Vísbending - 18.12.2003, Blaðsíða 16

VISBENDING
vonina um að komast heim aftur. Það heldur í honum lífinu hve þraut-
seigur hann er, úrræðagóður og bjartsýnn.
Krúsó er að mörgu leyti eins og frumkvöðullinn sem þarf að
byggja upp fyrirtæki frá grunni. Stundum er sú reynsla eins og að
þurfa að læra einföldustu hluti upp á nýtt og smáatriði fara að veíjast
fyrir fólki. Snjallir frumkvöðlar læra fljótlega að þeir verða að haga
seglum eftir vindi, að nýta sér þær aðstæður sem fyrir hendi em til
þess að eiga möguleika á að lifa af. En lífsbaráttan á eyðieyjunni hef-
ur líka boðskap fyrir stjómendur um að gefast ekki upp þó að aðstæð-
ur virðist ómögulegar við fyrstu sýn. Með skipulagi og hugmynda-
flugi er hægt að skapa sér líf við erfiðar aðstæður.
Með öðrum augum
Ferðir Gullivers eftir Jonathan Swift er ein af skemmtilegri og sniðugri
bókum sem skrifaðar hafa verið. Sagan er ferðasaga Gullivers um
furðulega heima. I landinu Lilliput er hann risi á meðal puttalinga.
Með föðurlegri umhyggju skemmtir hann sér við að horfa á þá rífast
um smáborgaraleg mál og fara í strfð út af ágreiningi um hvort bijóta
eigi eggið í mjóa eða breiða endann. I landinu Brobdingnag er hann
dvergur á meðal risa og neyðist til þess að skemmta öðrum til þess að
halda lífi. Hinir hijúfu risar vekja skelfingu hjá honum en í þeirra aug-
um er hann eins og gæludýr. Hann heimsækir Luggnagg þar sem fólk
er með öllu eðlilegt að öðm leyti en því að það er ódauðlegt. I fyrstu
hyggur hann að þessi eiginleiki hljóti að vera guðdómlegur þegar
hægt er að safna fyrir visku aldanna. Hann kemst hins vegar fljótlega
að því að þessi eiginleiki er bölvun frekar en blessun þegar fólk held-
ur áfram að eldast og hrömar smám saman þangað til það missir vit-
ið. Þá er friður dauðans betri en lífið. Á lokaferð sinni hittir Gulliver
bráðskynsama hesta sem lifa í sátt og samlyndi við móður náttúm í
Houyhnhnm-landi. Þeir búa í paradís en gallinn er sá að hestasvein-
amir em hin mestu kvikindi og smám saman sér Gulliver að þeir em
í raun menn eins og hann sjálfur. Þetta verður til þess að hann missir
allt álit á mannkyninu en verður að yfirgefa paradís og snúa til mann-
heims þar sem hann verður jafnutangátta og annars staðar vegna þess
að hann dregur rangar ályktanir af ferðum sínum.
Það sem gerir Gulliver skemmtilegan er að með því að breyta sjón-
arhominu, breyta aðstæðum, kemur fram allt önnur mynd af vem-
leikanum og fólk hlær en áttar sig ekki á að það er að hlæja að sjálfu
sér. Eins er þetta oft í fyrirtækjarekstri, með því að skoða reksturinn
og markaðsaðstæður með öðmm augum en áður er líklegt að ýmis-
legt geti komið á óvart, vandamálin verða hjákátleg og „sannleikur-
inn“ öfugsnúinn. Margar af allra bestu viðskiptahugmyndum sem
komið hafa fram hafa einmitt komið til vegna þess að málum hefur
einfaldlega verið snúið á hvolf eða á rönguna. Það leikur h'till vafi á
að slík skoðun getur opnað nýjar gáttir í rekstrinum.
Sjálfstætt fólk
Það er eiginlega ekki hægt að fara þessa ferð um heimsbókmenntim-
ar án þess að stöðva eitt andartak við nóbelsskáldið Halldór Laxness.
Sjálfstœtt fólk kemur upp í hugann þó að það sé ef til vill óðs manns
æði að reyna að túlka bækur Halldórs á skjá og skjön við þær túlkan-
ir sem hafa fest sig í sessi á meðal þjóðarinnar. I Sjálfstæðu fólki
reynir Bjartur að byggja sér konungsríki í Sumarhúsum. Draumur
hans um að verða sjálfs síns herra reynist ekki farsæll. Það sem gerir
Bjart áhugaverðan er að hann er svo íslenskur að það bergmálar í
fjöllunum. Þijóskan, að gera sér upp leit að týndri kind í ofsaveðri í
reiði sinni er dæmigerð. Það er þessi þijóska, ofunnannleg harka og
þrautseigja sem heldur honum gangandi en verður til þess, ásamt
bamslegri einfeldni, að hann missir alla þá sem hann elskaði og allt
sem hann þráði.
Islendingar em yfir höfuð mikil hörkutól og hafa borið þungar
klyfjar allt frá örófi alda enda ekki fyrir neina meðalmenn að byggja
þetta land. Lífsbaráttan hefur byggst á þrjósku, að gefast ekki upp
þótt á móti blási. En þessi þijóska hefur leitt marga í ógöngur þegar
menn þykjast kunna meira en þeir geta og geta meira en þeir skilja.
Þetta hefur oft leitt til vandamála í íslenskum fyrirtækjarekstri. Það
em ekki óvættir kapítalíska kerfisins sem munu drepa hið sjálfstæða
fólk heldur mannlegur breyskleiki.
Baráttan við vindmyllumar
Að vissu leyti em allar fyrrgreindar söguhetjur hinna klassísku bók-
mennta riddarar en þó er enginn meiri riddari en Don Quixote. Og af
öllum fáranlegum ævintýmm og bardögum er enginn fáránlegri en
bardagi Quixote. Baráttan við vindmyllumar er sennilega frægasti
þátturinn úr ævintýri riddarans og lýsir kannski best þeim óvinnandi
bardaga sem hann heyr. Engu að síður er eitthvað aðdáunarvert við
vonlausa baráttu riddarans við hina ímynduðu risa. Eitthvað sem seg-
ir að hann eigi ekki endilega að gefast upp þó að hann virðist dæmd-
ur til þess að tapa. Fólk út um allan heim hefur einmitt túlkað þenn-
an þátt, og nýtt sem innblástur, þannig að það sé ekki vonlaust að taka
upp vonlausan málstað, það sé baráttan sem skipti máli. Hugsanlega
getur þó baráttan verið blekkingin ein og vindmyllumar verða aldrei
illvígir risar en það getur verið, eins og Quixote uppgötvar þegar hann
hefur afneitað riddaramennskunni, að blekkingin sé göfugri en raun-
vemleikinn. ❖
SPARISJÓÐUR MÝRASÝSLU
- Hornsteinn í héraði
16