Frjáls verslun - 01.06.1942, Blaðsíða 56

ÁbyrgðarsjóíSur Norðmanna í Haugasundi lenti í fjár-
þroti, og leiddi þetta til þess, að margir Norðmenn urðu
að yfirgefa allt hér og selja hús sín. Kaupmenn við
Eyjafjörð keyptu sum þeirra og tóku nú líka að kaupa
fisk í salt og hættu með öllu að gera gys að þeirri
verzlun.
Þegar ég sá hvílikt gagn var að saltfisksverzluninni,
bæði fyrir bændur og Gránufélagið, lét ég á tveim ár-
um byggja 14 fiskhús á Norður- og Austurlandi — þar
á meðal eitt í Fljótum, eitt á Langanesi, tvö á Seyðis-
firði og eitt í Mjóafirði. Og allsstaðar fór eins. Bænd-
ur lögou miklu meira kapp á fiskveiðar en áður, þar eð
þeir nú gátu selt fyrir gott verð, hvað mikið sem þeir
öfluðu.
Meðan menn voru óvanir fiskverkun, lagði ég til við
hvert hús æfðan fiskverkunarmann og Gránufélagið
keypti fiskinn blautan. En svo smálærðu menn að verka
fiskinn sjálfir, þótt gæðin reyndust misjöfn.
Síðasta árið, sem ég stjórnaði Gránufélaginu, flutti
það út 3V2 skipsfarm af saltfiski og kaupmenn þar að
auki mikið. Þessar urðu framfarirnar á fáum árum.
Flutt út fyrir marga tugi og jafnvel hundruð þúsunda
af vörutegund, sem áður hafði ekki flutzt út frá
Norður- og Austurlandi. Og það má búast við, að það
hefði dregizt von úr viti fyrir kaupmönnum að taka
upp saltfisksverzlun, svo mikið hæddust þeir að mér
fyrstu árin fyrir hana.
Þetta er eins og svo margt annað í lífi mínu, að
smámunir og tilviljun hefir komið miklu til leiðar. Hér
voru það möðkuðu lúðurnar hans Jörundar í Hrísey,
sem fyrst vöktu hjá mér umhugsun um breyting á fisk-
verkuninni.
Ég má fullyrða, að ég var einn upphafsmaður salt-
fisksverkunar á Norður- og Austurlandi, enda hefi ég
jafnan minnzt þess ánægður, hve heppinn ég var að
geta innleitt svo gagnlegt og almenningi gróðavænlegt
fyrirtæki.
Grein Sverris Kristjánssonar
framhald af bls. 50
farmarnir í striðum straumum til Evrópu. Eigendur
þessa silfurs var Spánn, eða hin spánska grein Habs-
borgarættarinnar. Þessi landburður hins dýra málms
spillti mjög siðum hinnar spönsku þjóðar og ól upp í
henni fyrirlitningu fyrir vinnunni. — Atvinnuvegum
landsins hrakaði, Spánn varð að kaupa iðnaðarvörur
sínar utanlands frá, stríðsævintýri konungsins kost-
uðu geysifé, embættismannastéttin gleypti óhemju-
fúlgur, og því hafði silfurstraumurinn aðeins stutta
viðdvöl á Spáni. Silfrið var flutt til miðstöðvar hins
unga banka- og kaupmannavalds Evrópu, til Ant-
werpen, og þaðan var því dælt út í verzlunina, og þeg-
ar gjaldmiðillinn óx svo gífurlega, en hinar mörgu og
mannskæðu styrjaldir drógu úr framleiðsluþrótti álf-
unnar, þá var engin furða þótt vöruverðið klifi upp á
hæstu tinda. Afleiðingin varð því sú, að þótt Spánn
væri silfurauðugasta land heimsins, hélst það ekki
5fí
stundinni lengur í landínu. Það var oft uppétið áður
en það var komið á áfangastað, sett að veði fyrir lán-
Um í Antwerpen eða hjá Fuggerættinni. Þrisvar sinn-
um á hálfri öld varð Spánn gjaldþrota, frá 1557 til
1607. Fuggerarnir urðu þó ekki svo hart leiknir af
þessu, því að þeir komust að séz'stöku samkomulagi við
spönsku stjórnina. Þannig fengu þeir stjórn yfir tekj-
urn hinna viðlendu góssa riddarareglnanna og einka-
leyfi til að i-eka kvikasilfursnáznui'nar á Spáni. En það
er til maz’ks unz hve djúpt Spánn var sokkinn, að Fugg-
erarnir gátu ekki fengið verkafólk í náznurnar, heldur
varð að flytja inn þz'æla til að vinna við þær.
En þótt Spánn yrði svo hörmulega leikinn af flóði
hins dýra málms, þá leysti silfrið víða annarsstaðar
í Evrópu öll öfl borgaralega þjóðfélags, sem til þessa
höfðu legið falin og dulizz sjónum zzzanna. Það alefldi
borgarastétt Fz'akklands, Englands og' Niðuz-landa,
verðbreytingin sezn það olli liggur að baki mörguzzz
uppreisnaz’hreyfingum og trúarbz'agðastyz'jöldum, sem
geisa á síðari hluta 16. aldar og fyrri hluta hinnar 17.
Þeir sem báz’u skarðan hlut fz-á borði voru iaunaþeg-
arnir og nokkur hluti aðalsins.
SKOPMYNDIR
— Ég hélt það væri sprungið, en það er þá bara
bz'otinn öxull.
Jæja elskan! Hvernig gekk stríðið í dag?
FRJÁLS VERZLUN