg - og þeim mun harka-
legri sem það dregst lengur að hœgja á efnahagsstaifseminni.
39. tbl. - 1. október (Ríkisfjármál í þenslu — hvernig á að bregðast við? - Þórður
Friðjónsson).
Brotalamir í dreifbýlismálum
/
Arin 1972-1982 ríkti nokkurs konar gullœði hérlendis og
mikill vöxtur hljóp í marga smáa staði víðs vegar um
landið. Forsendur þessarar miklu uppbyggingar voru að
einhverju leyti offjáirfestingar ísjávarútvegi og óðaverðbólga
sem ollu því að kraftar landsbyggðarinnar dreifðust heldur
18