Frjáls verslun - 01.04.1960, Blaðsíða 27

Nr. 1 Mynd þessi sýnir Reykjavík um 1820. Byggðin er aðallega við Aðalstræti og Halnarstræli. Á henni sjóst greinilega lyrstu
húsin við Austurstræti. Við töluna 1 er húsið, sem ísleilur Einarsson lét reisa órið 1802 og er nú Austurstræti 22 (Verzlun Har-
alds Árnasonar). Við töluna 2 er sýslumannshúsið eða svenska húsið, sem reist var órið 1806, og við töluna 3 er bökunarhúsið,
sem reist var órið 1818. Eins og nánar er vikið að í greininni voru þessi tvö hús síðar sameinuð í eitt, og enn síðar var við
það aukið. Þau eru stofninn í húsi því, sem enn stendur og er nú nr. 20 við Austurstræti (þar er nú til húsa m. a. Hressingar-
skálinn). Við töluna 4 er fyrsta húsið, sem byggt var við Austurstræti. Var það reist árið 1801, en rifið 1887. Stóð það, þar sem
nú er Austurstræti 4. Meðfram sjónum sést húsaröðin við Hafnarstræti. Myndin er eftir teikningu dr. Jóns Halgasonar biskups.
eða Jörundur hundadagakonungur. Gekk síðan
Trampe sem fangi út úr húsinu í fylgd þessara
manna í fullri „munderingu“, og var hann færð-
ur út í herskip án þess að viðnám væri veitt.
Daginn eftir, 26. júní, kl. 11 fyrir hádegi var
fest upp auglýsing á íslenzku og dönsku. Hljóð-
aði 1. gr. íslenzka textans svo: „Allur danskur
myndugleiki er upphafinn á Islandi.“ Þetta var
áréttað daginn eftir með annarri auglýsingu,
þar sem sagði: „Island er laust og lidugt frá
Danmerkur Ríkisrádum.“ Tók Jörundur húsið
til afnota og hafði þar bækistöð sína sem „alls
íslands verndari og hæstráðandii til sjós og
lands.“ Þar var komið á fót stjórnarskrifstofu
íslands og landinu stjórnað sem sjálfstæðu ríki
til 22. ágústs 1809.
Eftirmaður Trampes greifa var Johan Casten-
skjold. Bjó hann í húsinu á árunum 1813—1819,
en næsti stiftamtmaður, Moltke greifi, gat ekld
sætt sig við húsakynnin, og fluttist þangað því
aldrei. Fékk hann til afnota fangahúsið á Arn-
arhóli (nú stjórnarráðshús) og settist þar að árið
1820. Hófst þannig ferill þess húss sem aðsetur
æðstu stjórnar Islands, sem haldizt hefur fram
á þennan dag.
Stiftamtmannshúsið gamla stóð þó ekki lengi
autt, því að einmitt þetta ár (1820) fluttist
hinn Konunglegi íslenzki Landsyfirréttur þar
inn úr húsi því við hinn enda Austurstrætis,
sem Jón Laxdal liafði áður látið reisa og fyrr
var getið. Þeirri húsaskipan var nú á komið, að
á neðri hæð voru gerðar tvær stórar stofur.
Onnur var í vesturenda og ætluð Landsyfirrétt-
inum, en hin var í eystri enda og þar sett
bæjarþingsstofa. Var þar síðan háð bæjarþing
Reykjavíkur, hvern fimmtudag í viku, svo sem
verið hafði frá 1803, þegar Reykjavík varð sér-
stakt lögsagnarumdæmi. Þar voru einnig haldnir
borgarafundir og uppboð. í húsinu átti jafnan
heima annar lögregluþjónn bæjarins, en hann
FIIJÁLS VERZLUN
27