Frjáls verslun - 01.09.1975, Blaðsíða 33

Erindi flutt á Viðskiptaþingi 1975:
Gildi frjáls markaðsbúskapar
frá sjónarhóli launþega
- eftir Guftmund H. Garðarsson, formann Verzlunarmannafélags Reykjavíkur
Þegar ræSa skal frjálsan markaðsbúskap og afstöðu launafólks til hans, er óhjákvæmilegt að
hugtakið sé nokkuð skilgreint, svo ekki fari milli mála við hvað er átt eða í það minnsta
að öllum sé ljóst út frá hvaða forsendum fyrirlesarar ganga, þegar þeir ræða um frjálsan
markaðsbúskap.
Guðmundur: Meirihluti verkalýðs vestrænna lýðræðisþjóða að-
hyllist og styður frjálsan markaðsbúskap og hafnar algjörlega
sósíaliskum áætlunarbúskap.
Samkvæmt almennri og ein-
faldri skilgreiningu hagfræð-
ing'a telst vera um frjálsan
markaðsbúskap að .ræða, þegar
verðmyndun og verðákvörðun
á vöru og þjónustu á sér stað
með frjálsum og ótrufluðum
hætti á grundvelli framboðs
og eftirspurnar. Andstæða
við hið frjálsa markaðskerfi er
skipulagður áætlunarbúskapur,
þar sem öll atvinnustarfsemi
er í Ihöndum hins opinbera,
er jafnframt ákveður hvað
skuli framleiða, hvaða þörf-
um á að fullnægja, á hvaða
verði o. s. frv. Þarf ekki að
fara mörgum orðum um þessi
ólíku efnahagskerfi. Eðli
þeirra og uppbygging er
flestum ljós. Unnt er að benda
á ríki, sem hafa revnt að
byggja upp efnahagskerfi á
öðrum hvorum grundvellinum
með mjög misjöfnum árangri.
En hvað sem því líður er það
ómótmælanleg staðreynd, að
þeim þjóðum, er hafa reynt að
skipuleggja efnahagsstarfsemi
sína á grundvelli frjáls mark-
aðsbúskapar, hefir vegnað
bezt allt frá því að nútíma iðn-
væðing hófst um og upp úr
miðri síðustu öld. Og það sem
er mikilsverðara er að í
sömu ríkjum hefur ríkt mest
frelsi, tjáningar- og athafna-
frelsi, á flestum sviðum.
STJÓRNMÁLALEGT
GILDI
Segja má, að í eyrum flestra,
sem hér eru inni, hljómi þessi
orð eins og .,frasar“, pólitísk-
ar og margútþvældar klepjur
um augljósar staðreyndir. En
ef ræða á þýðingu og gildi
frjáls markaðsbúskapar fyrir
launafólk, verður ekki hjá
því komizt að ræða þessi mál
út frá stjórnmálalegu gildi
þeirra og áhrifa innan þjóð-
skipulags borgaralegs lýðræð-
is og þingræðis, þar sem at-
kvæði einstaklingsins og
fjöldans ræður pólitískum
stefnum og setur valdhöfum
takmörk við ákvarðanatöku.
Það sem kann að vera einum
augljósar staðreyndir, geta
verið öðrum hulin ráðgáta. Það
sem hámenntuðum hagfræð-
ingi eða reyndum kaupsýslu-
manni finnst vera sjálfsagt úr-
lausnar við erfiðar kringum-
stæður á sviði verzlunar og
viðskipta, getur í fljótu bragði
virzt vera andstætt hagsmun-
um alls almennings. Þar við
bætist að gildismat á lífsins
gæðum getur verið afar mis-
munandi og viðleitni og við-
horf manna mótast af því.
FV 9 1975
33