Frjáls verslun - 01.12.1942, Blaðsíða 22

honum kjötið, — nú greiddi hann það með húð-
um, og veiðimaðurinn keypti hins vegar leirker,
ávexti, fisk og annað, sem hann girntist, fyrir
húðirnar.
Lengi vel voru húðirnar notaðar sem pening-
ar. Þær höfðu að vissu leyti þá eiginleika, sem
peningar þurfa að hafa. Öllum var óhætt að
taka við þeim sem greiðslu, því að auk þess
sem þær voru sjálfar nytsamlegar, mátti gera
ráð fyrir því, að aftur væri hægt að greiða með
þeim. í Jobsbók, sem rituð er um þúsund fyrir
Krist, stendur: „Húð fyrir húð, allt, hvað mað-
urinn á, það gefur hann fyrir líf sitt“. Ýmis-
legt bendir til þess, að húðir hafi verið notað-
ar sem peningar í Norður-Evrópu. Eistneska
orðið „raha“, sem nú þýðir „peningar,“ þýddi
upprunalega „húð“ eða „skinn“, og á Lappa-
máli er sama orðið fyrir húð og peninga.
Þegar mennirnir fóru að stunda akuryrkju
og kvikfjárrækt, þurftu þeir ekki lengur að
veiða villidýr sér til lífsviðurværis. Þá var auð-
ur manna einkum metinn eftir því, hversu mik-
inn búpening þeir áttu, einkum nautgripi, og
búpeningurinn varð höfuðgjaldmiðillinn og
verðmælikvarðinn. Okkur, sem erum vön því,
að geta gengið í búðir með peningaseðla og
smámynt, finnst auðvitað búpeningurinn harla
óþægilegur gjaldmiðill og þætti ekki gott að
þurfa að leiða tvær eða þrjár kýr milli búðanna.
En í þá daga var ekki mikið um búðir, menn
gerðu stór kaup í einu og þá ekkert því til fyr-
irstöðu að afhenda eina eða tvær kýr.
í Grikklandi á dögum Hómers eða níundu
öldinni fyrir Krist var nautpeningurinn aðal-
mælikvarðinn. Þegar Hómer er að bera saman
vopn Glaukosar og Diomedesar í Ilianskviðu,
segir hann, að vopn hins fyrrnefnda hafi verið
hundrað uxa virði, en hins síðar nefnda aðeins
níu uxa.
1 Róm var nautpeningur og sauðfé gjaldmið-
ill og verðmælikvarði og eins í Indlandi til
forna. Víða var búpeningurinn notaður sem
verðmælikvarði langt fram á miðaldir og jafn-
vel lengur, og má í því sambandi minna á ísl.
„kúgildið“, sem öldum saman var höfuðverð-
mælikvarðinn í innanlandsviðskiptum. Það, að
orðin „peningur“ og „fé“ þýða bæði „búpening-
ur“ og ,,gjaldmiðill“, ber þess ótvíræðan vott,
að búpeningur hefir verið notaður sem gjald-
miðill. Orðið peningur mun vera skylt lat-
neska orðinu „pecunia", sem einmitt þýðir
peningar, en er dregið af ,,pecus“, sem þýðir
hjörð. Búpeningurinn var venjulega talinn eft-
ir höfðatölu, og varð því latneska orðið ,,caput“
sem þýðir höfuð, stofninn í orðinu „kapital“,
22
sem til er í flestum Evrópumálum og þýðir
fjármagn.
Áður en myntin var fundin upp, var ýmis-
legt fleira en húðir og búpeningur notað sem
peningur, t. d. korn. Menn voru næstum alltaf
reiðubúnir til að taka við korni sem greiðslu,
því að það mátti alltaf nota til matar, og auk
þess hafði það þann kost, að það mátti skipta
því mjög nákvæmlega. Á seinni öldum hefir
kornið einnig verið notað í stað peninga, þeg-
ar skortur hefir verið á þeim. 1 nokkrum ríkj-
um í Norður-Ameríku var korn t. d. á seytj-
ándu öld gert löglegur gjaldmiðill. í Noregi
þekktist það til skamms tíma, að korn væri lagt
inn í banka og lánað út, rétt eins og peningar
nú á dögum.
Egyptar, Grikkir og Rómverjar notuðu þræla
mikið sem peninga, og var verðmæti þeirra all-
nákvæmlega tilgreint og fór eftir aldri, hæð og
öðrum eiginleikum. Þótt undarlegt megi telj-
ast, notuðu Grikkir einnig koparker eða potta,
mismunandi að stærð eða gerð, sem peninga, og
var sá, sem átti mörg slík ker, talinn mjög rík-
ur. — Frá fyrstu tíð munu frumbyggjarnir í
Afríku og eyjunum í Indlandshafi og Kyrra-
hafi hafa notað skeljar sem peninga og gera
enn.
En þegar mennirnir fundu málmana, — járn,
kopar, tin, silfur og gull, sáu þeir, að mjög
hagkvæmt var að nota þá sem peninga. Þeir
voru haldgóðir, auðvelt að meðhöndla þá, og
auk þess var verðmæti þeirra tiltölulega stöð-
ugt. Var einkum farið að nota málmana sem
peninga, þegar verzlunin milli landanna við
Miðjarðarhafið tók að aukast. Þótt auðvelt hafi
verið að nota kvikfénað, húðir, þræla o. s. frv.,
sem gjaldmiðil í innanlandsviðskiptum, gat oft
verið óþægilegt að flytja þetta milli landa og
ekki víst, að við því yrði tekið í viðskiptaland-
inu. Löngu áður en fyrsta myntin var slegin,
var því farið að nota málma í stöngum, stykkj-
um og hringjum sem peninga. I Biblíunni er
fjöldamargt, sem sýnir, að málmar hafi verið
notaðir sem peningar í þá daga. Þegar t. d.
Abraham keypti Makpela-hellinn af Efron, eins
og frá segir í fyrstu Mósebók, greiddi hann
Efron þannig, að hann vóg honum fjögur
hundruð silka í gangsilfri, en silkar voru þá
ekki mynt, heldur ákveðinn þungi. Egyptar
notuðu einnig gull- og silfur-sand sem peninga,
báru hann um í buddum og vógu hann nákvæm-
lega, þegar þeir þurftu að kaupa eitthvað.
Þegar málmar í stöngum og hringjum höfðu
öldum saman verið notaðir sem gjaldmiðill, datt
einhverjum í hug að slá úr þeim mynt, en mynt
er málmstykki, sem hefir ákveðna þyngd og
FRJÁLS VERZLUN