Frjáls verslun - 01.01.1942, Blaðsíða 19
ANTON ZISCHKA
Vísindin rjúfa hringana.
Bókin „Vísindin rjúia hringana", eftir Anton
Zischka, fjallar um gerfiefnin og segir frá því
hvernig mannsandinn hefir sigrast á dultlung-
um náttúrunnar, sem hefir úthlutað þjóðunum
mjög misjafnlega hinum ýmsu gæðum, sem nú
er svo mjög sóttst eftir. Hér verða birtir nokkr-
ir kaflar úr bókinni og eru þeir nokkuð styttir.
I frönsku riti frá 1739 getur höfundurinn þess, að í
hinum fjarlægu Suðurlöndum vaxi tré, sem gefi af
sér vökva er renni saman og verið harður fyrir áhrif
loftsins. Innfæddir menn noti vökva þennan til að
smyrja honum á ullarefni og verði það þá vatnshellt
og geti þeir gengið þurrum fótum um mýrlendi og
fcn, ef þeir hafi stígvél úr slílcu efni. En það var ekki
fyrr en 100 árum eftir að þeta var vitað, sem hvítir
menn tóku að nota sér gúmmí. þá tóku menn að nota
það í strokleður, en það voru aðeins fáir, sem höfðu
efni á að kaupa slík strokleður. Gúmmístykki, sem
var 12 millimetrar á hvern kant, kostaði þá sem svar-
ar 6 krónum. Á fyrsta fjórðungi 19. aldar fór svo Skoti
nokkur að útbúa skóhlífar úr gúmmí og einnig tóku
menn að búa til regnkápur úr sama efni. En þetta
voru heldur gallaðir hlutir, því cf kalt var vildi það
l)renna við að gúmmískóhlífarnar hrotnuðu, og ef
hiti var límdust regnkápurnar saman og runnu sund-
ur, ef þær komu nálægt eldi. Framleiðendurnir
reyndu allt mögulegt til að bæta úr þessum vandræð-
um. En allt kom fyrir ekki og gáfust menn brátt
upp við að reyna að hæta úr þessum göllum á
gúmmívörunum. ]xó var það ungur maður í Fíla-
delfíu, sem ekki gafst upp við að reyna að endur-
bæta gúmmívörurnar. Sá liét Goodyear og var hann
félítill og skorti flest, sem hann þurfti við tilraunir
sínar. Goodyear tók lán á lán ofan til kaupa á nauð-
synlegum tilraunagögnum, en því var öllu sem kast-
að í sjóinn. Allt var árangurslaust. Goodyear reyndi
að blanda magnesium og kalki saman við gúmmíið.
Hann reyndi allskonar sýrur og efni en alltaf var
gúmmíið jafn illt viðureignar. Regnfrakkasali, að
nafni Hayward, tók höndum saman við Goodyear og
héldu þeir áfram tilraunum í alskonar húsakynnum
og voru þeir víða reknir burt vegna þess að fólk
þoldi ekki óþefinn, sem lagði af bi’enndu gúmmíi.
Eitt sinn, er þcir voru að flytja af þessum ástæðum,
bar svo við að bráðinn bi'ennisteinn helltist saman
FRJÁLS VERZLUN
við gúmmí og breyttist það þá í skjótri svipan. Good-
year sagði síðar að þefurinn af þessum bi'ennisteins-
og gúmmíkekki hefði loðað í vitum sér og sér hefði
fundist hann finna „lyktina af framtíðinni". Hann
tók að í’eyna ýmsar blandanir bi’emxisteins og gúmmís
og tókst loks að finna hina réttu aðfei'ð, sem gerði
gúmmíið ónæmara fyrir hitabreytingum. þannig var
þá fundin hin svonefnda hei'ðing gúmmís eða
„vulkanisering" eins og það er nefnt á ei'lendu máli,
en á þessari meðferð grundvallast notagildi gúmmis
nú á dögum. Ekki vai'ð Goodyear þó auðugur fyrir
þessa uppgötvun sína. Hann sýktist í lungum og var
það kennt óhollum gufum og lofti, sem hann hefði
andað að sér við tilraunii'nar. Leiddi þessi sjúkdóm-
ur hann til dauða á kvalafullan hátt og námu skuldir
dánarbúsins rneira en 200 þús. dölum.
En uppgötvxm Goodyeai's ruddi veginn fýrir ýms-
uni framförum þótt hún hefði í rauninni vei'ið gerð
mannsaldi'i of snemnxa til þess að geta oi'ðið honum
sjálfum að nokkru gagixi. Næsta ski-efið var, að
enskum nxamxi datt í hug að nota gúmmísívalixinga,
fyllta lofti, á vagnhjól. Eixglendingui’iixn keypti eiixka-
leyfi á þessari uppgötvun, en enginn notaði hana og
síðan féll hún í gleymsku. Nxest er það að Siegfried
Marcus, snxiður í bænunx Malchin í jxýzkalandi, fiixn-
ui' upp hreyfil, hinn fyrsta í lxeinxi. Rockcfeller var
tekinn að græða á steinolíunni, seixx áður liafði vcrið
læknismeðal skottulækna, og hver boi’tui’ninn i-eis við
axxnan á olíusvæðum Anxeríku. Benz sýixdi í Mann-
heini fyrstu hifreiðina. Allir þessir atburðir voru
liðir í þeirri orsakakeðju, er síðar lciddi til mikilla
atburða. Hinar nýju uppgötvanir urðu sífellt full-
konxnai’i og enn aðrar bættust við. Dunlogi endur
vakti uppgötvun hins gleymda Eixgleixdings og datt í
hug að setja loftfylltar gúmmíslöngur á reiðhjól, og
árið 1888 fékk hann einkaleyfi fyrir uppfyndingu
sinni. Fi'akkinn Michelin notaði fyrstur sanxskonai'
gúmnxíslöngur á bifreiðahjól. í kappakstri nxilli Pai'-
ísar og Rúðuborgar sigraði bifreið Michelins. Ái-ið
1890. stofnaði Dunlop fyi'stu verksmiðju sína, senx
liann síðan seldi sex árunx síðar fyrir um 200 nxilj.
ki’óna.
þannig hófst sigui’ganga gúmmísins. Bifreiðarnar
gerðu olíuna að heinxsveldi og á sanxa hátt gex’ðu
þær gúmmíið að einni hinna eftirsóttustu vai’a. Raf-
nxagnsiðnaðurinn tók gúnxmí í þjónustu sína í nxjög
„19