Frjáls verslun - 01.04.1960, Blaðsíða 28
Nr. 2. „Prófastshúsið", sem reist var árið 1852. Myndin er frá
því um 1877, eða skömmu eftir að Sigfús Eymundsson hafði
eignazt húsið, látið byggja við það og ofan á það að nokkru
leyti. Af mynd þessari má og sjá, hvemig húsið hefur litið út
í upphaii, ef haft er í huga, að til vinstri frá dyrunum voru
þrír gluggar. Þá kom skúr, sem reistur var skömmu eftir að
húsið var byggt, og á honum voru tveir gluggar, sá fjórði og
fimmti til vinstri frá dyrunum. Það, sem eftir er, lét Sigfús Ey-
mundsson byggja við húsið.
var jafnframt þjónn Landsyíirréttarins. Þá voru
innréttaðir á efri hæðinni tveir fangaklefar —
„svartholið“. Var það gert árið 1828, og í klefum
þessum ætluð vist ýmsum minni háttar afbrota-
mönnum. Þessari þjónustu hússins við réttvísina
lauk árið 1872, þegar hegningarhúsið við Skóla-
vörðustíg var fullbyggt, því að þá íluttist öll
þessi starfsemi þangað.
Beið nú hússins nýtt hlutverk. Prestaskólinn,
sem stofnaður var árið 1847, hafði síðan 1851
verið til húsa í Hafnarstræti 22. Þótti hann nú
í óviðunandi húsakynnum og var því fluttur í
gamla yfirréttarhúsið árið 1873, en áður hafði
íarið fram gagngerð viðgerð á því. Skólinn fékk
til afnota sal Landsyfirréttarins og fór kennslan
þar fram. Umsjónarmaður skólans fluttist einnig
í húsið og bjó á efri hæð þess. í húsakynnum
Prestaskólans hélt Stúdentafélag Reykjavíkur
fundi sína um skeið. Þegar Háskóli íslands var
stofnaður 17. júní 1911, var Prestaskólinn sam-
einaður háskólanum og íluttist í Alþingishúsið
sem guðfræðideild hans.
Þegar hér var komið, var húsinu breytt í
verzlun og hefur síðan verið verzlunarhús. Varð
þá að gera miklar breytingar á því. Meðal
annars var framhlið þess breytt mikið árið 1915,
og um það bil þremur árum síðar var settur á
það kvistur. Síðar hafa verið gerðar á því enn
stórfelldari breytingar, svo að fátt getur nú víst
talizt upprunalegt í húsinu, nema grindin að
nokkru leyti. Árið 1917 eignaðist Haraldur Árna-
son húsið og þar hefur verzlun hans verið starf-
rækt franr á þennan dag.
★
Fjórum árum eftir að ísleifur Einarsson hafði
látið reisa hús sitt, eða árið 1806, var reist þriðja
húsið við Austurstræti. Var staður þess vestan
við húsið, sem áður var frá sagt. Iíúsið var
byggt handa sýslumanninum í Gullbringu- og
Kjósarsýslu og upphaflega nefnt Sýslumanns-
liús. Síðar var það kallað Svenska-húsið, og
mun það nafn eiga rót sína að rekja til þess, að
húsið hefur komið tilhöggvið frá Svíþjóð.
Sýslumaður sá, sem þar bjó fyrstur, hét Hans
Wöllner Kofoed, en hann var kvæntur dóttur
Bjarna riddara og kaupmanns Sívertsens. Bjó
Wöllner þarna til ársins 1808, en húsið mun
eigi hafa þótt alls kostar vandað og hann ekki
haldizt þar við. Stóð það nú stundum autt, en
annars bjuggu þar ýmsir.
Árið 1820 fluttist í húsið Ólafur Hannesson
Finsen sýslumaður, og keypti hann það af rentu-
kamerinu 18. maí 1821. Ólafur sýslumaður var
sonur Hannesar biskups Finnssonar. Tók hann
við embætti í Gullbringu- og Kjósarsýslu árið
1818 og gegndi því til ársins 1833, en varð þá
dómari i Landsyfirréttinum. Meðal sona hans
voru Vilhjálmur Finsen, síðar hæstaréttardóm-
ari í Danmörku og Hannes Finsen, síðar stift-
amtmaður í Rípurn, faðir Nielsar læknis. Fædd-
ust þeir báðir í þessu húsi og ólust þar upp.
Árið 1818 hafði verið reist hús vestan við
Sýslumannshúsið, svonefnt bökunarhús. Var það
hið fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík. Bakara-
iðn var þar þó ekki lengi stunduð, því að eig-
andi þess, O. P. Chr. Möller, kaupmaður not-
aði það sem „assistenta“-íbúð lengst af, meðan
hann átti það. Árið 1833 keypti Ólafur Finsen
bökunarhúsið, og sameinaðist það eign hans,
enda var byggt á milli húsanna skömmu síðar,
svo að úr varð eitt hús.
Ólafur Finsen bjó nú í húsinu, unz hann lézt
árið 1836, en ekkja hans, Marie Möller, dóttir
O. P. Chr. Möller kaupmanns, sem áður getur,
28
FRJÁLS VEllZLUN