Vísbending - 18.12.2003, Blaðsíða 6

Viðtal vlð Árna Vilhjálmsson
F F #
I OLGUSJO
BREYTINGA
Fjórtán vetra gamall fór hann á sjó, gafst kostur á að fara sem hálfur háseti með togaranum Venusi, kola-
kyntu gufuskipi, í þriggja mánaða úthald í Barentshafí. Famar voru fjórar ferðir til Englands með fulifermi,
aðallega þorsk. Slíkur dugnaðarforkur reyndist hinn ungi maður að hann fékk fullan hásetahlut fyrir vinnu
sína þetta sumar, 13.500 krónur. Þetta var sumarið 1946. Tæplega tveimur árum síðar festi hann sumar-
hýruna að viðbættu auknu sjálfsaflafé, 15.000 kr. alls, í hlutabréfum nýstofnaðs félags, Hvals hf. Þessi bréf,
sem hann á enn, eru vel yfir 20 milljóna króna virði í dag. Þetta voru hans fyrstu skref í íslensku atvinnulífi
en síðar átti hann eftir að skilja eftir sig mikilvæg spor í efnahags- og viðskiptasögu Iandsins. Dugnaðurinn
og skynsemin, allt frá unga aldri, segja sennilega meira en mörg orð um einn virtasta athafna- og fræðimann
þessa lands, Arna Yilhjálmsson.
Ohætt er að segja að fáir, ef nokkur, hafí eins mikla yfírsýn yfír rekstrarfræðileg viðfangsefni og Árni
Vilhjálmsson. Menn leggja gjarnan við hlustir þegar hann talar, enda talar hann ekki nema að vel athuguðu
máli. Ritstjóri Vísbendingar hafði tal af Áma í Iok nóvembermánaðar.
Sjávarútvegurinn
Upphafið - Venus og Hvalur
Faðir minn, Vilhjálmur Amason, og Loftur Bjamason hófu sam-
starf í útgerð árið 1936 með stofnun Fiskveiðahlutafélagsins
Venusar, Með þeim í fétaginu var lengi Þórarinn Olgeirsson, ræðis-
maður í Grimsby. Faðir ininn varð skipstjóri á skipi þeirra, Venusi.
Hann var reyndar í fni sumarið 1946 þegar ég hafði sem mest upp
úr mér! Þeir félagar létu svo sntíða „nýsköpunartogaranrí* Röðul,
sem hóf veiðar 1948. Þeir vom aldrei með fleiri en tvö skip í gangi.
Þegar komið var fram á árin 1972-73 höfðu mínir menn fengið nóg
af útgerð og Röðull var seldur í brotajárn. Þegar gert hafði verið upp
á milli ólíkra útgerðarhátta um starfsskilyrði hafði iðulega hallað á
togaraútgerð. A þessum tíma hafði fiskveiðilögsagan enn ekki verið
færð út fyrir 12 mílur. Félagið Venus hélt áfram að vera til sem eign-
arhaldsfyrirtæki, aðallega með hlutabréf. Á ámnum 1947-48 höfðu
Loftur og faðir minn forystu um stofnun Hvals hf.. Venus hf. og fé-
lag í eigu Halldórs Þorsteinssonar, sem hafði á sínum tíma valist til
skipstjómar á fyrsta togaranum, sem smíðaður var fyrir íslendinga
og kom til landsins 1907, lögðu til samans rúmlega helming hluta-
fjárins, með innstæðum sínum í Nýbyggingasjóði, en þær höfðu
veitt félögunum hvom fyrir sig rétt til að kaupa „nýsköpunartogara“.
T
I hópi annarra stofnhluthafa vom nokkrir virtir kaupsýslumenn,
nokkrir togaraskipstjórar og margir skipverjar á togaranum Venusi.
Ekki blés byrlega við upphaf þessarar óvissuferðar. í lok annars
rekstrarárs félagsins, 1949, höfðu tapast 90% af hlutafénu. Afkom-
an snarbatnaði svo á næsta ári við meiriháttar gengislækkun krón-
unnar og fyrir áhrif Kóreustríðsins með hækkun á verði afurða. Að
jafnaði gekk þessi rekstur dável og ágætlega nokkur síðustu árin,
áður en bann við hvalveiðum í atvinnuskyni gekk í gildi árið 1986.
Við tók fjögurra ára tímabil vísindaveiða, en eðli þeirra samkvæmt
var félaginu gert að skila til ríkisins þeint óverulega hagnaði, sein af
veiðunum hlaust. Allan tímann, sem þessar stórhvalveiðar vom
stundaðar, vom notaðir til þess 4 bátar. Bátamir, sem beitt var undir
lokin vom að vísu búnir aflmeiri vélum en þeir, sem byrjað var með.
Aldrei kom til tals að auka sóknarmáttinn með því að bæta við skip-
um. Þá vom heldur ekki hafðir uppi tilburðir til þess að nýta nýjung-
ar í tækni við leit að hvölum, heldur stuðst við sömu einföldu aðferð-
ina, sem beitt hafði verið í aldanna rás. Ég ætla, að í óvissunni um
veiðiþol hvalastofnanna, sem þó sá aldrei á, hafi menn verið sáttir
við það sem þeir báru úr býtum.
Kaupin á Granda
/
Arið 1985, tæplega einu og hálfu ári eftir að kvótakerfið var sett
á Iaggimar, keypti Hvalur hf. togara af Bæjarútgerðinni í Hafn-
6