Frjáls verslun - 01.06.1942, Blaðsíða 32

kafbátum, sem dreyfðir eru um allt Altantshaf.
En það er að minnsta kosti mögulegt að þeir
hafi byggt á veðurfregnum frá Grænlandi. Árið
1930 var Bretinn Courtauld fluttur inn á meg-
injökla Grænlands og hafðist þar við í 5 vetrar-
mánuði á stað, sem var 8200 fet yfir sjávarmál,
og án þess að bíða af því nokkurt tjón. Þjóð-
verjar sendu þetta sama ár leiðangur undir
stjórn .Wegeners til Grænlands og dvöldu þeir
í eitt ár nærri miðju Grænlandi, eða 300
enskum mílum norðan við heimskautsbaug og
um 10 þúsund fet yfir sjávarmál. Fleiri slíkar
ferðir hafa verið farnar og má benda á að í
maí 1937 flaug rússnesk flugvél frá Franz Jó-
sefslandi til pólsins og fór meira en 500 mílna
vegalengd með 10 smálesta flutning. Þessi farm-
ur var matur og vísindatæki handa Rússanum
Papanin og félögum hans. Meðal þessa var vind-
rafstöð. Þessir leiðangursmenn voru á reki á ís
í 8 mánuði og höfðu engan skort liðið. Lauge
Koch, hinn danski, flaug 1938 frá náttúrlegum
flugvelli á Svalbarða og flaug þaðan tvisvar án
millilendingar til Pearylande. Hugsum oss því
að Þjóðverjar færu svipað að og Koch, að þeir
flýgju frá Svalbarða og héldu uppi sambandi við
leiðangur sinn líkt og Rússar gerðu við Papanin.
Þjóðverjar gætu hæglega flogið til Pearylands
og sest þar eða varpað mönnum og tækjum nið-
ur í fallhlífum. Síðan gætu þeir haldið frá
Pearylandi norður eftir háhrygg Grænlands,
annaðhvort í flugvélum eða á vélasleðum, og
sett þar upp stöðvar, þar sem þeir vilja. Að
hætti Courtaulds væri nóg að einn maður væri
á hverjum stað, en sennilegast er að þeir yrðu
2 eða 3 saman og bilið milli stöðvanna væri um
200 eða 300 mílur, eftir endilöngum hájöklinum.
Þessi stöð hefði aðeins ofurlitla sendistöð, sem
næði aðeins til næstu stöðvar fyrir norðan og
svo koll af kolli allt til stöðvarinnar á Peary-
landi, en þaðan væru hinar fengnu upplýsingar
sendar loftleiðis til Norður-Noregs.
Menn gætu haldið að auðvelt mundi að sjá
slíkar stöðvar á hájöklum úr lofti, en það er
öðru nær. Menn muna enn eftir Nobile, hinum
ítalska, sem leit var gerð að í flugvélum. Menn
vissu hér um bil nákvæmlega hvar hann var,
og að hann var í grænu tjaldi. Hann breiddi líka
eins mikið og hann gat af ýmsu kringum tjald-
ið, svo það sæist betur. Þó fór það svo, að No-
bile sá nokkrar flugvélar á flugi áður en komið
varð auga á hann. Augljóst er að menn á
jöklum hefðu í hendi sér að gera sig algerlega
ósýnilega úr lofti og þyrftu engar áhyggjur
af slíku að hafa.
32
Viðtal viS Benedikt Sveinsson, frh. af bls. 28.
við nýafstaðnar kosningar, að „búseta“ -ráð-
herrans fengist afarkostalaust. Nú áttu þeir í
þess stað að kasta fyrir borð sínum fornu og
föstu sjálfstæðiskröfum og gangast undir að
játa, að „stjórnin" hefði alltaf haft rétt fyrir
sér í höfuðþrætuefninu, því að nú var það tekið
fram berum orðum, að öll frumvörp og mikils-
varðandi stjórnarráðstafanir skyldi bornar upp
fyrir konungi í ríkisráði Dana. Var tekið fram,
að þetta væri nú sem fyrr stjórnarfársleg nauð-
6 yn.
Sló nú megnum óhug á marga þjóðholla
menn.
Þegar á þing kom létu sumir afdráttarlaust
í ljós reiði sína út af þessu ráðríki „hins frjáls-
lynda ráðherra vors“, að setja á síðustu stundu,
eftir kosningar, inn í frumvarpið ríkisráðs-
ákvæðið og fyrirbjóða jafnframt allar breyt-
ingar á frumvarpinu. Kölluðu sumir þetta
„valdboð“, sem það var, en aðrir, sem deigari
voru, töldu það „óheppilegt“, „leiðinlegt“ o. s.
frv. Þó náði frumvarpið samþykki Alþingis
sumarið 1902.
í neðri deild þingsins komu engar ástæður
fram fyrir því, að rétt væri að hverfa frá fyrra
málstað þjóðarinnar. Þingmenn vildu ekki
styggja hinn „frjálslynda“ ráðherra vorn og
hann hafði bannað þeim að fella ríkisráðs-
fleyginn niður.
Þegar þetta hafði gerzt í Nd. var stofnað til
kjósandafundar í Reykjavík. Fyrir því gengust
Jón Jensson yfirdómari, Einar Benediktsson,
Halldór Daníelsson bæjarfógeti, Kristján Þor-
grímson bæjarfulltrúi og fleiri mætir menn.
Þingmönnum var boðið á fundinn, en þeir sem
komu fluttu litlar varnir. Lauk fundinum með
því, að samin var áskorun til efri deildar að
gæta landsréttinda íslands og fella ríkissáðs-
fleyginn úr frumvarpinu.
Um sumarið ritaði Eiríkur Magnússon í
Cambridge nokkrar greinir í „Austra“ gegn
ríkisráðsfleygnum. Einar Benediktsson gaf og
út bækling til mótmæla, er nefndist „Nýval-
týskan og landsréttindin“.
Landvarnarflokkurinn var síðan stofnaður á
jólaföstu um veturinn. En ekki hafði hann bol-
magn til að afstýra samþ. ríkisráðsákvæðisins.
Frumvarpið náði samþykki á Alþingi árið
eftir, að afstöðnu þingrofi og nýjum kosning-
um. Sr. Sigurður Jensson, þm. Barðstrendinga,
greiddi einn atkvæði gegn því.
Heimastjórnarfrumvarpið var samþykkt
sumarið 1903. Stjórnin fluttist inn í landið, svo
sem þá var að orði kveðið og var Hannes Haf-
stein skipaður ráðherra 31. janúar 1904.
FRJÁLS VERZLUN