Frjáls verslun - 01.06.1942, Blaðsíða 3

viðskiptastétt þjóðarinnar, vinna óþarfara og
óviturlegra starf en margan grunar. Með þess-
ari ódrengilegu framkomu sinni reyna þeir
að koma í veg fyrir það, að þessi stétt geti innt
af hendi hlutverk sitt fyrir þjóðarheildina, ó-
pólitískt, úlfúðarlaust og með þeirri fyrir-
hyggju, sem ætíð er nauðsynleg í því starfi. —
Hér á landi keppa tvær verzlunarstefnur um
viðskiptin, einkarekstur og samvinnurekstur.
Báðar þessar stefnur hafa til síns ágætis nokk-
uð, og báðar hafa þær sína galla. En það er eins
með þessar stefnur og allar aðrar, að kostir
þeirra nýtast í hlutfalli við það, hvernig á þeim
er haldið. Hvorttveggja má færa út í öfgar, sér-
staklega með því að nota þær í pólitískum til-
gangi. Viðskipti eru ópólitísk í eðli sínu og
samkeppnin milli samvinnu og séreignarstefnu
í verzlun á ekki að koma fram í öðru en því,
hvor stefnan getur innt af hendi betri þjónustu
gagnvart þjóðfélaginu. Reynslan hefir sýnt, að
þessar stefnur geta lifað og þróast hlið við hlið
án þess að önnur útrými hinni. Báðar þessar
stefnur hafa jöfnum höndum brotið á bak aft-
ur hið erlenda verzlunarvald og lyft íslenzkri
verzlun til svo mikils þroska, að hún á sinn hátt
stendur jafnfætis því, sem bezt er erlendis. Það
er því mikið gæfuleysi fyrir þjóðina, að hin
unga og framgjarna viðskiptastétt hennar hef-
ir verið dregin inn á vettvang stjórnmálanna
til þess að skiptast þar í tvær andstæðar sveitir
í harðri hagsmunabaráttu, í stað þess að ann-
ast viðskiptin hvor á sínu sviði úlfúðarlaust
með það eitt fyrir augum, að bæta starfsaðferð-
ir sínar í þágu þjóðarheildarinnar. Þeir, sem
aðhyllast einstaklingsverzlun og telja hana
beztu viðskiptaaðferðina, eiga að hafa rétt til
að hafa þá skoðun án þess að vera settir á
bekk með féndum þjóðfélagsins. Á sama hátt
eiga þeir, sem telja samvinnuverzlun betri en
aðra verzlun, að hafa rétt til að hafa þá skoð-
un án þess að verða fyrir aðkasti af þeim, sem
eru á öndverðum meið.
í dag er frídagur verzlunarmanna. Dagurinn
er helgaður þessari stétt og löggj afarvaldið hef-
ir fyrirskipað hann sem almennan frídag fyrir
alla þá, sem starfa að verzlun og viðskiptum í
landinu. Ég tel, að nafnið verzlunarmaður sé
sameiginlegt heiti fyrir alla, sem við viðskipti
fást, í hvaða grein, sem þeir eru og hvort sem
þeir starfa fyrir sjálfa sig eða aðra. Verzlun-
armennirnir íslenzku eru, sem heild, þjóð sinni
til sóma. Þeir hafa sýnt það undangengin tíu
erfiðleikaár, að þeir eru starfi sínu vaxnir og
þeir munu ekki með minni manndómi inna af
hendi hlutverk sitt í þeim erfiðleikum, sem
þjóðin kann að eiga fyrir höndum í náinni
PRJÁLS VERZLUN
framtíð. Ég tel mér sóma að starfa með þessari
stétt, sem hefir innan vébanda sinna fjölda af
óvenjulega greindum, sanngjörnum og velvilj-
uðum dugnaðarmönnum.
Samstarf innan verzlunarstéttarinnar hefir
vaxið eftir því, sem stéttin hefir þroskast.
Kaupdeilur hafa ekki verið háðar. f stað þess
hefir verið setzt við samningaborð og deilumál
útkljáð af skilningi og samúð. Þetta samstarf
stéttarinnar er mesti styrkur hennar og ef hún
þekkir sinn vitjunartíma, þá verða þessi bönd
styrkt enn betur með vituxdegri og sanngjai’nri
skiptinu á afrakstri starfsins. Mín skoðun er
sú, að að því beri að stefna, að allir, sem starfa
við verzlun og viðskipti, fái sanngjania hlut-
deild í arði fyrirtækj anna, og fái þannig að
njóta ávaxtanna af stai'fi sínu, hver eftir því
hlutverki, sem hann vinnur. Það eitt getur
aldrei orðið takmark neins hugsandi manns, að
safna pei'sónulegum auði, að hverju sem hann
starfar í lífinu. Hitt er göfugra markmið og
veitir óblandnari ánægju, að geta hjálpað öði'-
um til að njóta þeirra gæða, sem örlát náttúran
ætlar öllurn þeim, sem stai'fa af alúð og dugn-
aði. Það er stai'fið en ekki fjármunirnir, sem
hver víðsýnn og heilbrigður maður lifir fyrir,
og engin laun eru betri en meðvitundin um, að
það hafi oi'ðið til nytsemdar.
Ég er ekki einn af þeim, sem telja að öllu sé
því betur borgið, sem stéttarmeðvitundin rísi
hæi'ra meðal landsmanna. Þjóðin hlýtur að vísu
að skipast í stéttir eftir atvinnugreinum til þess
að efla tækni, framfarir og manndóm þeirra,
sem stai’fa innan vébanda þeii'ra. En það er
stefnt í áttina til glötunar, ef stéttirnar eru
í’ægðar hver gegn annari, með þeim árangri, að
úlfúð, tortryggni og óvinátta er ríkjandi í við-
skiptum þeirra hver við aðra. Hver þeii’ra hef-
ir sitt hlutverk að vinna í þjóðfélaginu og þetta
litla land okkar getur því aðeins orðið sjálfstætt
og aukið menningu sína, að allar stéttir þess
geri skyldu sína af skilningi og samúð, því að
þær eru hver annari háðar.
Við höfum ástæðu til að ætla, að skammt sé
nú þangað til að þjóðin fái aftur það frelsi, sem
hún týndi fyrir nálega sjö öldum. En takmark-
ið er ekki aðeins það, að gera landið stjórnai'-
farslega frjálst, heldur rniklu frernur með hjálp
stjórnai'fai'slegs frelsis að gera þjóðina sjálf-
bjai’ga, ánægða og trúaða á landið, svo að fólk-
ið geti lifað starfsömu og heilbrigðu lífi án ör-
birgðar, án misskiptingar kjaranna, án sundi’-
ungar og deilu. Þjóðin er oi’ðin þi'eytt á ein-
hliða flokkastreitu og hugsjónasnauðum stétta-
ríg. Hún þráir hærri sjónarmið— sjónai'mið,
sem eru fyrir ofan stéttir og flokka, — sjónai’-