Frjáls verslun - 01.06.1942, Blaðsíða 44
SVERRIR KRISTJÁNSSON:
FuggeræHin og silfrið
Fuggerarnir þýsku uoru á miðöldum og í lok þeirra frœgustu
auðmenn heimsins og eru í tölu hinna uolduguslu fésýslumanna,
sem uppi hafa uerið
Það vita menn fyrst um þá Fuggersfrændur, að þeir
áttu heima í þorpinu Graben ekki langt frá Agsburg
og lögðu stund á landbúnað, en ófu og lituðu dúka í
hjáverkum. Þetta er sem sagt mjög algeng miðalda-
fjölskylda, þar sem ræktun jarðarinnar og handverks-
föndur eru unnin jöfnum höndum. I lok 14. aldar, eða
um 1370, flytur Fuggersfjölskyldan til Ágsburg, það
eru bræður tveir, Ulrich og Jóhannes Fugger. Hinn
síðarnefndi varð ættfaðir Fuggeranna, hann giftist þar
og fékk borgararéttindi og andaðist árið 1409, auðugur
og velmetinn vefari. Hann lagði fyrsta hornsteininn
undir auð Fuggerættarinnar.
Ágsburg var um þessar mundir i miklum blóma og
uppgangi. Borgin liggur við Lechfljótið, ekki langt frá
Dóná, og á þessum árum lá hún í þjóðbraut hinnar
evrópsku meginlandsverzlunar. Um það leyti, sem
Fuggerarnir setjast að í Ágsburg, eru alþjóðleg vöru-
viðskipti komin á allhátt stig, þótt auðvitað væru þau
miklu staðbundnari en nú er. Heimsverzlunin, ef maður
má nota það hugtak, fór fyrst og fremst um Miðjarð-
arhaf. Hin ítölsku sjóveldi Miðjarðai'hafsins, Venezia
og Genúa, stjórnuðu þessari verzlunarleið, sem náði
allt til Kina og Indlands, og nutu þar aðstoðar arabiskra
kaupmanna. Frá Italiu voru hinar austurlenzku mun-
aðarvörur sendar á skipum til Niðurlanda, til Brúgge
og Antwerpen, en þangað komu siðan Hansakaupmenn
og seldu þær norður um öll lönd og allt austur í Garða-
ríki. En vörur itölsku sjóveldanna fóru einnig aðra
leið, meginlandsleiðina, yfir Alpafjöll, um Frakkland
eða Þýzkaland. Á 14 .og 15. öld varð Þýzkalandsleiðin
öllu tíðfarnari, og upp af þessari verzlun spratt at-
vinnublómi hinna suðurþýzku ríkisborga eins og Ágs-
borgar og Úlms, og Kölnar í Rínarlöndum. Útflutning-
ur sá, sem meginlandið og hin norðlægari héruð álfunn-
ar höfðu á boðstólum, gengu auðvitað einnig um greip-
ar hinna suðurþýzku kaupmanna. Til er enn voldugt
minnismerki þessara verzlunarsamskipta Þýzkalands og
• Suðurlanda, Kaupmannahúsið, eða vöruskemma þýzkra
kaupmanna i Venezíu. Venezía var í rauninni verzlun-
arskóli þýzkra kaupmanna; þangað sendu þeir syni sina
unga í læri til þess að nema svartagaldur ítalskra kaup-
mannsvísinda. Sá maðurinn, sem frægastur er þeirra
Fuggersfrænda, Jakob Fugger II., dvaldi í Venezíu i
44
sex ár til þess að kynna sér kaupmannsfræði tímans.
Þegar Jóhannes gamli Fugger dó ái'ið 1409, var erf-
ingi hans enn óborinn. Jakob Fugger sonur hans fædd-
ist 1410 og hélt áfram starfi föður síns, varð gildis-
meistari vefaraiðnarinnar í Ágsborg og þótti með
fremstu mönnum í hástétt borgarinnar. Hann átti margt
barna, en missti þau rnörg í æsku. Ulrich Fugger sonur
hans tók við starfsemi föðurins, en gengur nú ótroðnar
slóðir. Hann byrjar banka- og fjárlánastarfsemi, og
hann er hinn fyrsti maður af Fuggerættinni, sem reyn-
ir að ávaxta fé sitt með lánum til þjóðhöfðingja. Hann
studdi Friðrik keisara III. með fé, og það er upphafið
að f jármálaviðskiptum Fuggersættarinnar og Habs-
borgaraættarinnar. Fjármálavinátta hinnar voldugu
austurrísku keisaraættar og kaupmannafjölskyldunnar
í Ágsborg stóð i nær tvær aldir, og þetta fóstbræðra-
lag olli meiri tíðindum í Evrópu en flestir hlutir aðrir.
Árið 1494 stofnar Ulrich Fugger verzlunarhlutafélag
með bræðrum sínurn, er verzlaði við Pólland, Ung-
verjaland, Niðurlönd og ítaliu með silki, krydd og ull.
Á þennan hátt fjarlægðist Fuggerættin smám saman
uppruna sinn, vefnaðinn, og tók að gerast alþjóðlegt
banka- og verzlunarfyrirtæki. Allt var þetta þó enn i
fyrstu byrjun, og umskiptin i starfsemi Fuggeranna
verða þá fyrst, er Jakob Fugger II., bróðir Ulrichs og
heitinn eftir föður sinum, tók að starfa í fyrirtæki
fjölskyldu sinnar. Jakob Fugger var fæddur 1459.
Hann var ungur settur til mennta, ætlunin var að gera
hann að kirkjunnar manni og hann tók lægri vígslur.
En er fjórir bræður hans dóu ungir, gekk hann inn í
fyrirtæki feðra sinna fyrir áeggjan Ulrichs bróður síns.
Jakob Fugger nytjaði auð ættar sinnar svo vel, beindi
honum inn á nýjar brautir, unz hún varð mesta pen-
ingaveldi samtíðar sinnar og það stórveldið, sem oft
réð úrslitum í pólitískri baráttu 16. aldar.
Um það leyti, sem Jakob Fugger snýr sér að verald-
legri sýslan i fyrirtæki ættai' sinnar, eru miklar breyt-
ingar að verða á heimsverzluninni. Verzlunin um Mið-
jarðarhaf dvínar, en sjóleiðin til Indlands suður urn
Afríku verður æ ásóttari. Á síðasta tug 15. aldar ger-
ast þau tíðindi, að ný heimsálfa, Ameríka, finnst, og
Vasco da Gama stígur á land á Indlandi eftir mikið
sjóvolk frá Spáni. Það var ein mikilvægasta orsök þess-
FRJÁLS VERZLUN