Frjáls verslun - 01.04.1960, Blaðsíða 15
að sízt vil ég verða t-il að bera honum á brýn að
hann sé einhver einokunarpostuli, enda bera skrif
hans með sér að hann myndi fagna samkeppni
einlcabanka við viðskiptabanka rikisins. Spamað-
urinn við fækkun ríkisbankanna er það atriði, sem
hann leggur áherzlu á. Ég held að hann leggi
allt of mikið upp úr því hve mikið þarna myndi
sparast, en mér segir hugur um, að þar sannfæri
hvorugur annan Af langri reynslu hefir hann meiri
trú en ég af skammri á fullkomleika bankastjóra-
stéttarinnar og er það í sjálfu sér gleðilegt. En
einmitt vegna þessa mismunar á viðhorfi fagna ég
þessu tækifæri til að árétta það sem ég hefi áður
haldið fram hér í blaðinu um nytsemi þess að ríkið
reki þrjá viðskiptabanka, þótt þeir hafi allir svip-
uðum hlutverkum að gegna.
Það eru að nokkru sömu viðhorfin til megin-
atriða — að safna ekki að óþörfu of miklu valdi
á einn stað — sem ráða þeirri afstöðu minni, að
ég tel hvorki þjóðinni né seðlabankanum hollt að
honum séu fengin verkefni eða völd umfram það
sem hann þarfnast til þess að rækja meginhlutverk
sín: að standa vörð um verðgildi krónunnar og vera
banki bankanna. Því tel ég, að hófs beri að gæta
í því, hvað sé lagt til seðlabankans af fjárfest-
ingarsjóðum — sumir eiga þar heima og aðrir ekki
— og ennfremur af sömu rökum, að Framkvæmda-
bankinn hafi hlutverk að vinna hér á landi, þegar
haft er í huga, hvar við erum á vegi staddir í
efnahagsmálum. Ég tel það síður en svo nokkra
skömm að fylgja í því efni dæmi Hundtvrkjans,
því að vandi hans og okkar í efnahagsmálum er
að mörgu leyti mjög svipaður.
Orðlengi ég ekki um þessi atriði en verð að bæta
fáeinum athugasemdum við um seðlabankamílið.
Þar er þörfin á endurskoðun gildandi löggjafar
mest aðkallandi, og eins og Jón Árnason segir í
grein sinni greinir okkur ekki á um þau megin-
atriði að stofna beri „sérstakan, sterkan seðla-
banka sem hafi án íhlutunar ríkisstjórnar fullt vald
til að ákveða vexti, endurkaup víxla og lána og
hámark seðlaútgáfu". Við þessa upptalningu hefði
ég viljað bæta enn einu mjög mikilvægu atriði,
gengisslcráningunni.
Ég bið menn að athuga að ég tala um að skrá
gengið, ekki að ákveða gengið. Það er reginfirra,
sem fest hefir rætur í hugum manna hér á landi,
að Alþingi geti ákveðið gengi krónunnar gagnvart
erlendum gjaldeyri með lögboði. Það má hafa áhrif
á gengið með margvíslegum ráðstöfunum, sumar
þeirra eru á valdi bankanna — einkum seðla-
banka — en aðrar á valdi ríkisstjórna og löggjaf-
ans. Ef þessar ráðstafanir eru ekki gerðar vantar
það, sem við á að éta, og öll löggjöf um gengis-
skráningu verður aðeins sjálfsblekking. Ég hefi
áður tekið þetta til meðferðar í grein, sem ég
kallaði „Eitt pund af blýi eða eitt pund af dún“,
og hafa einhverjir lesendur Frjálsrar verzlunar
kannske litið í hana.i) Annars ætti ekki að þurfa
vitnanna við í dag um bölvun falskrar gengis-
skráningar, svo mjög höfum við sopið af henni
seyðið á undanförnum árum — og er ekki full-
sopið enn þótt nú hafi verið lagt inn á rétta —
eða a. m. k. réttari — braut.
Eins og Jón Árnason tekur réttilega fram erum
við samdóma um það að „seðlabanki megi ekki
vera í of nánum tengslum við ríkisstjórnina“. Eins
ber ábyrgum seðlabankastjórum að „forðast að
láta stjórnmálamennina nota aðstöðu sina til efna-
hagsráðstafana sem að dómi bankastjórnarinnar
eru skaðlegar fyrir fjármál þjóðfélagsins“, og það
má ekki láta „hvern goluþyt hrekja sig af réttri
leið.“ Allt er þetta satt og rétt, en svo kemur þessi
skolli, sem Magnús Jónsson benti á: „Heimurinn
lítur talsvert öðruvísi út þegar maður horfir á
hann af tröppum Landsbankans heldur en af tröpp-
um Alþingishússins“. Og þá vaknar önnur spurning:
Er það alveg öruggt, að sú mynd, sem blasir
við af tröppum bankans, sé alltaf réttari en hin,
jafnvel um þau mál, sem beinlínis snerta starfs-
svið seðlabankans? Ég held að um þessi mál geti
verið einlægur, heiðarlegur ágreiningur, óháður
flokkshagsmunum líðandi stundar. En hver á þá
að ráða, ríkisstjórnin eða bankinn?
Hugsum okkur að það hefði orðið sem ekki varð,
og að meiri hluti stjórnar seðlabankans hefði nú
í vetur lagzt á móti viðrcisnartillögum ríkisstjórn-
arinnar. Þessar tillögur voru og eru óframkvæm-
anlegar án samvinnu við seðlabankann, svo að
ekki gat sú lausn komið til mála að hvor aðilji
færi sínu fram. En átti ríkisstjórnin þá að hverfa
frá stcfnu sinni?
Svona atvik geta komið fyrir, og við verðum að
gera okkur ljóst, hvernig beri að leysa þau. Mér
finnst svarið ekki geta leikið á tveim tungum. Ef
um alvarlegan árekstur er að ræða hlýtur ríkis-
stjórnin að ráða. Henni hefir þjóðin, eða Alþingi
1) Sjá fylgirit Frjálsrar verzlunar, maí 1959, bls 12.
FRJÁI.S VERZLUN
15