Frjáls verslun - 01.05.1973, Blaðsíða 81

Lög og réttur
Víxillinn
sem viðskiptaskjal
Maður nokkur keypti húsgögn
í verzlun einni gegn víxli. Á
gjalddaga hugðist hann greiða
víxilinn, en var þá tjáð af víx-
ileigandanum, að víxilhnn væri
í banka í öðrum landshluta, þar
sem hann hefði verið lagður inn
sem trygging. Lauk svo þessum
skiptum — að sinni — með því,
að maðurinn greiddi víxilfjár-
hæðina gegn einfaldri kvittun
frá víxileigandanum.
En ekki löngu síðar fékk mað-
urinn stefnu frá allt öðrum að-
ila, þar sem honum var tjáð, að
hér með væri hafin lögsókn á
hendur honum til greiðslu víxil-
skuldarinnar. Þegar málið var
tekið til meðferðar fyrir dómi,
mætti maðurinn með kvittunina
meðferðis, en það var til einsk-
is. Hann var dæmdur til þess að
greiða víxilinn.
Maðurinn þóttist nú illa svik-
inn sem vonlegt var. Hann hafði
orðið að greiða sömu víxilkröf-
una tvisvar og það með dómi
í seinna sinnið, sem haft hafði
í för með sér málskostnað að
auki. Það, sem honum sveið
samt hvað sárast, var að í stefnu
þeirri, sem honum hafði verið
send, var svo að orði komist, að
„mál þetta væri höfðað vegna
vanskila stefnds og lögsókn ó-
hjákvæmileg af þeim sökum“.
Hér var sómatilfinningu manns-
ins algjörlega ofboðið. Hann
vissi ekki betur en hann hefði
staðið fullkomlega í skilum
varðandi skuld sína. Það hlaut
að vera eitthvað bogið við það
réttarfar, sem lék hann svona
grátt. Eða — sú spurning vakn-
aði líka — hafði hann framið
mistök í lagalegum skilningi?
VARNIR í VÍXILMÁLUM.
Hið síðara hafði einmitt
gerzt. Víxlar eru viðskiptabréf
og af þeim sökum gilda um þá
mjög strangar reglur, að því er
varnir snertir. í víxilmálum má
aðeins hafa uppi þessar efnis-
varnir:
1. Að mál sé höfðað af röngum
aðila eða gegn röngum aðila.
2. Að aðila hafi að lögum skort
hæfileika til þess að taka á
sig víxilskuldbindinguna
(lögr æðisskortur).
3. Að nafnritun aðila á víxihnn
sé fölsuð eða innihald víxils-
ins.
Samkvæmt þessu er ekki unnt
að bera það fyrir sig, að víxill
sé greiddur, ef hann ber það
ekki með sér, að svo sé. í frá-
sögninni hér á undan bar upp-
haflega víxileigandanum skylda
til þess að láta víxilinn af hendi
með áritun um greiðslu, þegar
maðurinn bauð fram greiðslu
sína og maðurinn gat einfald-
lega neitað víxileigandanum um
greiðslu, ef hann neitaði að gera
slíkt. Það, sem síðar gerðist, var
að verzlunareigandinn varð
gjaldþrota og aðili sá, sem feng-
ið hafði víxilinn sem tryggingu,
varð fyrir þá sök réttmætur
handhafi og eigandi víxilsins.
Víxillinn sjálfur bar það hvergi
með sér, að hann hefði verið
greiddur og því fór sem fór.
MISSIR VÍXILRÉTTAR.
Af því, sem þegar hefur verið
nefnt, er ljóst, að víxilhafi á
mun sterkari og tryggari kröfu-
rétt á hendur víxilskuldara en
kröfuhafar eiga almennt á hend-
ur skuldunaut sínum. Þessi
aukni réttur, sem víxlinum fylg-
ir, er nefndur víxilréttur og lýs-
ir hann sér aðallega í því, að
víxilhafi getur hagnýtt sér víx-
ilmálaréttarfarið til þess að fá
kröfu sinni fullnægt.
En jafnframt því sem löggjöf-
in tengir þennan óvenjulega
rétt við víxilinn, hefur hún á
hinn bóginn að geyma ákvæði,
sem leiða til þess, að víxilréttur-
inn fellur niður vegna tiltek-
inna atvika, sem sum skipta
engu máli um kröfur almennt
og sum koma að vísu til greina
einnig um aðrar kröfur, en eru
strangari um víxilkröfur en um
aðrar kröfur. Það hefur þótt rétt
annars vegar að binda hinn
mikla rétt víxilhafans því skil-
yrði, að hann beitti honum með
FV 5 1973
73