Frjáls verslun - 01.12.1942, Blaðsíða 26

á gíröffunum og fílunum eru notuð sem peníng-
ar og metin mikils.
Sumir telja, að Kínverjar hafi orðið fyrstir
til að slá mynt, en það verður ekki talið sannað,
svo sem áður er getið. En víst er um það, að
Kínverjar fundu sjálfir upp mynt, og þeir urðu
fyrstir til að nota eins konar peningaseðla. —
Þegar árið 140 f. Kr. voru þar gefnir út eins
konar seðlar úr skinni, og voru þeir fet á lengd
og breidd. Síðan voru þar einnig gefnir út seðl-
ar úr flóka, berki og eins konar pappír. Voru
þeir margar aldir í umferð, og segist Marco
Polo hafa séð þá ferðum sínum í Kína á þrett-
ándu öld.
1 þúsundir ára var það einn af greftrunar-
siður Kínverja að láta pening í munn hins
látna, áður en hann væri grafinn, til þess að
hann gæti keypt sér nauðsynjar sínar í öðrum
heimi. Stundum voru meira að segja látnir all-
miklir peningar með hinum látna í gi'öfina. En
sökum tíðra grafrána ákváðu Kínverjar síðar
að nota einungis gerfipeninga í þessum tilgangi,
og mun það jafnvel siður enn þann dag í dag.
Mannkynið lifði þannig menningarlífi í þús-
undir ára, án þess að þekkja til þess, sem við
köllum peninga, en peningar eru gjaldmiðill,
sem er almennt viðurkenndur og gengur mann
frá manni og er jafnframt notaður sem verð-
mælikvarði og til þess að geyma verðmæti. —
Fyrst notuðu menn ýmsa hluti, lifandi og dauða,
sem peninga, en fundu svo loks upp málm-
myntina, sem varð almennt viðurkenndur gjald-
miðill og verðmælikvarði, þ. e'. a. s. hina eigin-
legu peninga. Seinna leystu svo peningaseðl-
arnir myntina af hólmi sem höfuðgjaldmiðil.
Fyrst voru þeir aðeins notaðir til hægðarauka,
þeir voru ávísun á gullpeninga, sem þá vai'
aðalmyntin. Það þótti þægilegra að bera seðl-
ana með sér en gullið sjálft, en þeir voru gulls
ígildi, því að bankinn, sem gaf þá út, geymdi
gullið eða gullpeningana, sem þeir voru tryggð-
ir með, og skipti hvenær sem þess var óskað á
seðlinum og gullpeningi. En svo tóku bankarn-
ir eftir því, að óhætt var að gefa út fleiri seðla
en þeir gátu leyst inn í gulli, því að það var
mjög ólíklegt, að allir kæmu í einu með seðla
sína og vildu fá þeim skipt. Gulltryggingin var
því smám saman minnkuð, vanalega niður í
30—40 af hundraði af seðlamagninu, sem var í
umferð, og sumstaðar hafa jafnvel verið gefnir
út seðlar, sem engin slík trygging er fyrir, en
halda samt fullu verðgildi. Ástæðan er sú, að
tryggingin hefir í rauninni litla þýðingu fyrir
verðgildi seðlanna, heldur ákvarðast það í stuttu
máli sagt af því, hversu mikið af peningunum
er í umferð annars vegar, og hversu mikið er
til af vörum til að kaupa þá hins vegar. Jafn-
hliða peningaseðlunum eru svo venjulega í um-
ferð smápeningar, svonefnd skiptimynt, sem er
löglegur gjaldmiðill upp að vissu marki lögum
samkvæmt. Þurfum við ekki að taka við sem
greiðslu hærri upphæð í einu en 20 krónum í
einnar og tveggja krónu peningum, 5 krónum
í tuttuguogfimmeyringum og tíeyringum og
einni krónu í fimm-, tví- og einseyringum.
En í viðskiptalífi nútímans eru peningaseðl-
arnir ekki lengur aðalgjaldmiðill, tékkarnir
hafa leyst þá af hólmi. 1 Ameríku er t. d. talið,
að meira en 90 af hundraði af öllum greiðslum
fari fram með tékkum. Hér á landi eru engar
tölur til um það, hversu mikið tékkar séu not-
aðir. Það er vafalaust miklu minna en í Amer-
íku og hjá stórþjóðunum yfirleitt, en þó er víst,
að notkun þeirra hefir farið mjög í vöxt á síð-
ari árum. En peningaseðillinn og tékkinn eiga
sér bæði langa og merkilega sögu, þótt ekki
verði hún rakin nánar hér.
_ -i 11 ii 11111111: l ii ..................................... .............................................................................................................................. ii 1111 =
| „Frjáls Verzlun“ óskar lesendum sínum f/leöilegra jóla og nýjárs.
= 1111111111111111111111111111111111 ■ 1111111111111111111111111111111111111111111111111111111M1111111111111111111111111II1111111111J1111111111111111111111111111 ■ 1111111111111111111 r^i
26
FRJÁLS VERZLTTN