Frjáls verslun - 01.08.1951, Blaðsíða 3

framleiðendum hlutdeild í þeim hagnaði, er þeir
kunna að skapa sér umfram keppinauta sína.
Sé það skoðun manna, að verzlunarstéttin hafi brot-
ið af sér í þessum efnum á undanförnum árum og að
hún hafi látið sér-hagsmuni sitja fyrir hagsmunum
þjóðarheildarinnar, er rétt að vér gerum oss grein fyr-
ir því, að verzlunarstéttin hefur alla tíð verið andvíg
haftastefnunni, sem var þröngvað upp á hana gegn
eindregnum mótmælum hennar. fvrir nærfellt tveim
áratugum síðan.
Engir þjóðféiagsþegnanna, hvorki einstaklingar né
félagsheildir hafa barizt jafn viðstöðulaust og mark-
visst gegn höftunum og verzlunarstéttin sjálf.
Engin stétt hefur haldið jafn árvakan vörð um þá
andlegu erfð þjóðarinnar, að frelsi til athafna sé und-
irstaða blómlegs athafnalífs.
Fáir hafa trúað jafn örugglega á það, að reynsla
þjóðarinnar í verzlunarmálunum væri sígildur sann-
leikur.
Þessi reynsla kennir oss, að þjóðinni hafi vegnað
betur eða verr bæði í andlegum og veraldlegum efn-
um eftir því, hvort þjóðin bjó við verzlunarfrelsi eða
verzlunarfjötra.
Sagan kennir oss ennfremur, að framfarir og at-
hafnafrelsi séu svo nátengd hvort öðru, að nálega ó-
hugsandi sé að framfarir geti átt sér stað án athafna-
frelsis eða athafnafrelsi ríkt án framfara.
Á þessum frídegi verzlunarmanna minnast þeir með
djúpri lotningu 200 ára afmælis innréttinga Skúla
Magnússonar, landfógeta, en með stofnun þeirra má
segja, að verksmiðjuiðnaðurinn hefji innreið sína í
þetta land.
Á þessum frídegi hafa þeir sérstaka ástæðu til þess
að fagna því, að nú hefur verið horfið að þeirra ráði
um tilhögun verzlunarmálanna.
Allur fögnuður er góður, en hafið það hugfast,
verzlunarmenn, að gæta vel fengis frelsis. Hafta-
stefnuhugarfarið á sér marga vini og góða tal.smenn,
og takist illa til um hið nýja frjálsræði í verzluninni
híða þ eir hinum megin þrepskuldar.
í dag fagna verzlunarmenn endurheimtu verzlunar-
frelsi. Að vísu er sú stund hvergi nærri upprunnin, að
þeim sé heimilt að selja hvaða vöru sem er eða kaupa
án leyfis ríkisvaldsins, en þó er um svo djú|)tæka
stefnubreytingu að ræða, að verzlunarmenn hafa á-
stæðu til að halda sigurhátíð. Þessa sigurhátíð eigið
þið, verzlunarmenn, að gera að sigri þjóðarinnar með
því að færa henni heim sannindin um, að hið aukna
frjálsræði í verzluninni sé henni itil hagsbóta. Þá mun
þjóðin skilja, að verzlunarstéttin vinnur þjóðhagslegt
starf.
SAGA ÍSLENZKRAR VERZLUNAR j
Árið 1854 var verzlunin á íslandi gefin frjáls að
fullu og öllu. Það eru því senn liðin 100 ár frá því að
þessum merka áfanga í sjálfstæðis- og efnahagsbaráttu
þjóðarinnar var náð. En því miður er saga verzlunar-
'baráttunnar enn órituð, enda í raun og veru engin
íslenzk verzlunarsaga til prentuð, ef frá er talin „Ein-
okunarverzlun Dana á íslandi 1602—1887,“ er Jón
Aðils ritaði og Verzlunarráð íslands gaf út árið 1919.
Þetta getur ekki talizt með öllu vansalaust fyrir ís-
lenzka verzlunarstétt. Iðnaðarmenn hafa gefið út sögu
iðnaðarins í landinu, mörg rit liafa komið út um hin-
ar ýmsu greinar sjávarútvegsins, og á síðastliðnu ári
var tekin saman saga íslenzka bóndans.
Hér virðist því vera verkefni, sem eðlilegt væri að
Verzlunarráð íslands hefði forgöngu um að leysa og
færi vel á, að 100 ára afmæli verzlunarfrelsis í land-
inu yrði minnst með útgáfu rits um íslenzka verzlun.
Svo skammur tími er nú orðinn til stefnu, að hæpið er
að takast megi á þeim tíma að semja samfellda verzl-
unarsögu íslendinga, en hinsvegar ætti að vera fært að
fá samið rit, sem gæfi yfirlit um verzlunarþróunina
frá 1787, þar sem riti Jóns Aðils lauk, eða frá 1854,
er verzlunin varð alfrjáls. Ef enginn einn höfundur
væri fáanlegur til þess að semja slíka heildarsögu,
mætti fela verkið fleiri aðiljum, sem hver ritaði sinn
þáttinn, t. d. einn almennt sögulegt yfirlit, aðrir um
útflutningsverzlun, innflutningsverzlun, smásöluverzl-
un, vöruflutninga o.fl. Einn aðilji gæti farið með rit-
stjórn verksins og samræmt hina ýmsu þætti. Hvaða
háttur yrði hafður á riti þessu er auðvitað ekkert að-
alatriði, hitt skiptir meira máli, að eitthvað verði að-
hafst til þess að hrinda því í framkvaímd og því er
hugmynd þessari skotið hér fram.
B.K.
HEYRT í HAFNARSTRÆTl.
„Áttu ekki fimmkall, sem þú ert hæltur að nota!“
•
Tveir Gyðingar tóku tal saman. Goldstein kvartaði
sáran við Morena yfir hinum háa kostnaði í sambandi
við verzlunarbúð sína. „Hún kostar mig 10 sterlings-
pund á dag, áður en ég get opnað hana, aðeins í út-
gjöld,“ sagði hann.
„Á hverju lifir þú þá?“ spurði Morena.
„Jú, sjáðu til,“ svaraði Goldstein. „Búðin er lokuð
tvo daga vikunnar og þannig sparast 20 sterlings-
pund á viku, sem nægja mér til að framfleyta lífinu!“
FRJÁLS VERZLUN
95