Frjáls verslun - 01.06.1980, Blaðsíða 45

sameign einstaklinga og viðkom-
andi sveitarfélags.
Af hálfu sveitarfélagsins hefur
þetta veriö hugsað sem ágætis at-
vinnuveitandi, og starfsfólkið er að
miklu leyti húsmæður í hálfs dags
starfi, sem sjá þarna fram á góða
leið til að drýgja tekjur heimilisins.
Að sögn eins viðmælanda okk-
ar, eru þessar konur yfirleitt mjög
samviskusamar og góðir starfs-
kraftar, en þær hafa vanist prjóna-
og saumaskap á heimilunum, og
eru óvanar þeim hrööu og „rútíner-
uðu“ vinnubrögðum sem verk-
smiðjuvinna krefst. Úr þessu hefur
þó verið reynt að bæta undanfarin
ár, með því að haldin hafa verið
námskeiö fyrir gæslufólk prjóna-
véla, og sníðanámskeið, auk nám-
skeiða fyrir verkstjóra og fram-
kvæmdasjóra í þessum greinum.
Námskeið þessi voru fyrst haldin á
vegum Útflutningsmiðstöövarinn-
Þriðja stóra atriðið er smæð
fyrirtækjanna. Þar sem flest fyrir-
tækjanna eru svo lítil sem raun ber
vitni hafa þau ekki fjárhagslegt
bolmagn til að kaupa stórar og
hagkvæmar vélar, heldur eru þau
með vélar með litla afkastagetu,
sem auk þess eru oft úreltar. Þessi
litlu fyrirtæki ráða heldur ekki við
þann kostnað sem er því samfara
að senda fólk á námskeið, og fjár-
hagsleg staða sumra hefur jafnvel
verið svo slæm að þau hafa ekki
haft efni á að ráða til sín fram-
kvæmdastjóra, þannig að stjórnun
og skipulag þessara fyrirtækja er
oft ansi bágborið.
Af þessu má sjá, að næsta skref
hlýtur aö vera að stækka þau
fyrirtæki sem fyrir eru og veita
fjármagninu sem til er á fáa aöila,
frekar en að auka fjölda fyrirtækja í
greininni.
Útflutningur almennt
Allt fram á sjöunda áratug þess-
arar aldar var ekki fjölbreytninni
fyrir að fara í ullarvöruútflutningi
landsmanna. Framan af var mikið
flutt út af lítt unninni ull. Sá út-
flutningur hefur verið nokkuð
sveiflukenndur og farið mikið eftir
heimsmarkaðsverói á ull. Þannig
urðu oft miklar birgðauppsafnanir
milli ára. Einnig skiptir miklu að
stofninn erekki alltaf jafn stór. T.d.
geisuðu sauðfjárpestir um 1950
og snarminnkaði stofninn og var
kominn niður í 410 þúsund fjár
1951, en jókst svo í 650 þúsund á
næstu 3 árum. Þetta kemur fram í
útflutningi á ull en 1951 voru flutt
út 250 tonn á móti 428 1952. Út-
flutningur á ull og ullarúrgangi
náði hámarki 1979, 612,6 tonn.
Sú ull sem flutt hefur verið út
Framleiðsla ýmiss konar ullarvara hefur
verið stunduð á íslandi allar götur síðan
fyrstu landnemarnir komu til íslands með
sauðfé frá Noregi. Þetta hefur þó svotil ein-
göngu verið heimilisiðnaður allt fram á
þessa öld, stundaður á sveitaheimilum yfir
vetrarmánuðina.
Nokkrar tilraunir voru þó gerðar fyrr á
öldum til að koma upp verksmiðjurekstri í
þessari grein. Merkasta tilraunin í þá átt
voru tvímælalaust Innréttingar Skúla fógeta
Magnússonar í Reykjavík. Þar var ofinn
dúkur, og unninn ýmiss konar fatnaður.
Verksmiðjurekstur þessi lenti undir stjórn
danskra einokunarkaupmanna skömmu
eftir stofnun Innréttinganna, og lagðist með
öllu af um aldamótin 1800, en um svipað
leyti hófst útflutningur óunninnar ullar.
Þótt verksmiðjurekstur Innréttinganna
hafi lagst niður um þetta leyti, hefur þó alltaf
verið einhver ullarframleiðsla með vélum
starfandi á íslandi síðan.
ar, en 1979 tók Iðntæknistofnun
við þessu.
Þjálfunarleysi starfsfólks hefur
því lengi verið ein af ástæðum lé-
legrar framleiðni í íslenskum fata-
iðnaöi, en framleiðnin hefur verið
nokkuð fyrir neðan það sem gerist
erlendis, eða allt niður í 60%.
Annað atriöi sem veldur lágri
framleiðni, og það sem eflaust má
telja eina helstu ástæðuna, er
smæð framleiðslueininganna.
Þegar oft þarf að skipta um flík í
vélunum, þýðir það, að stilla þarf
vélarnar upp á nýtt, starfsfólkið
þarf að venjast handbragðinu við
þessa nýju framleiðslu o.s.frv., og
veldur þetta eins og skiljanlegt er
mun minni framleiðni, helduren ef
sama flíkin væri unnin í sömu vél-
inni t.d. marga mánuði í einu.
Framboð á ull
Árið 1975 hóf ríkið að greiða
bændum verðbætur á ull, í þeim
tilgangi að auka gæði og nýtingu
ullarinnar. Af þessu hefur orðið
nokkur ávinningur en þó vantar
verulega á að ullin heimtist sem
skyldi. Er t.d. talið að með góðri
nýtingu hefði skilað sér 3—4000
tonnum meira af ull árin 1978—79.
Mikill áróöur fyrir vetrarrúningi
hefur verið rekinn undanfarin ár,
og hefur hann leitt af sér stórbætt
gæði og nýtingu ullar, en með því
að rýja á veturna, fæst mun betri
ull. Vetrarrúin ull sem hlutfall af
allri innveginni ull var 53% árið
1970 en 42% árið 1979.
allra síðustu ár er að mestu leyti
úrgangsull sem ekki er hægt að
nýta í íslenskum verksmiðjum.
Helstu skýringar á magnaukningu
1979 eru þær að þaö ár voru flutt
út 80 tonn af góðri ull, skinnaull
hefur aukist, og einnig er hugsan-
legt að um lélegri ull sé að ræða
þetta ár eða birgðauppsöfnun hafi
átt sér stað.
Á sjöunda áratugnum er nokkuð
farið að bera á útflutningi á full-
unninni vöru úr ull. Að jafnaöi er
þó helst um aö ræða handprjón-
aðar lopapeysur. Segja má að
þessi iöngrein sé ekki nema 10-
12 ára gömul því það er ekki fyrr en
um 1968—1970 að farið er að leita
markaða fyrir fatnað úr íslenskri
ull.