Vísbending - 18.12.2003, Blaðsíða 46

VÍSBENDING
orsteinn Pálsson varð formaður Sjálf-
stæðisflokksins aðeins 36 ára að aldri
en hafði þá verið bæði ritstjóri Vísis og
framkvæmdastjóri Vinnuveitendasam-
bandsins. Þorsteinn er lögfræðingur að
mennt og var talinn í hópi markaðssinn-
aðra sjálfstæðismanna. Þegar Geir Hall-
grímsson hafði ákveðið að hætta for-
mennsku í flokknum kallaði hann þá Þor-
stein og Davíð Oddsson, nýkjörinn borg-
arstjóra í Reykjavík, á sinn fund og sagði
að hann teldi annar hvor þeirra ætti að
verða arftaki sinn. Davíð taldi sig ekki til-
búinn til frekari ábyrgðarstarfa í þeirri
stundu og svo fór að Þorsteinn náði kjöri.
Uppgjörið þeirra á milli átti þó eftir að
verða síðar.
Þorsteinn var kjörinn formaður Sjálf-
stæðisflokksins haustið 1983 og bar þar
sigurorð af bæði Friðriki Sophussyni og
Birgi Isleifi Gunnarssyni sem voru báðir
reyndari stjórnmálamenn. Hann tók þó
ekki sæti í ríkisstjórn fyrr en árið 1986 þegar hann tók við emb-
ætti fjármálaráðherra af Albert Guðmundssyni. Ari síðar varð
Albert að segja af sér ráðherraembætti þegar í ljós að hann hafði
ekki talið fram greiðslu frá Hafskipum meðan hann var fjár-
málaráðherra. í kjölfarið stofnaði Albert Borgaraflokkinn og
fékk sjö menn kjörna í kosningunum 1987, en Sjálfstæðisflokk-
urinn aðeins átján og tapaði fimm mönnum. Þetta gerði það að
verkum að ríkisstjórn sjálfstæðismanna og Framsóknar hafði
ekki meirihluta og eftir allnokkrar sviptingar var mynduð stjórn
Alþýðuflokks, Framsóknar og Sjálfstæðisflokks.
Þorsteinn sagðist ekki gera tilkall til
forystu en Steingrímur og Jón Baldvin
Hannibalsson, formaður Alþýðuflokks-
ins, gátu hvorugur unnt hinum að verða
forsætisráðherra og niðurstaðan var sú að
Þorsteinn hreppti embættið. Ríkisstjórn
hans sat þó aðeins í rúmt ár. Þrátt fyrir að
Þorsteinn sjálfur sé talinn frjálslyndur
varð ekki haldið lengra á þeirri braut sem
hófst árið 1983 þar sem losað var um
ýmis höft. Ekki náðist samstaða um
efnahagsaðgerðir og samkomulag var
ekki gott innan stjórnarinnar. Steingrím-
ur og Jón Baldvin höfðu náð saman og
margir töldu að Þorsteinn hefði ekki vilj-
að gefa eftir því hann væri fastur fyrir.
Stjórninni var svo slitið í beinni útsend-
ingu í sjónvarpi og Alþýðubandalag og
Stefán Valgeirsson komu til liðs við
Framsókn og Krata. Síðar bættist Borg-
araflokkurinn við og Albert gerður að
sendiherra í París.
Þorsteinn var áfram formaður Sjálfstæðisflokksins þar til um
mánuði fyrir kosningar 1991, en þá bauð varaformaður flokks-
ins, Davíð Oddsson, sig fram á móti honum og náði kjöri. Þor-
steinn sat í ríkisstjórnum Davíðs sem sjávarútvegs- og dóms-
málaráðherra þar til hann tók við sendiherraembætti árið 1999.
Margir töldu að Þorstein skorti snerpu í átökum við andstæðinga
en hann getur verið mjög mælskur þegar hann er í ham. Hann
leið hins vegar fyrir innanflokksátök og naut ekki þess sigurs
sem vannst árið 1991 og var í sjónmáli þegar hann féll sem for-
maður. ♦J*
Þorsteinn Pálsson
(1987-1988)
Þjóðin horfir höggdofa á það sjónarspil er ráðherrar hera
lygar hver á annan, sitja á svikráðum hver við annan
og andmœla hver öðrum endalaust opinberlega.
Benedikt Qröndal
Davíð Oddsson
(1991-2004)
Frá árinu 1991 hefur Davíð Oddsson setið sem forsætisráðherra, fyrst í stjóm með Alþýðu-
flokknum og síðan Framsóknarflokknum. Davíð hefur átt glæsilegri stjómmálaferil en
flestir ef ekki allir íslenskir pólitíkusar. Hann varð borgarstjóri 34 ára gamall og árið 1990
vann Sjálfstæðisflokkurinn undir hans forystu stærsta sigur sinn í borgarstjómarkosningum
og fékk 60% fylgi. Davíð var kosinn varaformaður Sjálfstæðisflokksins árið 1989 og tveimur
árum seinn bauð hann sig l'ram til formanns gegn Þorsteini Pálssyni, sitjandi formanni.
Davíð hafði betur og varð forsætisráðherraefni flokksins. Flokkurinn vann mikinn sigur í
kosningunum og Davíð náði á skömmum tíma að mynda stjóm með Alþýðuflokknum. Eins
og margir fyrirrennarar hans er Davíð lögfræðingur að mennt og lá leiðin til áhrifa um
borgarstjórn Reykjavíkur. Enginn hefur setið lengur sem forsætisráðherra á Islandi.
Ýmislegt hefur verið unnið til aukins frjálsræðis, sérstaklega á íjánnagnsmarkaði, og
tekið var til við að einkavæða ríkisfyrirtæki. Verðbólgu hefur að mestu leyti verið haldið
niðri og á seinni hluta tíunda áratugarins var mikið góðæri í íslenskum þjóðarbúskap.
Stundum er haft á orði að Davíð sé með stjómsömustu forsætisráðherrum, a.m.k. hin
síðari ár. Það fer ekki á milli mála að hann liggur ekki á skoðunum sínum ef honum mislíkar
eitthvað. Engu að síður hafa ríkisstjómir hans með markvissum aðgerðum, einkum sölu
ríkisfyrirtækja, dregið mjög úr möguleikum stjómmálamanna til þess að hafa bein áhrif á
efnahags- og viðskiptalífið.
í samkomulagi á milli stjómarflokkana eftir kosningamar árið 2003 var gert samkomulag
um að Davíð myndi láta af embætti forsætisráðherra í september árið 2004. ♦♦♦
46
Forsætisráðherrar í hundrað ár