Frjáls verslun - 01.12.1942, Blaðsíða 4

engin
sig ingin
Einu sinni áöur, á síöari tímum, hefir Evrópa lokazt fyrir viöskipt-
um, þannig aö íslendingar fengu þaöan enga siglingu. Þaö var á þeim ár-
um, þegar Napoleon Frakkakeisari réö þar allri Evrópu að heita mátti,
en Iiretar lögöu hafnbann á álfuna, rétt eins og nú. Þetta hafnbann lék
íslendinga svo hart, að bágindi og skortur ríkti um allt land. Greinin
sem hér fer á eftir er lýsing á lífi manna hér á þessum árum, og er rituö
af Stefáni Jónssyni bónda á Steinsstöðum í Eyjafjarðarsýslu. Stefán
var mesti merkismaöur og var hinn fyrsti sem Eyfiröingar kusu á Al-
þing er þaö var endurreist 1845. Frásögnin birtist í blaöinu Norölingi á
Akureyri 1879 og er nú flestum gleymd, þótt hún sé merkileg aö því er
varöar búskap og verzlun manna á öldinni sem leiö. Frásögn Stefáns er
á þessa leiö:
Allt til skamms tíma munu þeir gamlir menn
hafa verið til, sem hafa farið því fram að nú
á tíð færi engu betur fram, jafnvel ekki í neinu,
heldur en á þeirra ungdóms- og uppvaxtarár-
um, en af því ég er á annari skoðun í því efni
vil ég fara fáum orðum um ýmislegt ástand
manna og búnaðarháttu með fleiru á mínum
ungdómsárum og fram eftir aldri mínum.
Það var á árunum 1810—12, sem ég fyrst
fór að hafa nokkra þá eftirtekt, sem heitið
gæti mark að, því að ég er fæddur 1802, og var
þá búskaparástand manna yfirhöfuð mjög
bágt. Að vísu voru túnin hirt að því leyti, að
öllum áburði, sem til féll var víðast komið á
þau og barinn og ausinn, en breiðsla áburðar-
ins eða vatnsveitingar á tún máttu heita óþekkt,
ekki að tala um vatnsveitingar á engi og skurð-
gröft eða túngarðsfaðm, því síður að nokkur
þúfa væri tekin úr túni og það ekki einu sinni
4
af þeim, sem bjuggu á eignarjörðum sínum við
allgóðan efnahag og mundi slíkt hafa þótt
heimska ein, ef nokkuð hefði komist upp með
þann hégóma. Um árið 1820 og þar eftir fóru
vatnsveitingar að komast á að nokkru marki,
fyrst á tún og svo á engjar, þar sem svo hag-
aði til og hefur töluvert aukist síðan. Engum
kom til hugar að taka upp eina svarðarflögu,
nema á Akureyri og var leigt fólk' til þess eins
og nú tíðkast þar enn í dag. Kaupið var fyrir
fullgilda karlmenn 48 sk. á dag og ekkert fæði
og það var keppt um þessa vinnu, kvenfólk
fékk 82 sk. Nú mun þetta kaup tvígilt eða því
sem næst.
Skepnuhöld hjá fólki voru þá ekki nema það
hálfa við það, sem nú er á mörgum jörðum,
var það bæði af því að margar jarðir hafa
batnað stórum og líka er vinnukraftur miklu
meiri nú en þá var, því að allir vildu hafa fólk-
FRJÁLS VERZLUN