Vísbending - 31.03.2000, Page 1

V
Vi k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
31. mars 2000
13. tölublað
18. árgangur
Áhættufj ármagnið flæðir
Sú var tíðin að frumkvöðlar á í slandi
kvörtuðu sáran yfir þvf hve
fjármagn var af skomum skammti
hér á landi, enginn var tilbúinn til þess
að fjárfesta og bankar lánuðu ekki nema
út á veð í steypu. Nú er öldin önnur og
fjármagn er ekki lengur flöskuháls
framþróunar heldur vantar vel ígmnd-
aðar hugmyndir sem fólk getur gert að
veruleika í vaxandi atvinnugreinum.
Hinn frjálsi markaður
Margt hefur gerst á undanförnum
árum. Upplýsinga-, samskipta- og
tæknibylting, aíþjóðavæðing, aukið
frjálsræði og einkavæðing, áhersla á
frumkvöðla og nýsköpun, gróska á verð-
bréfamörkuðum og hjá fjármálafyrir-
tækjum ásamt hagvexti og almennri
bjartsýni eru helstu þættir sem breytt
hafa efnahagsveruleikanum. Eftir
stendur að aðstæður fyrirtækjarekstrar
eru mjög ólíkar því sem þær voru
einungis í byrjun tíunda áratugarins.
Tækifærin em nær óþrjótandi fyrir þá
sem vilja láta hendur standa fram úr
ermum eða öllu heldur höfuðið upp úr
búknum. Þróunin er eins um heim allan,
virði fjármagns miðað við verðmæti
þekkingar hefur lækkað verulega,
aðallega vegna þess að framboð af
fjármagni er nægt, sem skapast fyrst og
fremst af ávöxtunarmöguleikum þess á
hinum frjálsa markaði.
Nokkuð af þessu fjármagni hefur
verið lagt í svokallaðar áhættufjárfest-
ingar sem má skilgreina sem fjárfest-
ingar á fyrstu stigum fyrirtækja (þó
svo að allar fjárfestingar í fyrir-
tækjum séu í eðli sínu áhættu-
fj árfestingar). Ahættufj árfestingar
eru flokkaðar á ýmsan hátt eftir
tilgangi fjármögnunar, og má gróf-
lega skipta þeim í fjögur stig: Frum-
stig (seed), þróunarstig (startup),
vaxtarstig (early growth) og
markaðsstig (pre-IPO). Stærstu
áhættufjárfestarnir eru sérstakir
áhættusjóðir (venture funds),
fjármálastofnanir, lífeyrissjóðir,
almennir fjárfestar, fyrirtæki og ríkir
einstaklingar („englar").
Alþjóðleg sprengja
Ahættufjármagn hefur aukist stig-
vaxandi síðasta áratug tuttugustu
aldarinnar, einfaldlega vegna þess að
það hefur margborgað sig að taka
áhættu. Aukningin er langmest á
síðustu fjórum árum, útslagið gerði
gríðarlegur vöxtur hlutabréfaverðs
netfyrirtækja og mun styttri tími en áður
líður nú frá stofnun fyrirtækis þar til
hægt er að bjóða það á hlutabréfa-
markaði. Virði netfyrirtækja sem farið
hafa á hlutabréfamarkað hefur aukist
svo hratt að þau eru kölluð „vaxtar-
fyrirtæki" til aðgreiningar frá hefð-
bundnum „virðisfyrirtækjum".
Samkvæmt rannsóknum alþjóðlega
ráðgjafarfyrirtækisins Pricewater-
houseCoopers (PWC) námu áhættu-
fjárfestingar í Bandaríkjunum um 35,6
milljörðum Bandaríkjadollara á síðasta
ári (2.571 milljarði íslenskra króna), sem
er 150% aukning frá árinu 1998. Níutíu
prósent af þeim 4.006 fyrirtækjum sem
fjárfest var í árið 1999 voru úr tækni-
geiranum og 40% þeirra höfðu aðsetur
í Kísildal í Kaliforníu. Erfiðara er að finna
tölur fyrir Evrópu á síðasta ári en
samkvæmt rannsóknum sem European
Private Equity and Venture Capital
Association (EVCA) gerði á áhættu-
fjárfestingum árið 1998 námu þær um
14,5 milljörðumeknaþá( 1.112 milljörðum
króna). Það er ekki ólíklegt að þessi tala
hafi að minnsta kosti tvöfaldast ef ekki
þrefaldast á síðasta ári ef marka má aukna
umræðu um áhættufjármögnun í Evrópu
Ahœttufjárfestingar á Islandi, spá fyrir árið
1999 (í milljónum króna á verðlagi hvers árs)
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0

spá

1996
1999
og miðað við sömu aukningu og í
Bandaríkjunum hafi áhæltufjárfesting í
Evrópu numið 2.780 milljörðum
íslenskra króna árið 1999.
Áhættufjármagn hérlendis
Asíðasta ári voru 1.865 ný hlutafélög
og einkahlutafélög skráð hjá
Hagstofu Islands, sem er 24% aukning
frá árinu á undan. Langmesta aukningin
var á stofnun fyrirtækja sem flokkast
undir fasteigna- og viðskiptaþjónustu
eðaum 50% (542 fyrirtæki). I þeim flokki
er t.d. skráð starfsemi eins og rekstur
eignarhaldsfélaga, leiga atvinnuhús-
næðis, hugbúnaðargerð, ráðgjöf varð-
andi hugbúnað og margt fleira. Fæst
þessara fyrirtækja freista þó áhættufjár-
festa enda flest þess eðlis að þau eiga
takmarkaða vaxtarmöguleika en vaxtar-
möguleikar eru jafnan það sem áhættu-
fjárfestum þykir eftirsóknarverðast.
Fyrir einungis þremur árum fyrir-
fannst ekki áhættufjármagn á markað-
inum sem neinu nemur en á síðustu
tveimur árum hefur hreinlega orðið
sprenging varðandi framboð á áhættu-
fjármagni. Orsökina má sennilega rekja
til margra samverkandi þátta sem voru
nefndir hér að ofan en þó kann boltinn
að hafa farið að rúlla þegar ýmsir sjóðir
rfkisins voru sameinaðirundirhatti Fjár-
festingarbanka atvinnulífsins og
Nýsköpunarsjóðsins. Þó að greinilegt
sé að áhættufjármagn hefur aukist
verulega er hins vegar hægara sagt en
gert að reyna að meta hversu mikið
áhættufjármagn er í umferð. PWC
áíslandi í samstarfi viðEVCAhefur
þó safnað saman tölum fyrir fsland
sem sýna að áhættufjárfestingar á
íslandi námu 1,7 milljörðum árið
1998. Þá var 31,5% fjármagnsins
sett í fyrirtæki á frumstigum og
62,7% á vaxtarstigum. Um 41,3%
þeirra fyrirtækja sem fjárfest var í
voru hátæknifyrirtæki. Til þess að
meta fjárfestingu ársins 1999 er
hægt að telja saman stærstu
fjárfestingarsjóði landsins, sem
eru: Þróunarfélag íslands, Eignar-
(Framhald á síðu 4)
1
Áhættufjármagn hefur
aukist mikið á Islandi, eins
og um allan heim, sérstak-
lega síðustu tvö ár.
2
Gylfi Dalmann Aðalsteins-
son, vinnumarkaðsfræð-
ingur, fjallar um verkföll og
verkfallskenningar. ísland
3
hefur um langa tíð verið
land mikilla verkfalla enda
óvenjuhátt hlutfall vinnu-
afls í verkalýðsfélögum.
4
Viðskiptahallinn virðist'
ætla að verða viðvarandi
vandamál, ef hægt er að líta
á hann sem vandamál.