Frjáls verslun - 01.08.1980, Blaðsíða 41
M hefði eigi haft fjárhagslegt bol-
magn til að greiða hlutaféð í R h/f
með andvirði hlutabréfanna í J h/f.
Andvirði bréfanna hefði verið not-
að til að leysa ýmsar skuldbind-
ingar af J h/f og M sjálfum.
Domur Hæstaréttar
í dómi Hæstaréttar segir, að í
málinu skorti reikningsgögn um
efnahag J h/f, þegar horfið var að
því ráði að selja hlutabréfin í því
félagi. Samningurinn um sölu
hlutabréfanna sé því ekki einhlítt
gagn um hin raunverulegu við-
skipti. Þá skorti glögg gögn um
fjárhag M þegarsalan fórfram, og
sölu hlutabréfanna var eigi getið í
skattframtali þeirra hjóna árið
1965. Sönnunarbyrði var sögð
hvíla á M fyrir þeirri staðhæfingu,
að andvirði hlutabréfa í J h/f hefði
nægt til að greiða hlutabréf hans í
R h/f og að því hefði verið varið í
því skyni. Þótti M ekki hafa tekizt
með skýrum reikningsskilum að
færa sönnur að staðhæfingu sinni.
Bar því að telja hlutabréf hans að
nafnverði 95.000 krónur í R h/f
hjúskapareign hans í búskiptum
vegna skilnaðar málsaðila, enda
hafði eigi verið gerður sérstakur
kaupmáli eða kaupmálaviðauki
um þau. Þá þótti verða að leggja til
grundvallar að hlutabréf K í R h/f
yrði talin hjúskapareign hennar
við skiptin.
Álitamál við virðingu og
verðmat.
I sambandi við virðingu eða verð-
mat eigna geta komið upp ýmis
álitamál, t. d. varðandi það hvaða
mat eða verð eigi að leggja til
grundvallar. Á t. d. að miða verð
við fasteignamat eða brunabóta-
mat fasteigna eða gangverð
þeirra? Réttast mundi að miða við
markaðsverð, en annað tíðkast þó
iðulega. Og hvernig á að verðmeta
fyrirtæki? Át. d. að metaviðskipta-
vild (good will) fyrirtækis til verðs?
Um það eru ekki til ótvíræðar úr-
lausnir dómstóla hér á landi svo
vitað sé. í einu máli háttaði svo til
að bú hjóna var undir skiptameð-
ferð vegna skilnaðar þeirra og fór
uppskrift fram á eignum búsins í
októbermánuði 1963. Mat á eign-
arhluta búsins í fyrirtæki nokkru
fór fram 24. október 1963 í viður-
vist mannsins og eftir tilvísun
hans. Rúmu ári síðar krafðist hann
mats eignarhlutans að nýju og
byggði hann kröfu sína m. a. á því
að við matið hefði hvorki verið tek-
ið tillit til skulda fyrirtækisins né
firmanafn (good will) metið.
Skiptadómur féllst á kröfur
mannsins og úrskurðaði að upp-
skriftargerð skyldi tekin upp að því
er varðaði fyrirtækið og þá tekið
tillit til verðmætis firmanafns og til
áhvílandi skulda. Hæstiréttur
komst að gagnstæðri niðurstöðu
og benti m. a. á að rúmt ár hefði
liðið frá framkvæmd mats á fyrir-
tækinu sem fram hefði farið að
manninum viðstöddum og eftirtil-
vísun hans og þartil hann krafðist
þess að fyrirtækið yrði metið að
nýju. „Frarn er komið að fyrirtækið
hefur verið starfrækt af gagnáfrýj-
anda (manninum), síðan undir-
matið fór fram. Að svo vöxnu þykir
gagnáfrýjandi hafa fyrirgert rétti
sínum til endurmats, þegar krafa
var um það gerð. Ber samkvæmt
þessu að fella hinn áfrýjaða úr-
skurð úr gildi og synja um nýtt mat
á fyrirtækinu . ..“ (Dómur Hæsta-
réttar 25. október 1965).
Krafa um uppboð
Ef staðreyna þarf verðmæti
eignar svo sem fasteignar, er álitið
að skylt sé að bjóða hana upp, ef
krafa kemur fram um það. Sama
gæti orðið uppi á teningnum ef um
er að ræða fyrirtæki sem er einka-
eign annars hjóna eða beggja. Og
að því er varðar eign annars hjóna
eða beggja í viðskiptafyrirtæki
sem fleiri aðilar eiga, er Ijóst að
aðeins eignarhluti hjónanna kem-
45