Vísbending - 18.12.2000, Blaðsíða 17

V
ISBENDING
ef sjóðir sem fyrirtækið annast fjárvörslu
á væru notaðir til að kaupa eða selja
ákveðnar eignir til að hreyfa við
markaðsverði þeirra fjármálafyrirtækinu
í hag eða til þess að losa það úr
óþægilegri stöðu.
Kínamúr getur sem fyri' segir reynst
ótraustur vegna sviksamlegs athæfis
starfsmanns en líka af öðrum ástæðum,
jafnvel ómeðvitað. Sem dæmi má nefna
óbeinan þrýsting á þá sem birta
ráðleggingar fyrirtækis um kaup eða
sölu eða sjá um slíkar ákvarðanir fyrir
hönd viðskiptavina fjármálafyrirtækis-
ins. Það er t.d. freistandi fyrir þá að
hvetja til kaupa á A (eða jafnvel sölu ef
fjármálafyrirtækið vill kaupa meira í A)
þegar það er á allra vitorði að fjármála-
fyrirtækið á stóran hlut í A.
Þvaðrað og selt
Ein einföld en óskammfeilin (og
yfirleitt ólögleg) viðskiptabrella er
að kaupa tilteknar eignir, tala þœr upp
og selja svo. Með því að tala upp er átt
við að reyna að gefa yfirlýsingar sem
hækka markaðsverðið, jafnvel ljúga
vísvitandi. A ensku er talað um „pump
and dump“, það má þýða sem að þvaðra
og selja.
Þetta er gömul aðferð og vel þekkt.
I Bandaríkjunum birtast iðulega fréttir
af mönnum sem eru fundnir sekir um
að beita henni. Síðustu ár hafa ýmsir
reynt að nota sér nafnleynd Netsins til
þess að tala eignir upp í þessurn tilgangi
en oft liefur komist upp um þá á
endanum. Svo virðist sem það sé
erfiðara að fela slóð sína á Netinu en
margir halda. Það er raunar sérstakt
athugunarefni af hverju fólk hættir fé
sínu, kaupir t.d. hlutabréf, á grundvelli
upplýsinga sem settar eru fram af
nafnlausum einstaklingum, en látum
það liggja á milli hluta.
I sumum tilfellum er hægt að beita
öfugri aðferð, þ.e. selja eignir, taka
jafnvel skortstöðu,2 tala svo verðið
niður og kaupa loks aftur. Menn hafa
líka verið dæmdir fyrir það erlendis.
Þótt ýmsir hafi verið dæmdir fyrir
að beita þvaðri og sölu eða svipuðum
brellunt þá virðasl líka margir hafa

komist upp með slíkt. Vandinn felst
augsýnilega í því að það er erfitt að sýna
fram á að menn hafi vísvitandi reynt að
spila nteð markaðinn nema brotið sé
þeim mun grófara.
Fjármálafyrirtæki eru í nokkuð
annarri aðstöðu en einstaklingar hvað
þvaður og sölu snertir. Þau hafa
sennilega oftast betri tök á að hafa áhrif
á markaðsverð - meira mark er tekið á
þvaðrinu - en um leið eiga þau meira
undir því að ekki verði augljóst að þau
beiti óþverrabrögðunt. Fyrirtæki sem
ætlar að starfa áfram um ókomna tíð
hlýtur að fara mjög varlega í að eiga í
viðskiptum sem geta rúið það trausti
viðskiptavinanna. Hér gildir eins og
áður að það skiptir máli hvort ætlunin
er að eiga endurtekin viðskipti eða ekki.
Starfsmannaviðskipti
Eigin eignir og viðskipti fjármála-
fyrirtækja geta, eins og þegar hefur
komið fram, leitt til árekstra við hags-
muni viðskiptavina en þess utan geta
einstakir starfsmenn átt eignir og
stundað viðskipti og það valdið ýmsum
vandamálum. Hér er umboðsvandi aftur
á ferð en nú tvöfaldur. A milli fjármála-
fyrirtækisins og starfsmannsins annars
vegar og á rnilli starfsmannsins og
viðskiptavinarins hins vegar.
Hérlendis hefur átt sér stað nokkur
umræða um það að hvaða marki sé
eðlilegt eða æskilegt að ákveðnir
lykilstarfsmenn í fjármálafyrirtækjum
eigi viðskipti fyrir eigin reikning.
Erlendis hafa slík mál verið rædd mun
lengur. Starfsmannaviðskipti (e.
personal trading) geta auðveldlega leitt
til hagsmunaárekstra. Tökum sem dæmi
starfsmann í greiningardeild fyrirtækis
sem á að ákveða hvort vinnuveitandi
hans mælir með kaupum á bréfum í
hlutafélagi A. Ef starl'smaðurinn á
hlutabréf í A er hann í klemmu. Mæli
hann með því að aðrir selji ýtir hann
markaðsverðinu hugsanlega niður og
vinnur þar með gegn eigin hagsmunum.
Þess vegna hafa ýmsir velt því fyrir sér
hvort banna ætti slík starfsmanna-
viðskipti. Alitamálið er hvort þeir sem
starfs síns vegna geta lent í aðstöðu sem
gerir það freistandi að skara eld að eigin
köku með eigin viðskiptum á kostnað
fyrirtækis þeirra eða viðskiptavina þess
eigi yfirhöfuð að hafa leyfi til viðskipta
fyrir eigin reikning. Hægt er að færa
ýmis rök bæði með og á móti og raunar
líka fyrir takmörkunum frekar en algjöru
banni.
Sem dæmi unt rök fyrir banni við
starlsmannaviðskiptum (eða a.nt.k.
takmörkunum) má nefna:
-Bætir ímynd atvinnugreinarinnar
-Minni truflun fyrir starfsmenn
-Siðareglur duga ekki
-Bestu bitamir verða áfram á markað-
inum
Rennum yfir þessi rök. I fyrsta lagi
er hugsanlegt að bann við starfs-
mannaviðskiptum bæti ímynd atvinnu-
greinarinnar, eiginlega fjármálaheims-
ins, í augum viðskiptavina. Viðskipta-
vinir þyrftu síður að hafa áhyggjur af því
að starfsmenn séu að skara eld að eigin
köku, t.d. nteð því að mæla með kaupum
í bréfum A frekar en B vegna þess að
þeir eigi ákveðin bréf og vilji kaupa eða
selja þau.
Önnur rök, allt annars eðlis, felast í
því að viðskipti starfsmanna geti truflað
þá við vinnuna. Það er þannig heldur
óheppilegt að starfsmaður, sem á að vera
að hugsa um hagsmuni fyrirtækis og
viðskiptavina þess (t.d. gæta sjóða
þeirra), sé alltaf öðrum þræði að hugsa
um sitt eigið eignasafn, hann verður
verri starfsmaður fyrir vikið. Þá nær
hann ekki að einbeita sér að því sem
hann á að vera að gera í vinnunni,
upplýsingar um gengi hans eigin bréfa
og kauptækifæri trufla. Rétt er að hafa í
huga að verðbréfaviðskipti verða yfirleitt
á vinnutíma fjármálafyrirtækja (það
liggur í hlutarins eðli!) nema ef til vill
ef starfsmaðurinn á einkum viðskipti
með bréf sem eru skráð á markaði þar
sent miklu munar á tíma milli landa.
Surnir telja ókleift að koma í veg
fyrir misnotkun á aðstöðu með siða-
reglum sem takmarka möguleika manna
til vafasamra viðskipta. Þeir telja að það
verði aldrei hægt að semja reglur sem
ná utan um öll álitamál og enn síður
hægt að framfylgja þeim. Alltaf komi
Hagstæðara verð og hraðafgreiðsla
- í fyrirtækjaþjónustu Hertz
ICELANDAIR
Bílaleiga
Sími: 5050 600 - Fax: 5050 650
sérstakt leiguverð fyrir fyrirtæki
8 afgreiðslustaðir á landinu
14 flokkar bifreiða
Ilertz # 1 gullkort
vildarpunktar
Netfang: hertz@hertz.is
Hertz býður fyrirtækjum hraðafgreiðslu. Þegar bíll er leigður er
leigusaniningur tilbúinn og ökumenn þurfa einungis að
framvísa ökuskírteini og undirrita samninginn.
Hafðu samhand í síma 5050 600 og fáðu frekari upplýsingar
Afgreiðslustaðir:
Rcykjavfk, lsafjörður, Akureyri, Kgilsstaðir, Möfn,
Vcstmannacyjar og á Kcflavíkurflugvclli
17