Frjáls verslun - 01.03.1942, Blaðsíða 8

FYRIR HUNDRAÐ ÁRUM:
Landvarnamá
Það voru fá opinber mál, sem Jón Sigurðsson
forseti þurfti ekki einhvern tíman á lífsleiðinni
að fjalla um í baráttunni fyrir frelsi íslendinga.
Lýsingar forseta á ástandinu hér á landi á 18.
og 19. öldinni eru okkur, sem nú lifum, eins og
vondur draumur og einkum þó lýsingar hans á
verzlunaróstandinu. Það eru þó ekki nema 100 ár
(árið 1843) frá því að ein af mestu baráttu-
greinum Jóns Sigurðssonar fyrir verzlunarfrelsi
Islendinga birtist í Nýjum Félagsritum og í
grein þessari tekur hann fyrir allar röksemdir
andstæðinga sinna, og okkar Islendinga, og hrek-
ur þær lið fyrir lið.
Það er til marks um, hve Dönum var ríkt í
huga að streitast gegn þessu velferðarmáli ís-
lenzku þjóðarinnar, að ein viðbára þeirra var sú,
að íslendingar gætu ekki varið land sitt. Einnig
þessa röksemd tekur Jón forseti fyrir, og mörg-
um kann að þykja fróðlegt einmitt nú, að sjá
hvað leiðtogi þjóðarinnar hafði að segja um
landvarnamál íslands.
Kafli sá, sem fjallar um þetta mál í greininni
í nýjum Félagsritum, er á þessa leið:
Það setja sumir fyrir sig, að landið hafi eng-
ar varnir, og megi því svo fara, að útlendar þjóð-
ir veiti Islendingum yfirgang og ofríki, segja
þeir og að slíkt hafi sannazt á miðöldunum á
Islandi, og beri við enn á sumum stöðum í Nor-
egi. Því verður ekki neitað, að það er hinn mesti
galli að engar varnir eru á landinu, en það er
auðsætt að engin ástæða er það td að neita verzl-
unarfrelsinu hennar vegna, heldur einmitt til
hins: að bæta sem fyrst úr þessum galla til að
geta. notið frelsisins því óhultar. Ef menn vildu
amast við verzlunarfrelsi þess vegna, þá færi
þeim líkt og ef bóndi þyrði ekki að koma upp fé,
af því að hann óttaðist að bítur kynni að leggj-
ast á það, og fækka nokkrum kindum, því bit-
hætt hefði verið á þeim bæ fyrrum eður ef
3
menn þyrði ekki að leita aflabragða vegna þess
að einhver óhöpp kynni til að vilja. Island er
ekki betur farið varnarlaust, þó verzlan þess sé
bundin, heldur en þó hún sé frjáls nema miður
sé, því meðan hún er þannig er hættan söm, en
hagnaður enginn, þar sem verzlunarfrelsinu
fylgir gagn og framför bæði að efnum og hug-
rekki, og má þá heita að nokkuð sé í aðra hönd
þó vandi fylgi. Það er að vísu enginn kostur á
mannkyninu að hver þjóð skuli verða að vera
viðbúin til varnar móti annari, eins og móti villi-
dýrum, og að því leyti betur sem menn eru
slægari en dýrin, en svo verður að búa sem á
bæ er títt meðan þannig stendur, og er sá einn
til að hverr sjái sjálfum sér farborða sem bezt
hann má, enda sjá menn og að allar þjóðir í öll-
um löndum hafa sýnishorn af þesskonar vörum
nema Islendingar einir, eftir því sem nú tíðkast
og tíðkazt hefir um langan aldur, síðan á sex-
tándu öld, að Magnús Jónsson hinn gamli var
uppi í Bæ á Rauðasandi. Það er alkunnugt að Is-
lendingar þóttu fyrrum manna óhræddastir ;
bardögum, og þó menn tíðkuðu þá miklu framar
leiðangra og herfarir á skipum til annarra landa
en nú er orðið, þá óx eigi að síður Haraldi
Gormssyni Danakonungi í augum að sækja heim
Islendinga, þegar þeir ortu um hann níðvísu fyr-
ir nef hvert, og var hann kominn til Noregs með
allan Danaher. Jafnan réttu og íslendingar hlut
sinn við útlenda menn, allt fram að siðaskiptun-
um, en eftir að konungsvaldið jókst með siða-
skiptunum og margir sérdrægnir konungsmenn
þóttust eiga hægra um hönd að ráða öllu við
varnarlausan almúga enn vopnaðan, þá er eigi
kyn þó flest gengi öfugt í landinu, og það yrði
visið og dáðlaust, sem strá fyrir vindi. Annála-
menn kenna það Jóhanni Bucholt og Jóni lög-
manni Jónssyni að vopn voru tekin af lands-
mönnum, og fer það eptir öðru frá þeirra hendi,
en það fer að líkindum að sumir sýslumenn og
FR.TÁLS VERZLUN