Frjáls verslun - 01.02.1954, Blaðsíða 2

Sigurður Pétursson, gerlafrœðingur:
Vörugæði »ff vísindi
Vandvirkni mun vera finnanlegur þáttur í íari llestra
manna, mismunandi sterkur þó. Það eru að vísu rnargir
raunalega kærulitlir um störf sín, en sarnt eru, sem
betur fer, miklu fleiri þannig gerðir, að þeir leitast
við að vanda sín handaverk, og gefa þeirn þann þokka.
sem veitir ánægju þeim, sem njóta. Það virðist svo, að
vandvirkni sé af tveimur rótum runnin. Annars vegar
fullnæging á listrænni eðlishvöt gerandans, hins veg-
ar viðleilni í þá átl að falla öðrum í geð. Sú síðar
nefnda rótin mún þó öllu gildari, og af henni þróast
eitt af meginatriðunum við alla framleiðslu. vöndun
vörunnur.
Það er augljósl mál, að undirróL vöruvöndunar er
oftast mat kaupandans. En auðvitað verður þá kaup-
andinn að vera frjáls í vali sínu. Hvers konar verzl-
unareinokun, höft og verndartollar hafa í för með sér
minnkandi vöruvöndun, en frjáls samkeppni evkur
liana. Þannig er jrjáls verzlun skilyroi vöruvöndunar.
Svo er margt sinnið sem skinnið, og smekkur manna
og mat á vörum er líka ákaflega mismunandi. Þó má
alltaf finna nokkra höfuðdrætti sameiginlega í dóm-
um manna um sama hlutinn. Slíkir almannadóma.r
eru sá leiðarvísir, sem allir framleiðendur þurfa að
fara eftir, og leggja verður til grundvallar við mat á
vörunni.
Allt mal er afstætt (relativt), það þarf að miðast
við eitthvað, sem þekkt er, einhvern mælikvarða. AI-
mennt hefur fólk ekki annan mælikvarða að styðjast
við en sín eigin skilningarvit. Mat þess á vörunni mið-
ast við útlil hennar, lykt, hragð, hvernig hún er við-
komu o.s.frv. Þessu má nokkuð lýsa, en venjulega ná
þó slíkar lýsingar of skamml til þess, að þær geti
orðið að fullu gagni við framleiðsluna. Hér er það
sem vísindin koma lil hjálpar. Þau geta mælt og veg-
ið miklu meira „en nemur taugin.“ Þó er þeim mæl-
ingum óneitanlega líka nokkur takmörk sett.
Aðferðir vísindanna við mal á vörum eru aðallega
þrenns konar, eölisfra'öilegar, cfnafrœ'ðilegar og líf-
jra-ðilegur. Eðlisfræðilegar rannsóknir eru t.d. það,
iþegar madd er eðlisþyngd, Ijósbrot, öldulengd geisl-
unar, leiðsla rafmagns og hita, harka, hurðarþol og
slilþol og því um líkt. Með efnarannsóknum eru greind
í sundur þau efni, sem í vörunni eru, og mælt hversu
mikið er af hverju þeirra. Líffræðilegar rannsóknir
ganga út á greiningu vefja úr plöntum eða dýrum.
eða þá rannsóknir á gerlagróðri vörunnar, einkum með
tilliti lil þess, hvort varan hefur tilskilið geymsluþol
eða hvort af henni geti stafað nokkur sýkingarhætta
fyrir neytandann. Með gerlarannsóknum er líka oft
gengið úr skugga um, hvort varan hefur verið hrein-
lega meðhöndluð eða ekki.
Með þessum vísindalegu rannsóknum er venjulega
hægt að mada og ineta ástand og gaiði hluta miklu
nákvæmar en með skilningarvitunum einum saman. Og
það sem meira er um vert. Rannsóknir þessar er hægt
að framkvæma á alveg sama hált, eftir nákvæmlega
sömu aðferðuin, á mismunandi stöðum og tímum, og
af ýmsum ólíkum mönnum og öðlast samhærilegar
niðurstöður.
Um mat skilningarvitanna einna sarnan gegnir öðru
máli. Þau eru misjafnlega næm hjá rnönnum og dómar
byggðir á slíkum skynjunum verða oft aiði ósam-
hljóða og of háðir þeirri persónu, er matið framkvæm-
ir. Venjulega er því reynt að komast eins mikið hjá
slíku mati og unnt er, en finna þess í stað vísindalega
mælikvarða, óháða persónunni, sem notar þá hverju
sinni.
Gæðamat á vörum er að jafnaði liaft um hönd af
þremur aðilum, þ.e. frunileiSenduin, neytendum og
því opinbera. Að sjálfsögðu stefna þessir aðilar að
sama marki, þ.e. að hafa vöruna sem hezta, en afstaða
2
FRJÁLS VERZLUN