Vísbending - 17.12.1999, Blaðsíða 27

Henry Ford ásamt konu sinni Claire og Henry II, vii) fyrstu bifreiðina.
I staðinn uppskar Ford
þakklæti, hollustu og stöðugt
vinnuafl. Þetta kunni hann
svo vel að meta að þegar
kreppan mikla skall á og
bílaframleiðsla dróst saman
fækkaði hann hvítum verka-
mönnum um 50.000 en fjölg-
aði svörtum verkamönnum
um 7.000 á sama tíma.
Blökkumenn mynduðu því
annan traustan kjarna í
bílaverksmiðjum og reyndust
þeir síðar trúir bandamenn í
vinnudeilum sem Ford átti
við hvíta verkamenn.
Góðvild Fords í garð
svartra er dálítið einkennileg
fyrir þá sök að hann var
sjálfur harðsvíraður kyn-
þáttahatari. Flann hataðist til
dæmis við gyðinga og varði
töluverðum fjármunum til
þess að prenta og dreifa
áróðri um þá um öll Banda-
rfkin. Ef til vill hafa ráðning-
ar á blökkumönnum gefið
honurn siðferðislega vel-
líðan, álíka og trúboða í
Afríku sem vill innleiða
siðmenningu meðal inn-
fæddra. Hins vegar var öllu mikilvægara
að bílaverksmiðjurnar högnuðust á því
að hafa þá í vinnu og þess vegna lagði
hann mikla rækt við að halda vináttu
þeirra og hollustu. Svo má segja að Ford
hafi hagnast á fordómum samtíðar-
manna sinna, jafnvel þó hann hafi sjálfur
verið sama merki brenndur. Öll
mismunun sem ekki er byggð á gildum
efnahagslegum rökurn er dýr fyrir
fyrirtæki. Þess vegna eru frjálsir
markaðir og hagnaðarhámörkun bestu
meðölin gegn óverðskulduðum fordóm-
um og fá fólk til þess að breyta rétt.
Hallar undan fæti
elgengni Fords steig honum honum
til höfuðs og kennisetningar
fordismans reyndust honum ekki sérlega
hollar. Árið 1919 kærðu nokkrir hlut-
hafar hann fyrir að greiða ekki út arð.
Ford brást ókvæða við og sagðist ætla
að stofna sitt eigið fyrirtæki, en láta son
sinn Edsel taka við því gamla. Edsel
þótti ekki mikill bógur og því kom fum
á hluthafanna og bréfin lækkuðu í verði.
Ford notaði þá tækifærið og keypti upp
allt fyrirtækið sjálfur. Héðan í frá skyldi
enginn skipa honum fyrir, enda fyigdi
eftir röð af mistökum þegar fimm dala
spámaðurinn tók að hrasa um sinn eigin
klæðafald.
Ford missti brátt forystu í bíla-
framleiðslu en hann hélt áfram að
framleiða Módel T án breytinga fram til
1926 eða í 18 ár. Á þeim tíma gafst
keppinautum svigrúm til þess að taka
upp framleiðsluaðferðir hans, koma með
nýjar árgerðir og sigla fram úr í sölu.
Ford gamla yfirsást að nýjar árgerðir
verða að minnsta kosti að hafa nýtt útlit
sem skilur þær frá eldri tegundum til
þess að halda uppi stöðugri sölu. Þá
reisti Ford risastóra verksmiðju í River
Rouge þar sem hver einasti partur í
Módel T var framleiddur úr hráefnum
þar á staðnum. Þetta hafa verið talin
mestu einstöku mistökin í bandarískri
viðskiptasögu. Með því að flækja sig í
því að framleiða allt sjálfur í stað þess
að nýta sér sérhæfingu partafram-
leiðenda hafði Ford í raun sóað hluta
þeirrar framleiðniaukningar sem
færiböndin höfðu gefið honum. Allt
þetta varð til þess að Ford lenti í
hálfgerðri vörn. Honum heppnaðist að
koma með nýja árgerð (Módel A) árið
1926 og nokkrar snjallar tækninýjungar
í byrjun fjórða áratugarins en samt var
það ljóst að fyrirtæki hans var ekki
lengur í forystu.
Hin föðurlega umhyggja hans fór nú
að verða mun strangari og hann stofnaði
þjónustudeild við verksmiðjurnar sem
átti að sjá um að halda uppi öryggi og
aga. Ford fékk léttvigtarboxara, Harry
Bennett að nafni, til þess að leiða
þjónustudeildina. Sá var fljótur að
breyta henni í hálfgerðan einkaher sem
taldi 3.500-6.000 menn og hafði mjög
strangar gætur á verkamönnunum.
Hairy þessi gat varla talist neitt annað
en glæpamaður og fékk sér félagsskap
við hæfi í Detroit. Á þeim tíma var
áfengisbann í Bandaríkjunum og vegna
nálægðar við Kanada var Detroit að
breytast í mafíubæli þar sem áfengi var
t ýteðiCey fót ay
ýan&czét fawnzttdi án
éýCeðttey fót
fcw&aztt fawtactcU án
Sparisjóðurinn í Keflavík
Hugur, forritaþróun
27