Frjáls verslun - 01.04.1951, Blaðsíða 12

lægra lágmarki en dænii mnnu til í nokkru landi, þar
sem til þekkist.
Sérgæði, skyldleiki, kunningsskapur og andlegur
doði ráðandi manna innan verzlunarstéttarinnar hef-
ur sett svip sinn á orð og athafnir, í stað ski]Hilegrar
og einbeittrar mótstöðu.
Sí og æ hefur verið bent ógnandi á uppgang og
völd keppinautarins, en lítið eða ekkert aðhafst til
þess að heyja við hann fangbrögð.
Á undanförnum árum hef ég æ ofan í æ bent á og
varað við þessari tvíþættu hættu, ofvexti kaupfélag-
anna og samtakaleysi kaupsýslumanna, og það algera
undanhald þeirra síðarnefndu.
Kaupsýslumannafundurinn, sem haldinn var á
þorranum 1947 markaði fyrsta sporið í rétta átt og
gaf nokkrar vonir um, að brátt tæki að rofa fýrir nýj-
um degi. Þar voru samlþykktar allmargar og merkar
tillögur, sem aldrei urðu annað en pappírskörfumat-
ur, enda lítill einhugur um framkvæmdina. Á þessum
fundi varaði ég og fleiri mjög við hættu þeirri, sem
vofði yfir íslenzkri verzlunarstétt og lagði á nokkur
ráð til úrbóta.
Nokkurs konar framhald þessara umræðna fór fram
fáum dögum síðar á Varðarfundi. Þar voru mættir
ýmsir ráðandi menn Sjálfstæðisflokksins, og notaði ég
tækifærið og varaði mjög eindregið við þeirri hættu,
sem vofði yfir kauj)mönnum, sérstaklega úti á landi,
og þeirri vonlausu baráttu, sem þeir margir hverjir
yrðu að heyja í ójöfnum leik við kaupfélögin.
Mál mitt fékk góðar undirtektir á fundinum og þar
við sat. Framkvæmd til úrbóta varð engin.
Á aðalfundum Verzlunarráðs íslands á undanförn-
um árum hef ég sífellt verið að ympra á, að einhverra
úrbóta væri þörf og aðstoð við þær einkaverzlanir,
sem væru komnar að því að gefast upp. Gagnrýndi ég
Verzlunarráðið harðlega fyrir aðgerðarleysi þess í
málinu og hlaut að vonum litla þökk fyrir.
Svo skeði það, að á aðalfundi Verzlunarráðsins, sem
haldinn var dagana 28.—30. marz 1950, bar ég fram
svofellda tillögu, sem var samþykkt samhljóða:
„Aðalfundur Verzlunarráðs lslands haldinn í Sjálf-
stæðishúsinu dagana 28.—30. marz 1950, skorar á
stjórn Verzlunarráðs Islands að beita sér ötullega fyr-
ir því við gjaldeyrisyfirvöld landsins, að leyfaveiting-
um til kaupmannaverzlunarinnar úti á landi verði
hagað þannig, að atvinnuvegur þeirra þurfi ekki að
stöðvast.“
Nýjum áfanga var náð. Verzlunarráðið var nú búið
að fá fullan skilning á málinu og tilbúið að veita því
brautargengi.
Þegar hér var komið málum rofaði til á óvæntan
hátt. Efnahagssamvinna Evrópulandanna (EPU) með
hin frjálslyndu Bandaríki í broddi fylkingar, gerði
stórfelldar áætlanir um aukið frelsi á öllum sviðum
at'hafnalífs meðlimalanda sinna og var ísland þar eng-
in undantekning.
Árangurinn er þegar kominn í Ijós. Þann 4. ágúst
1950 var gefinn út fyrsti frílistinn. Síðar hefur hann
verið aukinn og nú fyrir fáum dögum var hann auk-
inn það verulega, að talið er að hann nái yfir um 50%
af innflutningi landsmanna. Þar við bætist svo hinn
svo kallaði B-listi eða bátalisti, sem ná mun yfir um
15% af heildar innflutningnum.
Þegar svo merkum áfanga er náð og svo stórt spor
stigið í frelsis átt, verður manni næst á að spyrja,
hvað tekur nú við og getum við gert okkur vonir um,
að frelsið verði meira en hylling ein?
Jú, það er veruleiki, en glerið er brothætt og þess
vegna verður að meðhöndla það með varkárni.
Ríkisstjórnin virðist hafa séð nokkur Ijón á vegin-
um og þess vegna lét hún fylgja nokkurn böggul með
skammrifinu í afmælisgjöf handa hinni marghrjáðu
verzlunarstétt.
Engar vörur má nú kaupa til landsins, nema gjald-
eyrir sé fyrst tryggður hjá bönkunum, Sá, sem tryggja
vill gjaldeyri, verður hér eftir að greiða tryggingar-
fé, sem nemur um 331/3% ef um eftirkröfu er að ræða.
en 50% ef ábyrgð er opnuð.
Þessi ráðstöfun ríkisstjórnarinnar er að vissu leyti
skyljanleg, en engu að síður kemtir hún illa við ís-
lenzka verzlunarstétt.
Taprekstur undanfarinna ára, gengisfellingin, stór-
hækka vöruverð erlendis og erfiðleikar á að fá rekst-
ursfé hefur orðið þess valdandi, að verzlunarstétt-
in, sem fagnaði frelsinu, getur ekki hagnýtt sér það.
Kaupmannaverzlunin er nú svo aðþrengd fjárhags-
lega, að hún getur ekki keypt inn vörur og umsett
þær. Á andstæðum meiði stendur svo samvinnuverzl-
unin og kaupfélögin með alla sína sjóði, sem þau bafa
getað hlaðið upp í skjóli skattfríðinda og séraðstöðu
með innflutning. Þar við bætist svo, að öll kaupfélög
landsins bafa innlánsdeildir, svo að þau eru jafnframt
sparisjóðir félagsmanna, og þannig fá kaupfélögin
stórar fúlgur til umráða sem rekstursfé.
Nærtækt dæmi hér um er að finna í Tímanum 8.
apríl s.l., en þar segir orðrétt um Kaupfélag Árnes-
inga: Sjóðseignir félagsins námu alls um síðnstu ára-
mót 'hálfri fimmtu milljón króna!!!“
Þetta er nú aðeins eitt kaupfélag og gefur því auga
leið, að það sem ég hef sagt hér að ofan hefur við
nokkur rök að styðjast.
Uggur er nú mikill í kaupsýslumönnum, að þeir
52
FRJÁLS VF.RZLUN