Vísbending - 24.03.2000, Blaðsíða 2

ISBENDING
(Framhald af síðu 1)
fyrir vinnumarkaðinn í heild. Þá fæst út
að 2,1 milljarði króna sé „sóað“ árlega
vegna hreyfinga á milli fyrirtækja, m.v.
að starfsmannavelta sé almennt 10%
og skiptikostnaður á starfsmann sé 150
þúsund krónur og að 140 þúsund manns
séu á vinnumarkaði.
Ómissandi starfsmenn
Reikningsglöggir menn hafa því séð
að það er hægt að auka hagkvæmni
fyrirtækja með því að reyna að minnka
hlutfall starfsmannaveltu. Miðað við að
skiptikostnaður sé ein og hálf mánaðar-
laun þá gæti „gyllta gulrótin" til að halda
í starfsmann verið fólgin í 12,5% launa-
hækkun, sem samsvarar skiptikostnað-
inum.
Af biturri reynslu starfsmannastjóra
þá er hægara sagt en gert að halda
starfsmannaveltunni niðri, jafnvel þó
að gulrætur séu á boðstólum eða reynt
sé að auka hollustu starfsmanna við
fyrirtækið með starfsframa, starfsskipu-
lagi, starfshönnun eða félagslegum
þáttum. Miklu árangursríkaraeraðreyna
að hafa áhrif á hverjir fara og hvenær.
Skiptikostnaðurinn er mjög mismunandi
eftir tegundum starfa, eins og áður sagði,
og um leið eru starfsmenn misverðmætir
fyrirtækinu. Þ.a.l. er hægt að skipta
starfsmönnum upp í t.d. þrjá flokka: A)
starfsmenn sem fyrirtæki má ekki missa,
B) starfsmenn sem fyrirtæki vill helst
ekki missa og C) starfsmenn sem
fyrirtæki má missa þó að það vilji það
ekki endilega. Þegar horft er yfir mann-
auðinn með þessum hætti kemur oft upp
önnur staða en ef horft er yfir hann með
árangurssjónarmið í öndvegi. Þá getur
komið í ljós t.d. að dýrmætasti starfs-
maður fyrirtækis er ekki stjórnandinn
heldur eini maðurinn sem er ófánlegur
annars staðar frá, sem kann ákveðna
tækni sem er grundvöllur rekstrar fyrir-
tækisins.
Að vera eða vera ekki
Með þessa hugmyndafræði að
leiðarljósi þá getur verið hag-
kvæmt fyrirfyrirtæki að halda aðlögunar-
kostnaðinum í lágmarki með því að gera
þau störf þar sem veltuhlutfall er hátt,
óháð launum, sem einföldust. Þá skiptir
mikil velta í þeim störfum ekki máli þar
sem skiptikostnaðurinn er minniháttar.
Að sama skapi er hægt að sníða
störf betur að hæfileikum þeirra sem eru
fyrirtækinu dýrmætir og umbuna þeim
þannig að þeir hafi áhuga á að vera en
ekki að fara. Árangursrík starfsmanna-
stjórnun er þó fólgin í öðru og meira en
„gylltum gulrótum", þó svo að peninga-
lyktin virðist flestu öðru yfirsterkari um
þessar mundir, s.s. þáttum eins og
ábyrgð og ánægjulegu samstarfi, frelsi,
frumkvæði og frumleika.
Endurskoðunarbók
Páll Skúlason
lögfræðingur
Þegar ég setti saman leiðbeiningar
til þeirra sem semja starfsreglur
fyrir stjórnir í hlutafélögum og
einkahlutafélögum (sjá Hugvekju og
handbók fyrir stjórnarmenn og fram-
kvæmdastjóra í félögum, Reykjavík,
1999) reyndi ég að setja fram ákveðnar
reglur um samskipti stjórnar og
endurskoðenda. Þar set ég fram þá reglu
að endurskoðendur skuli færa sérstaka
endurskoðunarbók sem sé til staðar á
hverjum stjórnarfundi. Þótt það hafi
verið lögskylt að færa slíka bók síðan
1980 er lög um hlutafélög nr. 32/1978
gengu í gildi fékk ég hálfgerðar snuprur
fyrir þetta og mér var sagt að þessi
endurskoðunarbók væri hvergi færð og
enginn vissi um þessa lagaskyldu.
Nú hafa aftur í nýlegum hæstaréttar-
dómi (Nathan og Olsen g. Pricewater-
house Coopers og Gunnarí Sigurðs-
syni), þar sem deilt var um ábyrgð
endurskoðanda á því að ekki komst upp
um fjárdrátt gjaldkera, málsúrslit verið
látin velta á því, að því er virðist, að
endurskoðunarbók var ekki færð.
Finnst mér því rétt að skrifa smápistil
um þetta mikilvæga sönnunargagn um
samskipti stjórnar og endurskoðenda.
Endurskoðendur og stjórn
Akvæðið á uppruna sinn í samstarfi
Norðurlandaþjóðanna um endur-
skoðun á hlutafélagalöggjöfinni sem
framfórmilli 1960og 1970. Iþeimdrögum
sem urðu stofn að löggjöf alls staðar á
Norðurlöndunum var fyrst reynt að
lögfesta reglurum ársreikning og endur-
skoðun hans og var það mikil framför
frá því sem áður var, a.m.k. hér á landi.
í þeim drögum sem norræna nefndin
lagði fram um 1969 stendur í 92. gr.
danska uppkastsins: Endurskoðandi á
að færa endurskoðunarbók til afnota
fyrir stjórnina. Þar á að koma fram hvaða
endurskoðunarvinna hefur verið innt
af hendi og hvaða ágallar kunna að vera
á bókhaldi og uppgjöri félagsins. Þegar
eitthvað hefur verið skráð í endur-
skoðunarbókina skal leggja hana fram
á fyrsta stjórnarfundi þar sem allir
stjórnarmenn sem eru á fundinum skulu
með áritun sinni staðfesta að þeir hafi
kynnt sér efni hennar.
Þetta ákvæði var orðað svo í 89. gr.
laga um hlutafélög nr. 32/1978: „Ábend-
ingar og athugasemdir, sem endurskoð-
endur vilja koma á framfæri við stjórn
eða framkvæmdastjóra, skal skrá í
sérstaka endurskoðunarbók eða færa
fram skriflega á annan hátt. Stjórnin
skal varðveita gögn þessi á öruggan
hátt.“ Þetta er óbreytt í 66. gr. laga um
ársreikninga frá 1994.
Ábyrgð stjórnarmanna
Það var óheppilegt að ekki var farið
eftir norrænu tillögunum þegar
ákvæðið var lögfest upphaflega hér á
landi en sennilega hefur verið gert ráð
fyrir því að hert yrði á þessum reglum
síðar þegar stjórnarmenn og endur-
skoðendur væru farnir að venjast því
að að færa endurskoðunarbókina.
Skylda stjómarmanna til að kynna sér
athugasemdir endurskoðandans og rita
nafn sitt í endurskoðunarbókina því til
staðfestingar er afleiðing af því að sú
skylda hvílir á stjórninni að kynna sér
reksturinn og skilja hvað endurskoð-
andinn hefur verið að gera. Nýlegur
hæstaréttardómur (Glitnir hf. g. Jónasi
F. Arnasyni og Elenóru K. Arnadóttur)
staðfestir að nú er farið að gera stjórnar-
menn ljárhagslega ábyrga fyrir því sem
gerist í félögunum.
Nefnd sú sem samdi frumvarp til
laga um ársreikninga sneið tillögur sínar
eftir dönskum reglum og er því fróðlegt
að sjá hvernig Danir standa að málum.
Þar er ákvæðið eins og það var upp-
haflega; þ.e. endurskoðandinn færir
endurskoðunarbók til afnota fyrir
félagsstjórnina og stjórnarmenn lýsa
því yfir skriflega að þeir hafi kynnt sér
það sem endurskoðandinn hefur skrif-
að. Aðeins stjómarmenn hafa aðgang
að bókinni en framkvæmdastjóm hefur
þó leyfi til að kynna sér hana enda getur
hún orðið ábyrg fyrir rekstrinum með
stjórninni. Reyndar segir í nýjustu
heimild sem ég styðst við (Aarsregn-
skaber, 1998) að ekki þurfi að færa
endurskoðunarbók þegar rekstur er lítill
sem enginn og að í litlum fyrirtækjum sé
nóg að færa hana árlega.
Innri endurskoðun
En hvað á þá að standa í bókinni?
Það á að skýra frá því að hve miklu
leyti ytri endurskoðun byggir á innri
endurskoðun. Hafi endurskoðandinn
fengið upplýsingar utan fyrirtækisins
sem hann styðst við, t.d. um traust
félagsins á fjármagnsmarkaðinum eða
aðgang þess að lánsfé, á að tilgreina
heimildirnar. Hann á að geta þess ef
eitthvað vantar til þess að reikningurinn
gefi skýra mynd af því hvernig hagnaður
eða tap myndast. Það má geta þess að
(Framhald á síðu 4)
2