Vísbending - 21.07.2006, Blaðsíða 1

V
Viku
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
21. júlí 2006
27. tölublað
24. árgangur
ISSN 1021-8483
Hve mikil byrði er hátt olíuverð?
Olíuverð hefur rokið upp í ár eins
og bíleigendum um heim allan er
vel kunnugt. Verðið hefur verið
á uppleið en viðsjár á olíusvæðunum
hafa aukist að undanförnu og það hefur
valdið því að met eru slegin í verðlagi.
Að vísu er það rangt að olíuverð hafi
aldrei verið hærra því að ef reiknað er
í raunvirði var verðið í olíukreppunni
árið 1979-80 um þriðjungi hærra þegar
verst lét en nú er. Þá lækkaði verðið
hins vegar jafnt og þétt fram til 1986.
Það var nokkuð stöðugt fram til 1996
en tók óvænta dýfu og fór niður fyrir
10 dali tunnan. Frá árinu 2002 hefur
olíuverð hins vegar farið vaxandi jafnt
og þétt og virðist lítið lát á.
Hvers vegna
hækkar olíuverð?
Sérfræðingar eru á einu máli um að
meginástæðan sé óróleiki og átök
á olíusvæðunum í Mið-Austurlöndum.
Fleira hefurþó lagst áeitt. Fellibylurinn
Katrin skemmdi olíuleiðslur við Karíba-
haf í fyrra, í Venesúela er vilji til þess
að blanda pólitik og viðskiptum saman
og lengur mætti telja. En þó að ástand-
ið sé ekki gott eins og er, verður það
ekki glæsilegra ef á skellur allsherj-
arstríð fyrir botni Miðjaróarhafs og
við Persaflóa. Ótti við slíkt veldur
því að margar þjóðir vilja birgja sig
upp af olíu til þess að nota i neyð.
Þess vegna getur birgðastaða haft
áhrif á verðið.
Eftirspurn fer vaxandi. Þó að
sífellt sé verið að fínna betri leiðir
til þess að nýta eldsneyti vegur
það þó þyngra að eftirspurn
fer vaxandi. Kína er sífellt
að verða meira iðnaðarríki
og það sama gildir um mörg
önnur riki Asíu. Því er sýni-
legt að eftirspurn muni halda
áfram að aukast og ýta undir verðið ef
ekki fínnast aðrar orkulindir.
Samt sem áður er það mjög áberandi
að verð á olíu hækkar jafnvel þegar átök-
in eru ekki endilega á þeim svæðum þar
sem olíuna er að finna. Því eru margir
þeirrar skoðunar að óttinn hafi mest að
segja um verð á olíu hverju sinni. Það
hækkar þegar menn telja líklegt að stríð
brjótist út á olíusvæðunum en lækkar
þegar friðvænlegar horfír. Samkvæmt
þessari kenningu hafa aldrei verið betri
horfur í heiminum en árið 1999. Þá
tóku bílaframleiðendur ákvarðanir
um framleiðslu á miklum bensín-
hákum sem nú aka gleiðir um vegi
landsins. Nú má búast við að dæmið
snúist við og áherslan verði aftur
á sparneytnari bila.
Ahrif á neyslu
Almenningur verður
að sjálfsögðu var við
verðhækkanir. Bensínverð
hefur hækkað mikið að
undanfömu. Eftirspurn eftir
bensíni hér á landi virðist
þó fremur aukast ef litið er til fyrra
árs og bendir það til þess að bensín sé
ekki mjög viðkvæmt fyrir verðhækk-
unum. Bílasala hefur verið mjög mikil
undanfarin ár og stórir bílar hafa selst
eins og heitar lummur. Flins vegar hefur
mikill hluti sölunnar færst yfír í sjálfs-
afgreiðslu, bæði á hefðbundnum bens-
ínstöðvum og á lágverðstöðvum. Ekki
liggja fyrir nákvæmar tölur um hlut
sjálfsafgreiðslustöðvanna (Orkunnar,
OB, EGÓ og Atlantsolíu) en líklegt
má telja að hann sé nálægt 40%. Auk
þess mun nú meirihluti viðskiptavina
gömlu stöðvanna dæla bensíni sjálfur
á bílinn. Því leita menn leiða til þess
að lækka bensínverðið fremur en að
draga úr kaupum. í mars síðastliðnum
voru útgjöld til bensín- og olíukaupa
6,3% af útgjöldum heimilanna hér á
landi. Síðan hefur bensínverð hækkað
og búast má við að bensínútgjöldin séu
nú um 7% af neyslu einstaklinga. Fyrir
tveimur árum var hlutfallið tæplega 4%
og íslendingar hafa þvi ekki hikað við
að kaupa mikið bensín þó að verðið
hafi hækkað.
(Framhald á síðu 4)
Mynd 1: Verð á hráolíu frá 1946 til 2006
Myndin sýnir verðið í Bandaríkjadölum, bœði nafnverð ogfast verðlag.
Heimild: www.inflationdata.com
IVerð á bensíni hefur
rokið upp úr öllu valdi.
Hve mikil áhrif hefur
það á Ijárhaginn?
2
Matvælaskýrsla hag-
stofustjóra hefur vakið
verðuga athygli, einkum
sú uppljóstrun að hægt
væri að bæta hag heimil-
3
anna um tugi þúsunda með
því að afnema vernd land-
búnaðarins. Stjórnmálamenn
þrjóskast þó enn við.
4
Mataræði íbúanna er
stjórnvöldum hugleikið
þessa dagana ólíkt þvi
sem áður var.