Frjáls verslun - 01.03.1980, Blaðsíða 45

OPINBERAR AÐGERÐIR SEM
LÆKKA ÍBÚÐAVERDH)
Á undanförnum árum hefur mikið verið rætt um
hagræðingu í byggingariðnaði. Þessi hagræðing
hefur einkum átt að gerast með þrennum hætti: í
fyrsta lagi með aukinni byggingartækni, í öðru lagi
með hagkvæmari byggingaraðferöum og ódýrara
byggingarefni og í þriöja lagi með aukinni raðfram-
leiðslu íbúða.
Þótt viðteknum og íhaldsömum byggingarað-
ferðum, sem lengi hafa verið taldar standa í vegi fyrir
eðlilegri tækniþróun, fylgi ákveðin tregða gegn nýj-
ungum, verður ekki annaö sagt en að margir bygg-
ingaraðilar hafi sýnt viðleitni til að taka uþþ aukna
tækni. Dæmi um það mætti nefna hagkvæmari
steygumót og aukna notkun ýmissa tækja svo sem
byggingakrana og steyþudælna. Af nýjum bygging-
araðferðum mætti nefna verksmiðjuframleiöslu í sí-
auknum mæli á alls kyns byggingarhlutum, t.d.
bendinetum, gluggum, hurðum og innréttingum og
síðan verksmiöjuframleiösla á húseiningum úr steypu
og timbri.
En þessi aukna hagræðing hefur ekki skilað sér í
þeim mæli að vart verði við lækkun byggingarkostn-
aðar nema hjá einstaka byggingaraðilum. Þegar öllu
er á botninn hvolft kemur í Ijós að það eru sveitarfé-
lögin, kaupstaðirnir og Borgin sem mestu geta ráðið
um hagkvæmni í byggingariðnaðinum, a.m.k. þeim
hluta hans sem framleiðir íbúðarhúsnæði. Sé bygg-
ingaraðilum séð fyrir lóöum þannig að raðsmíði geti
átt sér stað opnast möguleikar á því að koma við mun
meiri hagræðingu og tækni en annars er unnt. Það
eru því sveitarstjórnarmenn sem hafa spilið á hend-
inni, ef þannig mætti að orði komast.
Dæmi frá Akureyri
Byggingarfélagið Smári hf á Akureyri er einn þeirra
byggingaraðila í landinu sem hafa boðið íbúðir veru-
lega undir vísitölu á undanförnum árum. Til þess eru
dæmi að íbúðir byggðar af Smára hf hafi verið
20—30% ódýrari en sambærilegar íbúðir í Reykjavík,
byggðar á sama tíma.
Ástæðan fyrir þessu er sú, að á Akureyri er beitt
þeim aðferðum við úthlutun lóða, sem um árabil hafa
þótt sjálfsagðar í öllum nágrannalöndunum. Vegna
þess hvernig haldiö er á málunum í sambandi við
lóðaúthlutunina á Akureyri gefst byggingaraðilum,
eins og Smára hf., kostur á að framleiða íbúðir í stærri
stíl og um leið getur fyrirtækiö notað fullkomnustu
byggingartæki og vélar sem nýtast til lengri tíma. Á
Akureyri hefur byggingarverktökum verið úthlutað
lóðum til lengri tíma en gerist og gengur t.d. í
Reykjavík, þeim er úthlutað byggingarsvæði til
margra ára á sama tíma og byggingaraðilum í
Reykjavík er úthlutað til eins árs í senn, eða jafnvel
úthlutað einum stigagangi í blokk á móti mörgum
öðrum verktökum. Það gefur auga leið að bygging-
araðilar á Akureyri geta skipulagt sín verkefni langt
fram í tímann og nýtt betur mannafla og tæki en ann-
ars væri unnt.
Til þess að aukinni hagkvæmni veröi náð í hús-
byggingum þarf að koma til aukin verksmiöjufram-
leiðsla. Á meðan úthlutunarreglur sveitarfélaga eru
þannig að út úr þeim kemur nánast módelsmíöi þarf
engan að furða þótt dýrt sé að byggja. Sveitarfélögin
þurfa hreinlega að gera það upp við sig, hvort þau
vilja halda í gamla fyrirgreiðslukerfið, þar sem úthlut-
unin er notuð til einstakra atkvæðakaupa, eða söðla
um og láta hag almennings ráöa feröinni. íslenzkir
byggingaverktakar hafa sýnt og sannað að þeir geta
byggt ódýrt og vandað húsnæöi fái þeir lóðir til að
framleiöa hús.
Á meðan úthlutunarreglur eru eins og nú tíðkast
verður ekki um neina umtalsverða hagræðingu að
ræða. Ástæðan er m.a. sú, að byggingarfyrirtæki eiga
ekki aðgang að lánsfjármagni til kaupa á nauðsyn-
legum tækjum þar sem undir hælinn er lagt hvort þau
fá lóöir til þess að byggja í nægilega miklum mæli til
þess að slík fjárfesting skili sér aftur. Gjaldþrot bygg-
ingaraðila eru ekki sjaldgæf og ekki auðveldar það
þeim sem eftir eru að fjármagna starfsemina.
Hvað kostar „sjálfsögð" hagræðing?
Byggingarkrani af algengustu gerð kostar nú rúm-
lega 20 miljónir. Um greiðslufrest frá seljanda er yfir-
leitt ekki að ræða, — byggingaraðilinn þarf að geta
snarað útfyrirtækinu. Sé heppnin með er möguleiki á
að fá lán úr Iðnlánasjóði sem nemur fjórðungi af fjár-
festingunni. Afganginn verður að fjármagna á víxlum
til styttri tíma og greiða miljónir í vexti. Það merkilega
við þetta er að húsbyggingaiðnaðurinn snertir svo til
hvert heimili í landinu, en þrátt fyrir það er engin
lánastofnun sem hefur það hlutverk með höndum að
veita hagræðingarlán á þessu sviði, — lán sem yrðu
til þess að byggt væri hagkvæmar í landinu. Með því
aö taka upp nútímalegri hætti við úthlutun lóða t.d. á
svipaðan hátt og gert hefur verið á Akureyri mundi
hefjast nýtt uppgangstímabil í byggingariðnaði á
höfuðborgarsvæðinu. Þaö getur varla veriö raunhæft
að halda þannig á málunum aö allar íbúðir, sem
byggðar verða á næstu árum séu annaðhvort módel-
smíði eða byggðar á „félagslegum grundvelli“. Slíkar
opinberar framkvæmdir munu aldrei hafa við að sinna
þörfum markaðarins.
45