Frjáls verslun - 01.04.1960, Blaðsíða 11

Oi'kulindirnar eru fólgnar í fallvötnum, og
hverurn og laugum. Jarðhitinn hefur einkum
verið notaður til upphitunar húsa. Er vafamál
hvort við höfum aðstöðu til nokkurrar fjárfest-
ingar, sem borgar sig betur, en að koma upp
hitaveitum til upphitunar, og þyrfti því að flýta
slíkri mannvirkjagerð, sem mest má verða, á öll-
um þeim stöðum, þar sem slíkt kemur til greina.
Talið er, að heppilegt geti verið að virkja suma
gufuhveri, að hluta (þ. e. jafnframt því sem hita-
orka þeirra væri nýtt), til rafmangsvinnslu, eink-
um vegna þess, að með því sé hægt að ráðast í
litlar virkjanir, án þess að verulegrar óhag-
kvæmni gæti. Og í þriðja lagi er hægt að nota
gufu og heitt vatn í margvíslegum iðnaði, eink-
um efnaiðnaði.
Þannig gæti saltvinnsla og nokkrar fleiri iðn-
greinar orðið okkur viðráðanlegar, en aðrar
verða að vera svo stórar í sniðum og krefjast
sérstakrar þekkingar eða aðstöðu, að það úti-
lokar að hægt sé að koma þeim á fót, nema í
samvinnu við útlendinga. Má í því sambandi
nefna framleiðslu á þungu vatni, og framleiðslu
á aluminíumoxidi (úr innfluttu bauxiti). Komið
hefur til orða að reisa hér þungavatnsverksmiðju,
er framleiddi 100 tonn á ári og stækka mætti, þar
til framleiðslan hefði fimmfaldazt. Slík verk-
smiðja yrði geysistór, því þó að hún framleiddi
aðeins 100 tonn af þungu vatni árlega, má búast
við, að byggingarkostnaðurinn yrði um 12 millj.
sterlingspunda.
Island er eitt mesta jarðhitasvæði á jörðinni,
en mjög erfitt er að átta sig á því, um hve mik-
ið orkumagn er að ræða, og notkunarmöguleikar
eru ýmsir. Oðru máli er að gegna um fallvötnin,
þau verða eingöngu notuð til rafmagnsvinnslu
og hafa verið gerðar áætlanir um, hvað hún gæti
orðið mikil. Miðað við núverandi aðstæður ætti
að svara kostnaði að virkja yfir 2 milljónir kíló-
vatta, sem er að minnsta kosti 20 sinnum meira
en virkjað hefur verið í landinu til þessa. Aðeins
stórvirkjanir (þ. e. yfir 100.000 k\v.) eru taldar
svara kostnaði, ef orkufrek framleiðsla á að
byggja á raforkunni. Hefur verið áætlað, að í
þeim myndi vorkjun hvers kílówatts kosta 3—4
þús. krónur, en kílówatt í núverandi Sogsvirkj-
un mun kosta um 6 þús. kr. og í sumum smá-
virkjunum á síðari árum hefur kílówattið kostað
yfir 20 þús. kr. Er hætt við að „samkeppnisfær“
íramleiðsla verði ekki byggð að ráði á slíkri orku.
..... og þegar ég fékk bílpróf fannst Andrési að við þyrft-
um að hafa tvo bíla."
Á undanförnum árum hefur verið rætt um
nokkrar nýjar iðngreinar, sem talið er að koma
mætti á fót hér á landi, ef næg og ódýr raforka
væri fyrir hendi. Má í þessu sambandi nefna
klóriðnað, fosfóriðnað, magnesiumvinnslu og
aluminiumvinnslu (úr aluminiumoxidi), svo og
köfnunarefnisframleiðslu í stórum stíl. Segja má,
að ekki sé óhugsandi að landsmenn geti aukið
verulega áburðarframleiðsluna, með útflutning
fyrir augum og síðan komið upp klór- og fosfór-
iðnaði, eða einhverri annarri orkufrekri fram-
leiðslu, en þetta myndi krefjast. mikils innlends
sparnaðar og hagkvæmra erlendra lána. Hitt
sýnist útilokað, að samtímis því, sem við kæm-
um upp stórverksmiðjum á okkar mælikvarða,
byggðum við margfalt stærri orkuver, en áður
hafa verið byggð hér á landi, sem þó væri nauð-
synlegt vegna framleiðslunnar. Þar með getur
virzt, sem málið sé í algerri sjálfheldu. Ein lausn
er þó til og mun nú reynt að lýsa henni stutt-
lega með ákveðnu dæmi.
Aluminiumverksmið j a l)
Aluminiumvinnsla, þegar aluminium er hreins-
að endanlega, mun vera einn orkufrekasti iðn-
aður, sem um getur og krefst því mjög ódýrrar
raforku. Hefur þetta valdið því að flestar alu-
miniumverksmiðjur hafa verið staðsettar nálægt
stórum vatnsorkuverum, oft fjarri helztu iðn-
1) Sjá grein í 4. hefti Frjálsrar Verzlunar 1959: „Aluminium
í nútíð og framtíð."
FRJÁLS VERZLUN
11