Frjáls verslun - 01.01.1974, Blaðsíða 23

viðskiptabandalagi kommún-
istaríkjanna.
GREIÐSLUJÖFNUÐUR
SKIPTIR EKKI MÁLI
Sérfræðingar í viðskiptum
austurs og vesturs benda á, að
hin umfangsmiklu landbúnað-
arafurðakaup Sovétmanna á
Vesturlöndum árið 1972 gefi
til kynna, að þrátt fyrír upp-
skerubrestinn og hina miklu
gjaldeyriseyðslu sem fylgdi,
hafi sovézk stjórnvöld ekkert
dregið úr véla- og tækjakaup-
um á sama tíma í gjaldeyris-
sparnaðarskyni. Tækjakaupin
tvöfölduðust milii 1971 og ’72,
sem sýnir, að sovézk stjórn-
völd þurfa nauðsynlega á vest-
rænum tækjum að halda, hvað
svo sem þau kosta þjóðarbúið.
Meðan á kaupunum stóð, lét
stjórnin sig hafa það, að við-
skiptajöfnuðurinn varð mjög
óhagstæður. Til þess að greiða
fyrir innflutninginn árið 1972
seldu Sovétríkin verulegt
magn af gullforða sínum og
tóku einnig stórlán hjá vest-
rænum lánastofnunum.
Bankar á Vesturlöndum
hafa verið fúsir til þess að
lána Sovétmönnum verulegar
gjaldeyrisupphæðir á undan-
förnum árum, og sömu sögu
er að segia um önnur Come-
con-ríki. Öll þessi ríki eru
nú að semja við vestræna
framleiðendur um kaun á heil-
um verksmiðjum, vélum og
öðrum tækjum. Allt bendir til
bess, að Sovétmenn láti
greiðsliiiöfnuðinn haldast á-
fram óhagstæðan, meðan þeir
burfa að kauna umrædda
framleiðslu frá Vesturlöndum.
ORETÐA MIKTTH FYRIR
VESTRÆNA JÐN*»EKKIN GU
Þótt Comecon-ríkin sækist
eftir ýmsum varningi frá Vest-
urlnndum. þá eru horfurnar á
frekari sölu á öðrum vöruteg-
undum ekki eins góðar. Sú
^enning, sem fram hefur kom-
ið, um að ,,heilsufar“ efna-
hacskerfis kommúnístaríki-
anm bvgsist á kaupum á há-
bróuðum vélum og verksmiði-
um frá Vesturlöndum, er ó-
raunhæf og villandi. Leiðtogar
nmræddra landa hvgg.ia af-
l'omuna og hagvöxtinn frekar
á vnv-ndi vmnuafli, eigin fiár-
m.agni og iðnþróun og á sum-
um sv’ðum hafa ríkin komizt.
langt í bróun iðntækninnar oa
þurfa bví ekki aðstoð frá
ídanaðkomandi aðilum. Á öðr-
um sviðum geta þau flýtt
framleiðisluþróuninni með
kaupum á iðnþekkingu frá
Vesturlöndum, en þurfa ekki,
samt sem áður, að kaupa vél-
ar og verksmiðjur þaðan.
Þegar tækniþörf Sovétrikj-
anna er skoðuð í smáatriðum,
kemur í ljós, að innflutningur
á tækjum og vélum frá Vest-
urlöndum árið 1970, nam að-
eins milli 2-5% af heildar-
framleiðslu Sovétríkjanna
sjálfra ári seinna. Engu að
siður nam umræddur innflutn-
ingur á vélum, tækjum, verk-
smiðjum og tækniþekkingu
40% af heildarinnflutningn-
um frá Vesturlöndum sama ár.
Skýringin á þessu atriði er sú,
að innflutningur Sovétmanna
er tiltölulega lítill, miðað
við heildarþjóðarframleiðsluna.
Þetta bendir til þess, að sala
Vesturlanda til Sovétríkjanna
verði aldrei nema brot af
heildarfiárfestingu sovézku
þjóðarinnar. Innflutningur
annarra A-Evrópuríkja en
Sovétríkjanna er nokkru meiri
frá V-Evrópu og N-Ameríku.
FRAMTÆIITSLA
NEVZTJIV A RNTNO S
ER LANGT Á EFTIR
TfMANUM
Eins og fyrr greindi, flytja
umrædd ríki inn vörur, sem
tilhevra ákveðnum ' sviðum
framleiðslunnar, en engar vör-
ur á öðrum sviðum þióðlífs-
ins. Sovétmenn hafa t. d. und-
anfarin ár flutt. inn vélar og
tælri t'i bílasmíði. heilar efna-
verksmiðiur, skin og ýmis
tæki til útgerðar og þessi lið-
ur nemur um helming heildar-
innfiutningsins. Á öðrum svið-
"m hafa Sovétmenn t. d. á-
hupa á að kauna olíu- og gas-
leiðslur. tæki til frekari nýt-
inaar orkuiinda Siberíu. orent-
vélar oa járnsteyoutæki. Auk
þess vélaverkfæri, landbúnað-
artæki og tæki fyrir léttan
iðnað.
Það herfur revnzt erfitt að
aera sér grein fyrir því, hvaða
tæki Sovétmenn og A-Evrópu-
menn hafa áhuga á að kauna
hverju sinni. Reynzlan bendir
til þess, að umræddir aðilar
kauni oftast tæki fvrir iðn-
greinar, sem orðið hafa útund-
ar> undanfarin ár í viðkomand'
ríkjum og o-ftast er um að
ræða eitthvað á sviði neyzlu-
vöruframleiðslu fvrir almenn-
ing, eins og t. d. efnafram-
leiðslu eða bílasmíði. Sovét-
menn kaupa ekkert, eða sára-
lítið á öðrum sviðum efnahags-
lífsins, eins og t. d. vélar eða
tækniþekkingu fyrir flugvéla-
iðnað, raforku- og virkjanaiðn-
að, o. fl. þess háttar.
Önnur Comecon-ríki fylgja
svipaðri stefnu, en þó er þetta
nokkuð breytilegt eftir lönd-
um. Pólska stjórnin leggur nú
meiri áherzlu á neyzluvöru-
framboð og skylda framleiðslu
til þess að friðþægja óái segt -
an almenning. Ungverjar, sem
búið hafa við of mikla þenslu
undanfarið á sviði fjárfesting-
ar og innflutnings, hafa aftur
á móti dregið úr vörukaupum
frá öðrum en Comecon-ríkjum,
og sömu sögu er að segja frá
Tékkóslóvakíu.
SOVÉTMENN TRÚA
BETUR Á BANDARÍSKA
FRAMLEIÐSLU
Viðskiptin beinast misjafnt
til Vesturlanda og breytast
þau oft frá ári til árs. Árið
1970 verzluðu kommúnistarík-
in t. d. mest við Bretland, en
síðan hefur sú verzlun dregizt
verulega saman og nú er hún
með minnsta móti. Bretar
seldu Sovétmönnum t. d. tölv-
ur, tæki og vélar til stálfram-
leiðslu og ýmislegt fyrir olíu-
iðnað; auk þess talsvert á
sviði efnaframleiðslu og fata-
efnaframleiðslu, svo nokkuð sé
nefnt. Kóinandi sambúð ríkj-
anna eftir að Bretar vísuðu
rúmlega 100 sovézkum sendi-
ráðsmönnum úr landi fyrir
njósnir, hefur víst haft veru-
leg áhrif á verzlunina milli
þeirra.
Samkeppnin milli Vest.ur-
landa, til þess að selja Sovét-
mönnum varning er afarhörð
og miskunnarlaus. Við þetta
bætist, að Sovétmenn hafa
meiri trú á bandarískri t.ækni
og tækniþekkingu en Vestur-
evrónskri. Stríð Araba og
ísraelsmanna hefur nokkuð
raskað verzlunarviðskintum
Sovétríkianna og Bandaríkj-
anna undanfarið, en sennileaa
er um tímabundið vandamál
að ræða á þessu sviði. Raun-
veruiega er búizt við, að
sovézk-amerísk viðskinti marg-
faldist það sem eftir er af
bessum áratug. Þetta hefur
leitt til þess, að Vestur-
evrópskir viðskÍDtaaðilar beina
nú athvgli sinni að öðrum
Au.stur-EvrÓDuríkjum og eru
sagðir bjartsýnir á að ná góð-
um árangri þar.
FV 1 1974
23