Frjáls verslun - 01.12.1980, Page 41

rétt þótti aö telja saman, t.d.
Kaupfélag A-Húnvetninga á
Blönduósi og Sölufélag A-Hún-
vetninga sem í raun má telja eitt og
sama fyrirtækið og engin skil þar
að finna. Fjölda mörg fyrirtæki
önnur mætti til nefna, sem þannig
er ástatt um, t.d. O. Johnson &
Kaaber h/f. og Heimilistæki h/f
svo einhver séu nefnd.
Á listann hafa að þessu sinni
verið tekin allmörg ríkisfyrirtæki,
sem boinlínis verða aö hlýta lög-
málum markaðsins eins og um
einkafyrirtæki eða hlutafélög væri
að ræða varðandi veltu. í sam-
bandi við fyrirtæki sem útibú hafa
víða um land má geta þess að úti-
bú þeirra eru reiknuð með í öllum
tölum þeim viðvíkjandi. Einkum á
þetta við um bankana.
Þegar listinn yfir stærstu fyrir-
tæki landsins er skoðaður munu
eflaust margir reka augun í sterka
stöðu samvinnuhreyfingarinnar.
Móðurskipið, SÍS, er óumdeilan-
lega mesta fyrirtæki landsins,
hvernig sem það er skoðað, en
kaupfélögin á listanum eru mörg
og sum hver stór af íslenskum fyr-
irtækjum að vera. Hlutur útgerð-
arinnar og fiskvinnslunnar þarf
engum að koma á óvart. Fjöldi fyr-
irtækja í sjávarútvegi prýða list-
ann. Hinsvegar hefur fyrirtækjum
úr verslun og iðnaði fjölgað á list-
anum eftir að veltan fór að ráða
rööinni.
Vinnsla listans fór þannig fram
Nokkrar skýringar
Varðandi veltutölur fyrirtækj-
anna á lista Frjálsrar verzlunar er
vert að geta eftirfarandi: Ákvörðun
var tekin um að telja veltu fyrir-
tækja brúttótekjur þeirra, —
heildartekjurnar áður en nokkur
kostnaður eða umboðslaun eru
dregin frá. Aö sjálfsögðu er þarna
um mismunandi stofntölur að
ræða, allt eftir því hvers eðlis
reksturinn er.
Varðandi venjuleg verslunar og
iðnfyrirtæki þarf ekki að fara fleiri
orðum. Kaupfélög fylla í rauninni
sama flokkinn, þó eru þau með
margháttaðan atvinnurekstur
að Frjáls verzlun fékk leyfi Hag-
stofunnar eins og fyrr til að vinna
upp úr tölvuupplýsingum um fyrir-
tækin, þar sem greint er frá
„tryggðum vinnuvikum" fyrirtækj-
anna. Með því að deila vikunum 52
upp í tryggðar vinnuvikur fæst
meðalfjöldi starfsmanna fyrirtæk-
isins. Á lista þessum er og að finna
upplýsingar um launagreiðslur
viðkomandi. og með því að deila
starfsmannatölunni upp á launa-
fjárhæðina fæst það sem við köll-
um meðallaun í fyrirtækjunum.
Þær upplýsingar sem þarna fást
sýna að sjávarútvegurinn, og þá
alveg sér í lagi þau fyrirtæki sem
einungis reka togara og loðnuskip
eru hæstu launagreiðendurnir. Þá
má sjá að ..erlendu" fyrirtækin, t.d.
IBM, ISAL og Járnblendifélagið,
borga há meðallaun til starfs-
manna sinna. Mörg iðnfyrirtæki
virðast borga einna lökust launin.
Hæsti launagreiðandinn að
meðaltali reyndist að þessu sinni
togaraútgerðin Ögurvík h/f í
Reykjavík með 14.3 milljónir á
hvern starfsmanna sinna, 45 aÓ
tölu. Fyrirtækið rekur tvo aflatog-
ara Ögra og Vigra, og ekki að
undra þótt slegist sé um plássin á
skipunum þeim.
Frjáls verzlun telur að þessi nýi
listi yfir íslensk fyrirtæki sé vel
unninn og af mikilli samviskusemi
og natni. Hann á að reynast réttur í
öllum meginatriðum. Þó er rétt að
benda á eftirfarandi: Tölur Hag-
annan, sem leggst ofan á veltu
þeirra. Má þar til nefna slátur-
húsarekstur, útgerð og fisk-
vinnslu.
Útgerðarfyrirtæki og fyrirtæki
sem stunda fiskvinnslu eru oft
nokkuð blönduð í rekstri. Sum fyr-
irtækin stunda bæði útgerð og
fiskvinnslu. j þeim tilfellum hefur
aflaverðmæti skipanna verið laat
við framleiðsluverðmæti í vinnslu
sjávarfangsins.
Velta sparisjóða og banka er
talin brúttó vaxtatekjur þeirra.
Tryggingafélög eru reiknuð eftir
bókfærðum iðgjöldum ársins. í
báðum þessum tilvikum eru not-
aðar sambærilegar tölur þannig
að upplýsingar eru sambærilegar.
Fyrirtæki sem standa í útflutn-
stofunnar kunna að breytast í
meðförum skattstofa, enda þótt
það verði í fæstum tilvikum til að
rýra gildi þeirra upplýsinga sem
hér birtast. Þá er rétt að benda á
að á botni listans kunna að hafa
dottið út fyrirtæki. Reynt var að
bera niður sem víðast til að leita
fanga, en hugsanlegur möguleiki
er það þó engu að síður að sést
hafi yfir einhver fyrirtæki sem
réttilega ættu heima á listanum en
eru þar ekki. Einkum gæti þar ver-
ið um að ræða fyrirtæki með til-
tölulega mikla veltu miðað við
starfsmannafjölda. Ekki á þó að
vera um að ræða fyrirtæki, sem
heima eiga á listanum og jafnframt
hafa fleiri en sextíu starfsmenn.
Allar upplýsingar og leiðréttingar
eru vel þegnar.
Frjáls verzlun vill að lokum
þakka þeim fjölmörgu sem að-
stoðuðu við gerð listans í ár. Þar
komu margir við sögu og viljum við
í því tilefni þakka Högna ísleifs-
syni, deildarstjóra hjá Hagstofu ís-
lands, Sigrúnu Ásgeirsdóttur hjá
launadeild fjármálaráðuneytisins,
að ekki sé talað um hina fjölmörgu
forstöðumenn og starfsmenn fyr-
irtækja um land allt. Þetta fólk
hefur sýnt í verki að vaxandi skiln-
ingur er á því að gott og öruggt
upplýsingastreymi um atvinnu-
vegina er grundvallaratriði fyrir því
að almenningur geti myndað sér
skoðun og gert sér grein fyrir mik-
ilvægi þeirra.
ingi, einkum sjávarafurða, eru talin
hafa þá veltu sem nemur útflutn-
ingsverðmæti þeirra afurða sem
þau hafa flutt út.
Á listum yfir stærstu fyrirtæki
landsins sem hér birtast tákna töl-
ur í svigum stöðu fyrirtækjanna á
síðasta lista Frjálsrar verzlunar
sem birtist fyrir ári. Þá var raðað
eftir starfsmannafjölda þannig að
sveiflurá listanum eru miklar.
Tryggðar vinnuvikur eru hugtak
sem almannatryggingarnar hafa
látið í té, og með því að deila með
52 vikum ársins í tryggðar vinnu-
vikur fæst meðalmannahald við-
komandi. Launafjárupphæðin er
gefin upp í milljónum króna og
meöallaun fundin með því aó deila
starfsmannafjölda upp í þá tölu.
41