Frjáls verslun - 01.06.1942, Blaðsíða 35

ANTON ZISCHKA:
VÍSINDIN RJÚFA HRINGANA«
Buna - undraefnið
Þetta er þriðja greinin í flokknum: VÍSINDIN RJÚFA HRINGANA,
og er þessi kafli hinn siðasti. tr hér lýst þuí er BUNA-gerfigúmmiið,
kom til sögunnar og aðdraganda þess.
pótt cinokunin ;i því gúnnní, sem óx vilt í náttúr-
unni vœri lirotin á bak aftur íneð rœktun gúmmi-
trjáa á skipulagsbundinn liált, var ekki öllum
vanda lokið.
Öll þau ósköp af bifreiðum, sem framleidd voru
þurftu gúmmí og það mikið af gúmmí. Áttatíu af
hverju hundraði liifrciða, sem voru framleiddar,
voru tilbúnar í Bandaríkjunum, cn Englendingar
böfðu vald á 77% alls gummís. Framleiðendur hjól-
barða í Amcríku urðu að greiða enskum gúmmí-
cigendum það sem þeir scttu upp og verðið var
ckkcrt smárœði. Eftir styrjöldina 1914—18 var það
ætlun Englendinga að láta gúmmíið greiða hinar
stórkostlegu stríðsskuldir, scm safmist. höfðu fyrir
í Bandaríkjunum. En það var ckki svo auðvelt íyr-
ir Englendinga að halda verðinu uppi. Fleiri og
fleiri gúmmíekrur voru tcknar í notkun. Fram-
lciðslan óx svo ört að verðlag var lækkandi. þá
var gripið til þess vclþckkta ráðs í Englandi að
setja nefnd í málið og á grundvelli þess álits, sem
sú ncfnd bjó til, voru samþykkt lög 1922, sem settu
ýtarlegar reglur fyrir útflutningi gúmmís frá lönd-
uin Breta. Hverjum framleiðenda var bannað að
selja mcira en tiltekið magn. Ráðstafanjir voru
gerðar til að liindra stækkun ;i gúmmíekrum og
einnig gegn smygli ;i gúmmmíi úr nýlcndum Breta.
Árið 1921 kostaði citt pund af kátsjúk einn shilling
eða um 20 cent, en fjórum árum síðar var verðið
komið upp í 4 shillinga og 4 ccnt, eða meira en
einn dollar mcð þáverandi gengi. Árið 1925 varð
því Bandaríkjamaðurinn að greiða firnm sinnuin
rncira fyrir gúmmiið cn árið 1921. Gúmmínotendur
þar vestra voru hamslausir. jiingið í Washington
vcitti á fjárlögum % milj. dollara til að athuga
möguleika á aukinni ræktun gúmmís vestra og til
þcss að hafa eftirlit með verðiaginu. Sérstök nefnd
manna var send til London, cn kom engu áleiðis
við Winston Cburchill, sem þá var ráðherra, og er
liann varð rétt þar á eftir fjármálaráðherra lét
FRJÁLS VERZLUN
liann leggja aukna áherzlu á að koma í veg fyrir
stnygl, svo það lagðist með öllu niður. Verðlagið
fór heldur hækkandi. Ilollcndingar, sern fram-
Ieiddu ógrynni gúmmís fylgdu Englendinguin eftir
og okruðu eftir mætti á frainleiðslunni. þó seldu
þeir heldur ódýrar cn Brctar og varð það til þcss
að á meðan ekrueigcndur í löndum Breta voru
bundnir með löguin til að framleiða ekki né sclja
mcira en því opinbera þóknaðist, gátu Hollend-
ingar aukið við ckrur sínar. En framleiðsla Hollend-
inga nægði ekki svipað því Ameríkumönnum en
hjólbarðaframleiðendur vcstra notuðu hið háa vcrð
til þess að hækka verðið á bílagúmmí, jafnvcl
miklu mcira en verðhækkun á hráefninu nam, og
scldu 1925, hjólbarða, sem kostuðu þá 27 dollara,
fyrir 54 dollara cða fyrir helmingi meira en hrá-
cfnið kostaði.
Ford reynir að rjúfa tjúmmíhringinn.
Stjórnin í Washington átti úr vöndu að ráða.
Hún átti í liöggi við bæði innlenda og erlenda okrara.
Hoovcr, sem verið hafði verzlunarráðherra, bauð
sig fram til forseta og ferðaðist um þvcrt og endi-
langt Iandið og æsti menn upp gcgn Englendingum.
Bílaframleiðendur voru óðir og uppvægir, því bið
háa verð á gúmmíinu varð til þcss, að draga mjög
úr sölu bifreiða. Ford reyndi sjálfur að rækta
gúmmi og keypti miklar lendur í Brasilíu. En þeg-
ar átti að fá vinnukraft til að planta trjám á hinum
viðlendu ekrum fckkst ekki nægur vinnukraftur.
Ford vantaði 25000 manns, sem áttu að plægja og
planta en 1000 buðu sig fram. Meðal hinna inn
fæddu manna í Brasilíu var gegndarlaus tortryggni
ríkjandi gcgn crlendum gúmmíræktarmönnum.
Ríkisstjórnin í Brasilíu varð fyrir þungum ákúrum
fyrir að hafa veitt Ford leyfi til landakaupa undir
gúmmíekrui'. Allt varð þetta til þess, að jafnvel
þrautsegja Fords varð að lúta i lægra haldi. Eu
Amerikumenn gerðu aðra tilrau'n.
35