Frjáls verslun - 01.12.1942, Blaðsíða 10

kemur fyrir hér á landi, — að hætta að trúa á
það, að andstæðingunum gangi annað en gott til.
En það verður fyrst hægt, þegar allir flokkar í
landinu fyrst og fremst vilja bera alla lands-
menn og þeirra hag fyrir brjóstinu, en ekki ein-
vörðungu þær stéttir, sem falið hafa þeim um-
boð sitt.
Það er ekki öll vitleysa eins, því að eftir
að þingið hafði sveitzt blóði við að rífast
um kosningabrellur, þá kom forsetakosningin,
þar sem öllum flokkum ber saman um, að einn
flokkur hafi svikizt undan samningum. Það var
nú það lán í því máli, að maðurinn, sem kosinn
var, var ekki síður ágætur maður en sá, sem
féll, en hitt var lakara, að það kom í ljós, að
til væri menn í landinu, sem við stjórnmál fást,
og ekki eru eigandi handsöl við. Á tímum sem
þessum er mál hvers dags svo aðkallandi, að
allir, sem við stjórnmál fást hér — stjórnmála-
menn er engu minna orð en Hákot, — þurfa að
geta sameinazt um það, að láta öll flokksmál
liggja niðri, unz sól friðarins er aftur á lofti,
og einbeina síðan kröftum sínum að afgreiðslu
mála líðandi stundar. En þegar slíkt og annað
eins kemur fyrir, þá ber það þess Ijósan vott,
að ýmsir þingfulltrúanna eru enn ekki farnir
að skilja þessa nauðsyn og eru fastráðnir í því
að halda áfram að bauka við hinar lítið merki-
legu flokksþarfir sínar, en láta þarfir hins
kröfufreka líðandi tíma lönd og leið. Næsta af-
rek þingsins við að aðhafast ekkert, var að fá
nefndarkosningum frestað til þess að bíða eftir
einum þingmanni.
Allir lýsa nú að staðaldri ofurást sinni
á lýðræðinu. — Það er enginn vafi á því,
að lýðræði sé eitt hið ákjósanlegasta stjórnar-
far, sem hugast getur, en það má segja um það,
eins og einhver franskur spekingur sagði um
einveldið, að það væri bezta stjórnarfar sem til
er, ef einvaldurinn væri góður. Eins er um lýð-
ræðið, að það er gott, ef rétt er á því haldið, en
ef svo er ekki, þá er lýðræði ekki betra en ann-
að stjórnarfar, sem fer í handaskolum. Það
sem allt virðist stefna að hér nú, er svipaður
glundroði eins og sá, sem olli nazismanum svo-
kallaða á Þýzkalandi, facismanum á Ítalíu, fal-
angismanum á Spáni og einræði dr. Salazars í
Portúgal. Ef stjórnarfarið kemst á ringulreið,
svo að það fái ekki notið rétts eðlis síns, þá er
ekki nema tvennt til, að leiðrétta það eða
byggja því út.
Það er satt, að óhugnanlega mikill hluti kjós-
enda er svo til hafður, að hann er alls ekki fær
um að stjórna atkvæði sínu, nema honum sé
leiðbeint. Honum er ekki um þetta að kenna,
hann getur ekki að því gert. En leiðbeiningin
þarf að vera gerð af alúð og samvizkusemi, en
það er ekki. Það er þyrlað upp ryki til þess að
því slái í augu einmitt þeirra manna, sem ekki
eru einfærir um að stjórna atkvæði sínu, og
þetta er gert í veiðihug til þess að reyna að
snara hin lítilsigldu atkvæði, og þá ræður kylfa
kasti um hver betur hefur, en eftir því fer nið-
urstaðan. Það er ekki þann að saka um að ryk
falli í augu honum, sem gengur um götuna í
roki, heldur vindinn, sem rykinu þyrlar því upp.
Rykinu er í deilunum þyrlað upp af flokkun-
um, foringjum þeirra og málgögnum. Það er
því fjærri sanni, að þjóðin hafi kosið þingið
frjáls og óháð; mikið af henni hefur að minnsta
kosti verið háð rykinu, og þeim, sem þyrla því
upp. Og að því er til þess kemur að velja á milli
flokka og manna, þá fá menn að vísu að velja
á milli flokka með tilstyrk ryksins, en hitt er
fjærri sanni, að þeir fái að kjósa menn. Kjós-
endum er boðið upp á mer.n, sem þeir engann
þátt eiga í að bjóða fram, og þeim er einn kost-
ur nauðugur, ef þeir vilja styðja flokkinn, að
kjósa þá. Þetta má sjá á því, að flokkarnir eru
stöðugt að bjóða fram menn, sem allir vita að
fáir vilja sjá, en samt komast að, af því að
ekki er á öðru völ. Ég hef komizt í það að líta
með kvíða á að þurfa að kjósa þá menn, sem
flokkur minn bauð fram, og mér hefur marg-
sinnis fundizt, að málum landsins og mínum
væri mun betur borgið í höndum manna úr
öðrum flokkum, sem ég treysti til drengskapar,
en í höndum manna úr mínum flokki, sem ég
vantreysti eða fyrirlít. Það fer því fjarri, að
þingið hljóti að vera mynd af þjóðinni, en hitt
er rétt, að það er mynd af leiðtogum þeim, sem
þjóðin viljandi eða óviljandi þolir. Sannleikur-
urinn er sá, að hér er elckert lýðræði í þessu
land, það er blekking ein, — fallegur flösku-
miði. Hér er einræði, einræði fárra manna, það
sem á erlendum málum er kallað oligarki, en
þeim góðu fáu stjórnarherrum kemur svo illa
saman, að allt fer í graut. Við þetta er því ekki
unandi. Það er ekki nema um tvennt að velja,
að færa lýðræðið til rétts vegar, setja valdi
flokkanna og einstakra manna hring í nasir
og bitil í munn, og láta hvern einstakann borg-
ara kjósa fulltrúa, sem hann treystir, en ekki
er þröngvað upp á hann, — láta hvern borgara
mætast við þá sannfæringu, sem hann getur
sjálfur aflað sér með heiðarlegri leiðbeiningu,
og láta þessu landi vera stjórnað að beztu
manna ráði, eins og forfeður okkar orðuðu það,
eða hitt að láta berast upp á sker síður ákjós-
anlegra stjórnarhátta og sjá hvernig þar fer.
Eg kallaði ykkur, áheyrendur mínir, kampakáta og
glaðklakkalega, því að það eru flestir íslendingar nú.
10
FRJÁLS VERZLUN