Frjáls verslun - 01.08.1980, Blaðsíða 40

Þegar fjárskipti fara fram vegna
skilnaðar er langtíðast að um sé að
ræða einkaskipti, þ. e. hjónin
standa sjálf fyrir og semja um fjár-
skipti sín. Það nefnast á hinn bóg-
inn opinberskipti þegarskiptaráð-
andi eða aðrir löggiltir aðilar stýra
skiptum. Óski annað hjóna opin-
berra skipta, er skylt að fara eftir
því. Þá verður að greiða skiptalaun
sem renna í ríkissjóð (3% af öllum
eignum bús árn tillits til skulda).
Þótt einkaskipti séu hafin er unnt
að skjóta ágreiningi til skiptarétt-
ar. Hjónum er veitt skilnaðarleyfi,
þótt samkomulag um fjárskipti
liggi ekki fyrir, ef skiptaráðandi
hefur tekið eigur bús til uppskriftar
og skiptameðferðar og kann þá að
vera að fjárskiptum Ijúki löngu eft-
ir að skilnaðarleyfi var veitt og hjón
skildu í raun. Opinberra skipta
kann að vera krafizt af ýmsum
ástæðum. Ágreiningur er e. t. v.
um það hvernig skipta eigi, annað
hjóna eða bæði kunna að vilja fela
hlutlausum aðila mat eigna og
skulda, enda kann að vera deilt um
hvort tveggja og eins kann annað
hjóna að vilja svipta hitt umráðum
yfir hjúskapareign. Þess eru og
dæmi að fengið sé mat skiptarétt-
ar og könnun á eignum og skuld-
um og bú uppfrá því afhent til
einkaskipta.
Allar eigur hjóna undir
skiptin.
Allar eigur hjónanna eiga að koma
undir skiptin, nema um sé að ræða
séreign eða sérstök óframseljan-
leg og persónuleg réttindi. Ágrein-
ingur getur orðið um það hvaða
verðmæti séu séreign. Sá sem
heldur því fram að tiltekin eign sé
séreign hans og eigi því að haldast
utan við skipti, hefur sönnunar-
byrði fyrir þeirri staðhæfingu. Skv.
lögum verður það sem kemur í
stað verðmæta sem orðið hafa
séreign annars hjóna með kauþ-
mála eða skv. fyrirmælum gefanda
eða arfleifanda, einnig séreign,
nema öðru vísi sé ákveðið svo gilt
sé. Getur verið vandasamt að
skera úr því síðar hvort tiltekin
eign hafi komið í stað eldri sér-
eignar ef um það er deilt. Nefna má
í þessu sambandi dóm Hæstarétt-
ar frá 8. desember 1975. M og K
giftust á árinu 1955. Gerðu þau
kauþmála sem undirritaður var og
skráður fyrir giftingu. Árið 1958
stofnuðu hjónin ásamt þrem öðr-
um mönnum vélsmiðjuna J h/f.
Þau gerðu kaupmála að nýju árið
1962. Ákveðnar tilgreindar eignir
skyldu skv. kaupmála þessum vera
séreign K. Séreign M samkvæmt
kaupmála þessum skyldi vera öll
hlutabréf í J h/f, sem skráð voru á
nafn hans, svo og aukningarhlutir í
hlutafélagi þessu, sem skráðir
yrðu á hans nafn. Ennfremur bif-
reið, svo og arfur, er hann kynni að
hljóta eftir foreldra sína. Að öðru
leyti skyldi vera „venjulegt helm-
ingabú“ með þeim hjónum. K var
skráður eigandi eins hlutabréfs í J
hf að nafnverði 1.000 krónur. Með
samningi í desember 1965 seldi M
f. h. allra hluthafa í J h/f nafn-
greindum aðilaöll hlutabréf í þeirri
vélsmiðju, samtals að nafnverði kr.
45.000. í desember s. á. var stofn-
að hlutafélagið R. Skyldi hlutafé í
félagi þessu vera 200.000 krónur.
Var M skráður fyrir 95.000 króna
hlutafé, en K fyrir 90.000 króna
hlutafé, og þrír nafngreindir ætt-
ingjar M voru skráðir fyrir alls
15.000 króna hlutafé. Við skilnað
þeirra hjóna krafðist M þess, að
hlutabréf í R h/f, að nafnverði
95.000 krónur, skráð á nafn K, yrði
talin séreign hans og utan hjú-
skapareignar málsaðila. Krafa M
um, að greint hlutafé í R h/f yrði
talið séreign hans, var á því reist, að
hann hefði varið fé, sem fékkst fyr-
ir hlutabréf hans í vélsmiðjunni J
h/f til þess að greiða hlutafé í R h/f
og yrði það hlutafé því séreign
hans. K andmælti þessu og taldi að
44